АҲОЛИНИ СИЛ КАСАЛЛИГИДАН МУҲОФАЗА ҚИЛИШ ТЎҒРИСИДА
ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ҚОНУНИ
25.12.2009 й. №271/III
АҲОЛИНИ СИЛ КАСАЛЛИГИДАН МУҲОФАЗА ҚИЛИШ ТЎҒРИСИДА
Ушбу Қонунга қуйидагиларга мувофиқ ўзгартиришлар киритилган: 28.12.2010 й. 64/IV-сонли Қорақалпоғистон Республикаси Қонуни 27.06.2014 й. 209/ХV-сонли Қорақалпоғистон Республикаси Қонуни 18.08.2018 й. 200/XXII-сонли Қорақалпоғистон Республикаси Қонуни 1-модда. Ушбу Қонуннинг асосий вазифалари Ушбу Қонун сил касаллигининг олдини олишга қаратилган ижтимоий, тиббий, санитария-гигиенага оид, эпидемияга қарши ва бошқа чора-тадбирларни амалга оширишнинг, шунингдек сил касаллигига чалинган беморларни аниқлаш, даволаш, диспансер кўригидан ўтказиш ва реабилитация қилишнинг ҳуқуқий асосларини белгилайди. 2-модда. Асосий тушунчалар Ушбу Қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади: BCG - Кальметт-Герен бацилласи: сил касаллиги микробининг вакцина сифатида қўлланиладиган кучсизлантирилган штамми (кўриниши); вакцинация - сил касаллигининг олдини олиш мақсадида чақалоқларда фаол иммунитет ҳосил қилиш усули; ревакцинация - касал юқтирмаслик бобидаги йўқолган хусусиятни тиклаш ёки сил касаллигига нисбатан янада кучлироқ даражада иммунитет ҳосил қилиш учун одам ёки ҳайвон организмига такрорий равишда вакцина киритиш; сил касаллиги - сил микобактериялари қўзғатадиган юқумли касаллик; сил касаллигининг юқумли шакллари - сил касаллигининг сил микобактерияларини чиқариб турадиган фаол шакллари; сил касаллигига кўра ноқулай бўлган чорвачилик объекти - ҳайвонларнинг сил касаллигига чалиниш ҳолати мавжуд бўлган объект; сил микобактериялари (микроорганизмлар) - сил касаллигини қўзғатувчилар; туберкулин ёрдамида ташхис қўйиш - касалликни аниқлаш учун одам ва ҳайвонларни туберкулин ёрдамида текшириш усули. 3-модда. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ушбу Қонун ва бошқа қонун ҳужжатларидан иборатдир. Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Қорақалпоғистон Республикасининг аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади. 4-модда. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилишнинг асосий принциплари Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилишнинг асосий принциплари қуйидагилардан иборат: сил касаллиги тарқалишининг олдини олишга доир профилактика чора-тадбирларини амалга оширишнинг изчиллиги ва доимийлиги; Ўзбекистон Республикаси фуқароларига, мамлакатимизда доимий яшаб келаётган фуқаролиги бўлмаган шахсларга сил касаллигига қарши бепул ёрдам кўрсатиш. 5-модда. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилишни таъминлаш Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш профилактика тадбирлари, тиббий кўриклар ўтказиш ва аҳолини сил касаллигига қарши кураш муассасаларида, шунингдек давлат соғлиқни сақлаш тизимининг бошқа муассасаларида сил касаллигидан даволаш йўли билан амалга оширилади. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилишни таъминлаш мақсадида тегишли ваколатли орган томонидан белгилаган тартибда мажбурий тарзда BCG билан чақалоқларни вакцинация ва болаларни ревакцинация қилиш ҳамда туберкулин ёрдамида ташхис қўйиш амалга оширилади. (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) Мажбурий тиббий кўрикдан ўтмаган ёхуд атрофдагиларга сил касаллигини юқтириш хавфи мавжуд бўлган шахсларнинг бажариши ижозат этилмайдиган ишларнинг рўйхати тегишли ваколатли орган томонидан қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тасдиқланади. Рўйхатда кўрсатилган ишларни бажариши ижозат этилган шахсларни мажбурий тиббий кўрикдан ўтказиш уларни албатта бактериоскопик текширувдан, шунингдек тегишли ваколатли орган томонидан белгиланадиган даврийликда рентген-флюорография текширувидан ўтказишни ўз ичига олади. (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) Сил касаллигининг юқумли шаклларига чалинган беморларнинг ётоқхоналарга кўчиб киришига йўл қўйилмайди. Сил касаллигига чалинган беморларнинг яшаш, иш, ўқиш жойларида (эпидемия ўчоқларида) эпидемияга қарши ва соғломлаштириш тадбирлари қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади. 6-модда. Сил касаллигига чалинган шахсларни ҳисобга олиш Тиббиёт муассасалари, шу жумладан Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг тиббий хизмати тиббий кўрик натижасида сил касаллиги борлиги аниқланган шахслар ҳақида уларнинг турар жойларидаги сил касаллигига қарши кураш муассасаларини хабардор қилишлари шарт. (ҚР 28.12.2010 й. 64/1V-сонли, 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунларига асосан ўзгартиришлар киритилган) Сил касаллигига чалинган шахслар турар жойларидаги сил касаллигига қарши кураш муассасасида ҳисобга олинади. 7-модда. Тергов ҳибсхоналарида ва жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган шахсларни сил касаллигидан муҳофаза қилиш Тергов ҳибсхоналарида ва жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган шахслар сил касаллигининг олдини олиш мақсадида қонун ҳужжатларида белгиланган тартиб ва муддатларда мажбурий тиббий кўрикдан ўтказилиши шарт. Тергов ҳибсхоналарида ва жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган шахслар сил касаллигига чалинган ҳолларда уларга зарур тиббий ёрдам кўрсатилади. Тергов ҳибсхоналарида ва жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган, сил касаллигининг юқумли шаклларига чалинган шахслар ажратиб қўйилади ва даволаш учун ихтисослаштирилган сил касаллигига қарши кураш муассасаларига қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ётқизилади. Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг тиббий хизмати ходимлари тергов ҳибсхоналарида ёки жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган шахсларнинг турар жойларидаги сил касаллигига қарши кураш муассасаларини қуйидагилардан хабардор қилишлари шарт: (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) мазкур шахслар сил касаллигига чалинганлиги илк бор аниқланган ҳар бир ҳолат ҳақида; жазони ижро этиш муассасаларидан озод қилинаётган, сил касаллигига чалинган беморлар ҳақида; мазкур шахсларнинг сил касаллигидан вафот этганлиги ҳолатлари ҳақида. Жазони ижро этиш муассасалари маъмурияти озод қилиниш тўғрисидаги маълумотномаларда жазони ўтаб бўлган шахсларда сил касаллиги бор-йўқлиги ҳақида белги қўйиши шарт. Ички ишлар органлари: жазони ижро этиш муассасасидан келган, сил касаллигига чалинган бемор шахснинг паспортини ёки бошқа ҳужжатини расмийлаштириш пайтида сил касаллигига қарши кураш муассасасини у хизмат кўрсатаётган ҳудудга сил касаллигига чалинган бемор келганлиги ҳақида хабардор қилади ва унинг яшаш манзилини кўрсатади; жазони ижро этиш муассасаларидан келган, сил касаллигига чалинган беморлар сил касаллигига қарши кураш муассасаларида ҳисобга олиниши устидан назоратни амалга оширади. 8-модда. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилишга доир ветеринария-санитария тадбирлари Ветеринария хизматлари аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш мақсадида ҳайвонларни Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг давлат ветеринария хизмати белгилаган тартиб ва муддатларда мажбурий тарзда туберкулин ёрдамида ташхис қўйишдан ўтказади. Сил касаллигига чалинган ва соғлом ҳайвонларни бирга сақлаш, шунингдек сил касаллигига кўра ноқулай бўлган чорвачилик объектларидаги ҳайвонлар ва чорвачилик маҳсулотларини эркин реализация қилиш тақиқланади. Сил касаллигига кўра ноқулай бўлган чорвачилик объектларидаги ҳайвонлар белгиланган тартибда фақат гўшт комбинатларида ва кушхоналарда сўйилади. Сил касаллигидан ўлган ҳайвонларни, шунингдек уларнинг зарарланган аъзолари, тўқималари ва таналарини утилизация қилиш қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади. Санитария-эпидемиология, ветеринария хизматлари муассасалари ҳамда сил касаллигига қарши кураш муассасалари одамлар ва ҳайвонларнинг сил касаллигига чалиниш ҳоллари тўғрисида ўзаро хабар бериб турилишини таъминлайдилар. 9-модда. Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатиш Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатиш сил касаллигининг олдини олишга, унга барвақт ташхис қўйиш, уни вақтида ва малакали даволашга қаратилган махсус профилактика, санитария-эпидемиология ва ветеринария тадбирлари ўтказишни ўз ичига олади. Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам фуқаролар ихтиёрий равишда мурожаат қилганда, уларнинг ўз розилигига кўра ёхуд қонуний вакилларининг розилиги билан кўрсатилади. Давлат органлари аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатиш учун: сил касаллигига қарши амбулатория, стационар ва санаторий ёрдами кўрсатувчи муассасаларни ташкил этади; сил касаллигига чалинган болаларни сил касаллигига қарши курашувчи стационар ва санаторий муассасаларида ўқитиш учун шароитлар яратади; сил касаллигига чалинган шахсларнинг меҳнат терапиясини ташкил этиш ҳамда уларни янги касбларга ўргатиш учун сил касаллигига қарши кураш муассасаларида даволаш-меҳнат устахоналарини барпо этади; сил касаллигига чалинган шахсларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш мақсадида бошқа чора-тадбирларни кўради. 10-модда. Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатилиши устидан назорат қилиш Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатилиши устидан назорат Қорақалпоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Қорақалпоғистон Республикаси ветеринария қўмитаси, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, шунингдек сил касаллигига қарши кураш муассасаларига эга бўлган вазирликлар, давлат қўмиталари ва идоралар томонидан амалга оширилади. 11-модда. Сил касаллигига чалинган шахсларнинг ҳуқуқлари Сил касаллигига чалинган шахслар қуйидаги ҳуқуқларга эга: ўзларига нисбатан мурувватли ва инсоний муомала қилиниши; ўз ҳуқуқлари тўғрисида ҳамда чалинган касалликларининг хусусияти ва қўлланилаётган даволаш усуллари ҳақида маълумот олиш; сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатишнинг барча турларини, шу жумладан амбулатория ва стационар шароитларида маслаҳат-ташхис қўйиш, даволаш ва реабилитация ёрдамини, сил касаллиги билан боғлиқ барча экспертиза турларини, санитария-профилактика ёрдамини олиш; ихтисослаштирилган санаторийларда даволаниш; ижтимоий-маиший ёрдам олиш; ишга жойлашишда кўмак олиш; ўқиш ва қайта таълим олиш. Сил касаллигининг юқумли шаклига шалинган, сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослашган бўлимида мажбурий тартибда даволанаётган шахслар ушбу моддада назарда тутилган барча ҳуқуқлардан фойдаланади, жумладан чекловларсиз хатлар ёзиш ва олишга, посылкалар, бандероллар ва пул жунатмаларини олишга, телефондан фойдаланишга, энг муҳим нарсаларга эга бўлишга ва уларни олишга, ўз кийимларидан фойдаланишга ҳақли. (ҚР 27.06.2014 й. 209/ХV-сонли Қонунига асос ўзгартиришлар киритилган) Сил касаллигига чалиниш оқибатида меҳнат қобилиятини вақтинчалик йўқотган шахсларнинг иш жойи, эгаллаб турган лавозими белгиланган тартибда уларда сақланиб туради ҳамда уларга вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик нафақаси тўланади. Ётоқхоналарда, шунингдек аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг турар жойларида яшовчи шахсларда сил касаллигининг юқумли шакллари аниқланган тақдирда, уларга қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда алоҳида уй-жой майдони берилади. Сил касаллигига чалинган шахсларнинг болалари ихтисослаштирилган мактабгача тарбия болалар муассасаларига, мактаблар, интернатлар ва санаторий-соғломлаштириш муассасаларига навбатдан ташқари қабул қилиниш ҳуқуқидан фойдаланадилар. Сил касаллигига қарши кураш муассасаси ёки санаторийсида даволанаётган болаларга умумий ўрта таълим дастури бўйича ўқиш имконияти яратилади. Сил касаллигига чалинган ва шу туфайли ногирон деб топилган болаларнинг ота-оналари (қонуний вакиллари) сил касаллигига қарши кураш муассасасида болалари билан бирга бўлиш ҳуқуқига эгадирлар. Сил касаллигига чалинган беморлар ва уларни кузатиб борувчи шахслар сил касаллигига қарши кураш санаторийсига бориб келишда маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан йилига бир марта текин юриш ҳуқуқига эга. Сил касаллигига қарши кураш муассасаларига маслаҳат олиш ва даволаниш учун чақирилаётган ёки юборилаётган, сил касаллигига чалинган беморлар маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан текин юриш (бориб келиш) ҳуқуқига эга. 12-модда. Сил касаллигига чалинган шахсларнинг мажбуриятлари Сил касаллигига чалинган беморлар: жамоат жойларида, иш, ўқиш жойида, жамоат транспортидан фойдаланишда, шунингдек яшаш жойларида шу тоифадаги беморлар учун белгиланган санитария нормалари ва қоидаларига риоя этишга; тиббиёт ходимининг даволаниш режимига, кундалик турмуш ва ишдаги юриш-туришига доир тавсияларини бажаришга; тиббиёт ходимининг чақирувига мувофиқ сил касаллигига қарши кураш муассасасига келишга; турар жойи ўзгарган тақдирда ўн кунлик муддат ичида янги жойдаги сил касаллигига қарши кураш муассасасида ҳисобга туришга мажбурдирлар. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган ва шифокор белгилаган даволанишдан бўйин товлаётган шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгар бўладилар. 121-модда. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, тиббий текширувдан ва (ёки) даволанишни рад этаётган шахсни даволаш Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, диспансерлик ҳисобда турган ҳамда тиббий текширувдан ва (ёки) даволанишни рад этаётган шахс сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимига суднинг ҳал қилувчи қарори асосида мажбурий тартибда жойлаштирилиши керак. (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахсни сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимига мажбурий тартибда жойлаштириш ҳақида ариза ушбу шифохонанинг тиббий комиссиясининг текширувидан ва (ёки) даволанишни рад этаётган шбу шахсни мажбурий тартибда жойлаштириш зарурлиги тўғрисидаги хулоса қабул қилинган кундан бир сутка давомида берилади. Ариза судга шахс диспансерлик ҳисобида трган ёки даволанаётган ёки унинг яшаётган (турган) жойидаги сил касаллигига қарши курашиш шифохонаси томонидан берилади. (ҚР 27.06.2014 й. 209/ХV-сонли Қонунига асос ўзгартиришлар киритилган) 122-модда. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволаниш муддатлари Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволанишда бўлишининг давомийлик муддати олти ойгача белгиланади. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда турган шахс ўзининг шбу шифохонадан чиқиши ёки ушбу шифохонада даволаниш муддати узайтирилиши масаласи ҳал этилиши учун ўзидан сил микробактериялари ажралиб чиқиши бўйича ҳар ойда камида бир маротаба белгиланган тартибда тиббий текширувдан ўтказилиши керак. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволаниши муддатини узайтириш тўғрисидаги ариза ушбу муассасанинг тиббий комиссиясининг шахс даволанишда бўлган шифохонада даволаниши муддатини узайтириш заррлиги тўғрисидаги хулосаси асосида судга берилади. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволанишда бўлиши муддати ушбу муассасанинг тиббий комиссиясининг хулосаси асосида суд томонидан олти ойгача узайтирилиши мумкин. Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволанишда бўлган шахс ушбу шифохонадан қуйидагилар асосида чиқарилиши керак: ўзидан сил микробактериялари ажралиб чиқиши доимий равишда тухтаган холатда сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг тиббий комиссияси хулосаси; суднинг сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволаниш муддатини узайтиришни бекор қилиш ҳақидаги ҳал қилувчи қарори. (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) Сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган, сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволанишда бўлган шахс ушбу шифохонадан чиқарилгандан кейин яшаш манзилида диспансерлик назоратда бўлиши ва даволанишни давом эттириш учун юборилади. (ҚР 27.06.2014 й. 209/ХV-сонли Қонунига асос ўзгартиришлар киритилган) 123-модда. Суднинг сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволаниш тўғрисидаги ҳал қилувчи қарорини бажариш (ҚР 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунига асосан ўзгартиришлар киритилган) Суднинг сил касаллигининг юқумли шаклига чалинган шахснинг сил касаллигига қарши курашиш шифохонасининг ихтисослаштирилган бўлимида мажбурий тартибда даволаниш тўғрисидаги ҳал қилувчи қарорини бажариш қонун ҳжжатларида белгиланган тартибда ички ишлар органлари томонидан амалга оширилади. (ҚР 27.06.2014 й. 209/ХV-сонли, 18.08.2018 й. 200/ХХII-сонли Қонунларига асосан ўзгартиришлар киритилган) 13-модда. Сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатишда иштирок этаётган ходимлар учун кафолатлар ва имтиёзлар Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатишда иштирок этаётган тиббиёт ходимлари ва бошқа ходимлар меҳнат шароити ноқулай ва ўзига хос ишларда банд бўлган шахслар жумласига киритилади ва уларга қонун ҳужжатларида назарда тутилган имтиёзлар берилади. 14-модда. Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатишни молиялаштириш Аҳолига сил касаллигига қарши ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ харажатларни молиялаштириш бюджет маблағлари, бюджетдан ташқари манбалар ва қонун ҳужжатлари билан тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади. 15-модда. Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик Аҳолини сил касаллигидан муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг бузилишида айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўладилар.