Ózbekstan Prezidenti hár dayım hámmemizdi, ásirese, jaslarımızdı kitap oqıwǵa shaqırıp atır. Bul áhmiyetli hám kerekli máseleni mámleketlik dárejege kóterip, kitap basıp shıǵarıwdı, tarqatıwdı jolǵa qoyatuǵın qatar qararlar qabıl etildi.
Prezidentimiz jaqında bul máselege qayta oraldı. Jaslardı mádeniyat, kórkem óner, fizikalıq tárbiya hám sportqa tartıw, olarda xabar texnologiyalarınan tuwrı paydalanıw kónlikpelerin qáliplestiriw, kitap oqıwdı úgit-násiyatlaw, hayal-qızlardı jumıs penen támiyinlewge toqtalıp, tiyisli ministrlikler, shólkemler basshılarına tiykarǵı 5 baǵdar boyınsha anıq tapsırmalar berdi.
Kitap oqıwdıń áhmiyeti jóninde, onıń insaniyat civilizaciyasında tutqan ornı jóninde qatar maqalalar, kitaplar jazılǵan. Ózbekstanda, sonıń ishinde Qaraqalpaqstanda millionlaǵan mektep oqıwshıları, studentler menen olardıń ustazları adamzat jámiyeti mıń jıllar dawamında toplaǵan tájriybelerdi mektep hám oqıw orınları ushın tayarlanǵan sabaqlıqlardan úyrenip atır.
Al, biziń búgingi gápimiz ádebiy kitaplardı oqıw máselesi ústinde bolıp atır.
Dáslepki ádebiy shıǵarma bolǵan Gomerdiń dástanları awızdan awızǵa ótip, biziń kúnlerimizge deyin jetip kelgen, qaraqalpaq xalqınıń batırlıq, ashıqlıq dástanları búgingi kúni de jaslarımız tárepinen súyip oqıladı. Xalıq awızeki ádebiyatınıń úlgileri jazıwshı-shayırlarımız ushın yosh hám ilham deregi bolıp xızmet etip kiyatır. Demek, dúnya xalıqları kórkem ádebiyattı dóretken, onı áwladtan-áwladqa jetkerip kelgen, óz gezeginde shayırlar menen jazıwshılar xalqınıń ármanların, mádeniyatın, dástanların óz shıǵarmalarında sáwlelendirgen. Nátiyjede millet ádebiyatı, mádeniyatı qáliplesip hám sol millettiń kelbeti bolıp xızmet etken.
Ótken ásirlerdegi zıyalılarımızdan tartıp, búgingi azamatlarımızǵa deyin heshbiri kórkem ádebiyattı shetlep ótken emes, kóp kitaplar oqıǵan hám ádebiy qaharmanlardı óz ómiriniń ideallarına aylandırıp alǵan desek qátelespeymiz.
Búgingi kúni internet tarmaqları álemdi órmekshi awı sıyaqlı orap-shırmap alǵan zamanda kitap oqıw, ásirese, mektep oqıwshıları menen student jaslar ortasında baspa kitaplardı oqıwdıń kemip baratırǵanı kópshilikti táshwishke salmaqta.
Durıs, bir qatar obektiv hám subektiv sebeplerge bola kitap basıp shıǵarıw, kitap sawdası, kitapxanalar diziminde bolǵan qıyınshılıqlar aqıbetinde kitapqa degen qızıǵıwshılıq biraz kemidi. Pulı bar, intası bar, biraq shın mánisindegi kórkem shıǵarmalar dóretiwge uqıbı, potencialı bolmaǵan adamlardıń shıǵarǵan kitapları oqıwshılardıń sorawları menen talaplarına juwap bere almay qaldı, solay etip suwısıw, nemquraydılıq júzege keldi.
Taǵı bir tárepten internet, televidenie arqalı tarqalǵan xabarlar aǵımı, kewil ashar televidenie kanalları hám internet saytları kópshilikti, ásirese, jaslarımızdı tereńirek oylaw, kitap oqıwdan jańılıstırıp atırǵanı sır emes.
Prezidentimizdiń baslaması menen kitap basıp shıǵarıw, olardı orınlarǵa jetkerip beriw, Qaraqalpaqstan Respublikasına, sonday-aq, hár bir wálayatqa jiberilgen «Kitaplar kárwanı» keminde 1 million dana kitaptan ibarat bolıwı kerekligi atap kórsetildi.
Ózbekstannıń sheksiz keń aymaǵına iye ekenligi esapqa alınıp, shettegi awıllarda jasaytuǵın jaslardıń jańa kitaplar oqıwın támiyinlew maqsetinde «Bibliobus»lardı elimizde islep shıǵarıp, olardı iske qosıw, solay etip, kóshpeli kitapxanalardı háreketke keltiriw rejelestirildi. Bunday kóshpeli kitapxanalardıń iske túsiriliwi menen kitapqumar jaslarımızdıń sanı taǵı da artadı.
Ózbekstan Prezidenti óz sózinde jaslarǵa kitap penen doslasıwdı úgit-násiyatlaw menen birge kitapxanalardı kitap penen bayıtıw kerekligin uqtırdı. «Kóp túkirse kól boladı», – deydi xalqımız. «Qádirdan mektebime kitap sawǵa etemen!» akciyası álleqashan baslanıp ketti. Ǵalaba xabar qurallarında basshı xızmetkerlerdiń ózleri oqıǵan mekteplerge kitaplar sawǵa etkenligi jóninde xabarlar basılmaqta. Bunday háreketler Qaraqalpaqstanda Prezidentimiz baslaması keń túrde qollap-quwatlanıp atırǵanınan dárek beredi.
Húrmetli Jurtbasshımız elimiz tariyxı, onda jasap atırǵan xalıqlardıń, ata-babalarımızdıń ótmishi kitaplarda, tariyxıy kórkem shıǵarmalarda sáwlelengenin atap kórsetti. Kim óz ata-babasınıń, milletiniń keshegi kúni menen qızıqpaydı, deysiz? Jası úlken áwladlardıń elin dushpanlardan qorǵawdaǵı erlik isleri, mıń jıllıq mádeniyatı kitaplarda súwretlengen emes pe? Jaslarımız olardıń erliklerin, ibratlı islerin oqıp úyrenip, sanasına sińdirse, álbette, óz elin, óz xalqın súyetuǵın, babalar sıyınǵan islam dinine sadıq azamatlar bolıp kamalǵa keledi.
Keyingi jıllarda xalqımızdıń turmısında tereń ózgerisler júz berdi, abadanlıq arttı, dáramatlar kóbeydi. Ásirese, jaslarımızdıń bilim alıwǵa, ruwxıy dúnyasın bayıtıwǵa imkaniyatları keńeydi. Olardıń sport penen shuǵıllanıwına, dóretiwshilik penen aylanısıwına, hár qıylı dógereklerge aǵza bolıp, boyında bar talantın júzege shıǵarıwına jaǵdaylar jaratıldı. Bunday imkaniyatlar biziń jaslıq dáwirimizde bolmaǵanı qanday ókinishli. Shayırdıń: «Eh, seniń jaslıǵıń mende bolsa edi» degen qatarları erksiz yadǵa túsedi.
Jaslarımızdıń arasında kitap oqıwǵa qızıǵatuǵınları júdá kóp. Jas kitapqumarlar tańlawında álem sırlarınan xabardar jazıwshılardı tańlandırıp, Ózbekstan kóleminde birinshilikti qolǵa kirgizgen kegeylishi qızımız Nursulıw Qoqanovanı kórip turıp, «Jaslarımız kitap oqımaydı» degen sózdi aytıwǵa tiliń barmaydı. Bunnan bir-eki kún burın Ibrayım Yusupov atındaǵı dóretiwshilik mektebine sheberlik sabaqların ótiwge kelgen belgili ózbek shayırı Rustam Musırmannıń oqıǵan qosıqların ıqlas penen tıńlap, onıń átirapına jıyılıp, jazǵan kitapların soraǵanın, shayır qaytıp baratırǵanda onıń menen xoshlasıwǵa kelgen jaslardı kórip, olar kitap oqıwǵa ıqlassız, degen oydı sanaǵa keltire almaysız.
Durıs, xabarlar aǵımı keńlikler, tawlar menen teńizlerdi pisent etpesten, heshbir tosqınlıqlarsız álemge taralıp, ilim jańalıqları, ásirese, cifrlı texnologiya mine degen fantastik jazıwshılarımızdıń ushqır qıyallarınan da ozıp ketken zamanda bir qatar jaslardıń kerekli-kereksiz xabarlar aǵımına túsip qalıp, kitap oqıwdan qol úzip baratırǵanı da haq gáp. Sonıń ushın da Prezidentimiz Ózbekstanda jasap atırǵan, 14 jastan 30 jas aralıǵındaǵı 10 millionnan aslam jaslarımızdıń keleshegi ushın bas qatırıp, jaslar tárbiyasına pútkil jámiyetshiliktiń dıqqat-itibarın qaratpaqta.
Biz, jazıwshılar birinshi gezekte kitap oqıwdıń tárepdarımız. Ózimiz dóretken, tipografiyalarda basılǵan kitaplarımızdıń kitap tekshelerinde shań basıp jatqanınıń tárepdarı emes, al qoldan qolǵa ótip, oqıla berip, muqabaları titilip ketkeniniń táreptarımız. Jaqında men ózim on birinshi klasstı pitkergen Shımbay rayonı «Taǵjap» awıl puqaralar jıyını aymaǵındaǵı 7-sanlı mektepke barıp, kitaplarımdı sawǵa ettim. Ótken jılı «Bilim» baspasında basılıp shıqqan «Zardusht» atlı romanımdı mektepte ele heshkim qolına uslap kórmegenin bilip, ózimdi ózim ayıpladım. Oyıma: — Hár bir jazıwshı aldı burın jańa shıǵarmasın óz awıllasları menen ortaqlasıwı kerek eken, degen pikir keldi. Anıǵında bul gápti dáslep húrmetli Prezidentimiz aytqan, ataqlı jazıwshı, shayırlar, kórkem óner ǵayratkerler ózleri tuwılǵan jerler menen baylanıstı tiklesin, dógerekler ashsın, oǵan jaslardı tartsın, al jergilikli hákimiyatlar olarǵa jaǵday jaratıp bersin, degen kórsetpe bergen edi.
Shınında biziń xalqımız: «Yusupov biziń awıllasımız, Qayıpbergenov biziń rayonnan yamasa biz Abbaz shayırdıń ya Tilewbergenniń awılınanbız» dep jerlesleri menen maqtanıp júredi. Taxtakópirdegi 12-sanlı, Qaraózektegi 1-sanlı mekteplerdiń ustazları menen oqıwshılarınıń óz awıllasları bolǵan jazıwshı-shayırlar, kórkem óner ǵayratkerleriniń atların maqtanısh penen tilge alǵanlarınıń gúwası boldıq.
Xalqımızdıń mıń jıllıq ótmishi, jıynalǵan bilimleri, mádeniyatı, úrp-ádetleri, sıyınǵan dini, arzıw-ármanları milliy kórkem ádebiyatqa jámlengen. Olardıń ishinen eń áhmiyetlilerin tańlap alıp, basıp shıǵarıw hám jaslarımızdıń qolına jetkiziw izleniwlerdi, tabanlı miynetti, uqıp hám talanttı talap etedi. Qaraqalpaqstan zıyalılarında bunday imkaniyatlar bar, álbette.
Búgin jaslarımızdıń názeri kitaplarǵa qaratılǵan. Kitap oqıwdı turaqlı ádetke, zárúrli kónlikpege aylandırıw bolsa hámmemizdiń isimiz.
Keńesbay Karimov,
Qaraqalpaqstan xalıq shayırı,
Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń deputatı.