Joqarǵı Keńes haqqında

Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi joqarı mámleketlik wákillik uyımı bolıp, nızam shıǵarıwshı hákimiyattı ámelge asıradı. Joqarǵı Keńes – bir palatalı uyım, alpıs bes deputattan ibarat. Joqarǵı Keńestiń alpıs bes deputatı bir mandatlı saylaw okrugları boyınsha kóppartiyalıq tiykarında ulıwma, teń hám tuwrıdan-tuwrı saylaw huqıqı tiykarında jasırın dawıs beriw jolı menen saylanadı.

 Joqarǵı Keńes jumısınıń turaqlılıǵı hám nátiyjeliligi Joqarǵı Keńes sessiyası, Prezidiumı, komitetleri, komissiyaları hám deputatlarınıń jumısı menen támiyinlenedi. Joqarǵı Keńestiń jumıs tártibi Karaqalpaqstan Respublikası Konstituciyası, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamı hám basqa nızamlar menen belgilenedi.

 Joqarǵı Keńeske saylaw ótkeriw tártibi Qaraqalpaqstan Respublikasınıń “Saylaw haqqında”ǵı Nızamı hám basqa da nızam hújjetleri menen belgilenedi. Joqarǵı Keńestiń wákillik múddeti bes jıl. Óz wákillik múddeti pitkennen soń Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi jańa shaqırıq Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń jumısı baslanǵanǵa shekem óz jumısın dawam etedi.

 Joqarǵı Keńestiń ayrıqsha wákillikleri tómendegilerden ibarat:

•   - Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyasın qabıl etiw, oǵan ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw;
•   - Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamlarına túsinik beriw;
•   - ekonomikalıq hám sociallıq rawajlanıwdıń keleshekke mólsherlengen baǵdarlamaların qabıl etiw;
•   - Joqarǵı Keńes Prezidiumın, komitetler hám komissiyaların dúziw;
•   - Joqarǵı Keńes Baslıǵın hám onıń orınbasarın, komitetler hám komissiyalardıń baslıqların saylaw;
•   - Joqarǵı Keńes Baslıǵınıń Ózbekstan Respublikası Prezidenti menen kelisilgen Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń Baslıǵı kandidaturasın tastıyıqlaw haqqındaǵı usınısına muwapıq                 Ministrler Keńesi Baslıǵın tayınlaw hám lawazımınan bosatıw;
•  - Ministrler Keńesi Baslıǵınıń orınbasarları hám Ministrler Keńesiniń aǵzaların lawazımına tayınlaw hám bosatıw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası ministrliklerin, mámleketlik komitetlerin hám basqa mámleketlik basqarıw uyımların dúziw hám saplastırıw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalıq baqlaw komitetin saylaw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı hám baslıqtıń orınbasarları, Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı baslıǵı hám orınbasarı lawazımlarına saylaw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyaların, Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń sudyaların hámde puqaralıq isleri boyınsha rayonlararalıq hám rayonlıq sudları, jınayat isleri                     boyınsha rayonlıq hám qalalıq sudları, rayonlararalıq ekonomikalıq sudları, rayonlararalıq hákimshilik sudları baslıqları, orınbasarları hám sudyaların tayınlaw;
• - Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵın hám baslıqtıń orınbasarların, Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń baslıǵı hám baslıǵınıń orınbasarın, sudyaların lawazımınan bosatıw;
•  - Joqarǵı Keńes Prezidiumınıń usınısına muwapıq Ózbekstan Respublikası Bas prokurorınıń kelisimi menen Qaraqalpaqstan Respublikası Prokurorın  tayınlaw hám lawazımınan bosatıw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komitetiniń baslıǵın tayınlaw hám lawazımınan bosatıw;
•  - xalıq deputatları jergilikli Keńesleriniń qararların toqtatıp qoyıw hám biykarlaw;
•  - rayonlar, qalalardı shólkemlestiriw, saplastırıw, olardın atamaların hám shegaraların ózgertiw haqqındaǵı máselelerdi kórip shıǵıw;
•  - respublikalıq hám jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları sistemasın hám wákilliklerin belgilew;
•  - Ministrler Keńesiniń strukturası, onıń xızmetkerleriniń shtatları hám miynetke haqı tólew fondın tastıyıqlaw;
•  - jergilikli salıqlar hám basqa da májbúriy tólemlerdiń stavkaların nızam hújjetlerinde belgilengen muǵdarlar sheńberinde belgilew;
•  - Ministrler Keńesiniń usınısına muwapıq Qaraqalpaqstan Respublikası byudjetin qabıllaw hám onıń orınlanıwı haqqında esabatların tastıyıqlaw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası byudjetiniń qárejetlerine ózgerisler kirgiziw;
•  - respublikanıń sociallıq-ekonomikalıq jaqtan rawajlanıwınıń eń zárúr hám áhmiyetli máseleleri boyınsha Ministrler Keńesi Baslıǵınıń esabatın  tıńlaw   hám dodalaw;
•  - húkimet aǵzalarınıń óz jumısına baylanıslı máseleler boyınsha málimlemesin tıńlaw;
•  - Rayon, qala hákimleriniń tiyisli aymaqtı rawajlandırıw máseleleri boyınsha esabatların tıńlawı múmkin;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik sıylıqları hám húrmetli ataqların shólkemlestiriw;
•  - Joqarǵı Keńes hám jergilikli wákillikli uyımlarǵa saylawlar tayınlaw, Oraylıq saylaw komissiyasın dúziw;
•  - Ózbekstan Respublikasınıń joqarı mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları hújjetleriniń Ózbekstan Respublikası Konstituciyasına  muwapıqlıǵı haqqında Ózbekstan Respublikası Konstituciyalıq          sudına usınıslar kirgiziw; 
•  - deputattı qol qatılmaslıq huqıqınan ayırıw haqqındaǵı máselelerdi qarap shıǵıw;
•  - puqaralar jıyınları baslıqları (aqsaqalları) saylawın shólkemlestiriw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası Prokurorınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti baslıǵınıń, Ózbekstan Respublikası Oraylıq banki Qaraqalpaqstan                    Respublikası Bas basqarması baslıǵınıń esabatların tıńlaw;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi bir jılda keminde bir márte óz sessiyalarında Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń hám  Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı baslıǵınıń            puqaralar huqıqların hám erkinliklerin, sonıń menen birge kárxanalar, mákemeler hám shólkemlerdiń huqıqları hámde nızam menen qorǵalatuǵın máplerin sud jolı menen qorǵawdı ámelge                     asırıwǵa baylanıslı jumısları haqqında  málimlemesin tıńlaydı. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi usı másele boyınsha qabıl etilgen qarardı Ózbekstan Respublikası Sudyalar joqarǵı keńesine       jiberedi;
•  - Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministri hár yarım jıllıq juwmaqları boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesine orınlardaǵı norma  dóretiwshiligi jumısları hámde huqıqtı qollanıw              ámeliyatınıń jaǵdayları haqqında málimleme kiritedi. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministriniń málimlemesin tıńlaw juwmaqları boyınsha tiyisli qarar qabıl etilip, qarar Ózbekstan Respublikası          Ádillik ministrligine jiberiledi;
•  - parlament qadaǵalawın ámelge asırıw;
•  - Joqarǵı Keńes Reglamentin hámde óz jumısın shólkemlestiriw, Joqarǵı Keńestiń ishki tártip qaǵıydaları menen baylanıslı máseleler boyınsha  basqa sheshimlerdi qabıl etiw. Lawazımlı shaxslardı               Joqarǵı   Keńes tárepinen saylaw, tayınlaw hámde olardı lawazımnan bosatıw tártibi Joqarǵı Keńes Reglamentinde belgilenedi.
  
  Joqarǵı Keńes jumısınıń shólkemlestiriw forması onıń sessiyası bolıp esaplanadı. Joqarǵı Keńes sessiyası zárúrlikke qarap, biraq jılına keminde eki márte ótkeriledi. Joqarǵı Keńestiń gezeksiz sessiya májilisi Joqarǵı Keńestiń Baslıǵınıń usınısı yamasa deputatlardıń ulıwma sanınıń keminde úshten bir bóleginiń usınısına muwapıq shaqırılıwı múmkin. Joqarǵı Keńes sessiyalarında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyası, Qaraqalpaqstan Respublikası nızamları, olarǵa ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqındaǵı nızamlar hámde Joqarǵı Keńes qararları qabıl etiledi. Joqarǵı Keńes hám onıń uyımları májilislerinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti, Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi palatalarınıń Baslıqları hám orınbasarları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń Baslıǵı hám onıń orınbasarları, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ministrleri, mámleketlik komitetleriniń baslıqları, basqa mámleketlik basqarıw uyımlarınıń basshıları hám Konstituciyalıq baqlaw komitetiniń baslıǵı, orınbasarı hám aǵzaları, Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı hám Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń baslıǵı, Qaraqalpaqstan Respublikası Prokurorı qatnasıwı múmkin. Joqarǵı Keńes sessiyasına mámleketlik uyımlar hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń, ilimiy mákemelerdiń wákilleri, kánigeler hám ilimpazlar, baspasóz uyımlarınıń, televidenie, radio hám basqa da ǵalaba xabar qurallarınıń wákilleri shaqırılıwı múmkin. Joqarǵı Keńes sessiyaları ashıq hám járiyalı ótkeriledi. Zárúr bolǵanda, Joqarǵı Keńes sessiya májilisin jabıq túrde ótkeriw haqqında qarar qabıl etiwi múmkin. Joqarǵı Keńes sessiyaların shólkemlestiriw hám ótkeriw tártibi Joqarǵı Keńes Reglamentinde belgilenedi. Joqarǵı Keńestiń jumısın nátiyjeli shólkemlestiriw maqsetinde Joqarǵı Keńes Prezidiumı dúziledi. Joqarǵı Keńes Prezidiumı sessiyalar aralıǵında zárúrligine qarap ayına bir márte shaqırıladı. Joqarǵı Keńes Prezidiumınıń quramına Joqarǵı Keńes Baslıǵı, onıń orınbasarı, komitetler hám de komissiyalardıń baslıqları, Joqarǵı Keńestegi deputatlıq frakciyalardıń baslıqları kiredi. Joqarǵı Keńes Prezidiumı óz wákilligine kiretuǵın máseleler boyınsha aǵzalarınıń ulıwma sanınıń kópshilik dawısı menen qararlar qabıl etedi. Joqarǵı Keńes, onıń uyımları hám deputatlar jumısınıń shólkemlestiriwshilik, málimleme, materiallıq-texnikalıq támiyinleniwi Joqarǵı Keńes Apparatı tárepinen ámelge asırıladı. Joqarǵı Keńes Apparatı dúzilmesi, shtatları, hızmetkerleriniń miynet haqı muǵdarı hám materiallıq-texnikalıq támiyinleniwi, sonday-aq olardıń jumıs islewi ushın zárúr qárejetler Joqarǵı Keńes Baslıǵı tárepinen tastıyıqlanadı. Joqarǵı Keńes Apparatı xızmetkerleriniń miynet qatnasıqları Joqarǵı Keńestiń wákillikli múddetine baylanıslı bolmaydı. Joqarǵı Keńes Apparatı yuridikalıq shaxs bolıp esaplanadı. Joqarǵı Keńes Apparatınıń shólkemlestiriliwi hám jumıs tártibi Joqarǵı Keńes Baslıǵı tárepinen tastıyıqlanǵan Rejede belgilenedi.