QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 01.12.2000-j. №76/88

AVTOMOBIL TRANSPORTÍ HAQQÍNDA

Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen 03.03.2006-j. 78/III -sanlı QR Nızamı 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti Qaraqalpaqstan Respublikasında avtomobil transportı jumısınıń huqıqıy tiykarların qáliplestiriwden ibarat bolıp tabıladı. 2-statya. Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: Avtomobil transportı quramına yuridikalıq hám fizikalıq tárepler kiriwshi ekonomikanıń hám xalıqtıń jolawshılar, bagaj hám júklerdi, sonıń ishinde pochtanı (bunnan keyin jolawshılar, bagaj hám júkler dep alınadı) avtomobilde tasıwǵa bolǵan talapların támiyinlewshi óndirislik-texnologiyalıq kompleks; Avtotransport quralları-jolawshılar, bagaj, júkler tasıwǵa hám arnawlı jumıslardı orınlawǵa arnalǵan avtomobiller, tirkeme hám yarım tirkemeler; Tasıwshı-múlk huqıqı yamasa basqa da zatlıq huqıqlar tiykarında avtotransport quralına iye bolǵan, kommerciyalıq tiykarda jolawshılar, bagaj, júkler tasıw xızmetin kórsetetuǵın hám buǵan arnawlı ruxsatnaması (licenziyası) bolǵan yuridikalıq hám fizikalıq tárep; Qarıydar (jolawshı, júk alıwshı, júk jónetiwshi) – dúzilgen tasıw shártnamasına muwapıq, tasıwshınıń xızmetlerinen paydalanıwshı yuridikalıq hám fizikalıq tárep. 3-statya. Avtomobil transportı haqqındaǵı Nızam aktleri Avtomobil transportı haqqındaǵı Nızam aktleri usı Nızamnan hám basqa da Nızam aktlerinen ibarat. Qala jolawshıların tasıw tarawındaǵı múnásibetler Qaraqalpaqstan Respublikasınıń «Qalalıq jolawshılar transportı haqqında»ǵı Nızamı menen de tártipke salınadı. Jolawshılardı, bagaj hám júklerdi tasıw, háreket qáwipsizligin támiyinlew qádeleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń avtomobil transportı haqqındaǵı nızam aktlerinde názerde tutılǵannan basqasha qádeler belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama qádeleri qollanıladı. 4-statya. Avtomobil transportınıń menshik túrleri Qaraqalpaqstan Respublikasında avtomobil transportı jeke hám jámáátlik múlk tiykarında jumıs islewi múmkin. Avtomobil transportınıń barlıq menshik iyeleri teń huqıqlarǵa iye hám nızam tárepinen teńdey qorǵaladı. 5-statya. Avtomobil transportı jerleri Avtomobil transportı jumısın támiyinlew ushın jerler jer haqqındaǵı nızam aktlerinde belgilengen tártipte turaqlı paydalanıwǵa beriledi. 6-statya. Avtotransport quralların klassifikaciyalaw Avtotransport quralları – jolawshılar avtotransportı, júk avtotransportı hám arnawlı avtotransport qurallarına bólinedi. Jolawshılar avtotransportı qurallarına avtobuslar, mikroavtobuslar, jeńil avtomobiller, jolawshılar tasılatuǵın tirkemeler hám yarım tirkemeler kiredi. Júk avtotransportı qurallarına júk avtomobilleri, súyrewshi avtomobiller, tirkemeler hám yarım tirkemeler kiredi. Konstruktivlik ózgesheliklerine hám qanday maqsetlerge paydalanıwına qaray júk avtotransportı quralları ulıwma hám arnawlı transport qurallarına bólinedi. Arnawlı avtotransport qurallarına hár qıylı arnawlı jumıslardı, kóbirek transportlıq emes jumıslardı orınlawǵa arnalǵan avtomobiller, tirkemeler hám yarım tirkemeler (órt óshiriw avtomobilleri, kompressor qurılma avtomobiller, avtokranlar, sıpırıw-tazalaw hám shıǵındı tasıw avtomobilleri hám taǵı basqa) kiredi. 7-statya. Avtomobilde tasıw túrleri Avtomobilde tasıwlar qaladaǵı, qala átirapındaǵı, qalalar aralıq hám xalıq aralıq tasıwǵa bólinedi. Qaladaǵı tasıwlarǵa qala yamasa qala poselkası shegaralarında ámelge asırılatuǵın tasıwlar kiredi. Qala átirapındaǵı tasıwlarǵa qala yamasa qalalıq poselka shegaralarınan eliw kilometrge deyingi uzaqlıqta ámelge asırılatuǵın tasıwlar kiredi. Qalalar aralıq tasıwlarǵa qala yamasa qala poselkası shegaralarına eliw kilometrden aslam uzaqlıqta ámelge asırılatuǵın tasıwlar, sonday-aq, marshruttıń uzaqlıǵına qaramastan Ózbekstan Respublikasınıń eki hám onnan aslam wálayatı aymaǵında ámelge asırılatuǵın tasıwlar kiredi. Xalıq aralıq tasıwlarǵa marshrut uzaqlıǵına qaramastan Ózbekstan Respublikasınıń mámleketlik shegarasınan tısqarıǵa yamasa mámleketlik shegara tısqarısındaǵı ámelge asırılatuǵın tasıwlar kiredi. 8-statya. Jolawshılar, bagaj hám júklerdi xalıq aralıq tasıw Jolawshılardı, bagaj hám júklerdi avtomobilde xalıq aralıq tasıwlar, sonıń ishinde tranzit tasıwlar xalıq aralıq hám tranzit baylanıs ushın ashıq avtomobil jolları arqalı Ózbekstan Respublikasınıń nızam aktlerine hám xalıq aralıq shártnamalarına muwapıq ámelge asırıladı. 9-statya. Avtomobil transportı jumısın mámleket tárepinen tártipke salıw hám basqarıw Atomobil transportı jumısın  mámleket tárepinen tártipke salıw, sertifikatlastırıw, licenziyalaw, salıq salıw, sociallıq áhmiyetke iye bolǵan tasıwlar ushın tariflerdi qáliplestiriw, birden-bir ilimiy-texnikalıq siyasattı ótkeriw jolı menen, sonday-aq nızam aktlerinde názerde tutılǵan basqa da túrlerde ámelge asırıladı. Avtomobil transportınıń mámleketlik basqarıwı Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi avtomobil transportın basqarıw boyınsha wákillik bergen mámleketlik uyımı tárepinen, sonday-aq, mámleketlik hákimiyattıń jergilikli uyımları tárepinen ámelge asırıladı. Mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları tasıwshılardıń xojalıq jumısına aralasıwǵa, sonday-aq, olardıń ekspluataciya xızmeti xızmetkerlerin basqa jumıslarǵa tartıwǵa haqılı emes, nızam aktlerinde názerde tutılǵan jaǵdaylar buǵan kirmeydi. 10-statya. Avtomobil transportın basqarıwshı mámleketlik uyımnıń tikarǵı wákillikleri Avtomobil transportın basqarıwshı mámleketlik uyımnıń tiykarǵı wákillikleri tómendegilerden ibarat: avtomobilde tasıwlardı shólkemlestiriw hám jetilistiriwge baylanıslı normativlik aktlerdi islep shıǵıw: avtomobil transportın rawajlandırıwdıń regionallıq baǵdarları koncepciyasın islep shıǵıw: respublikanıń hám xalıqtıń tasıwǵa bolǵan mámleketlik mútájlikleri boljawın islep shıǵıw; avtomobil transportı tarawında birden-bir investiciya, ilimiy-texnikalıq hám sociallıq siyasattı qáliplestiriw hám júrgiziw; avtotransport xızmetleri bazarın qáliplestiriw hám rawajlandırıwǵa kómeklesiw; jolawshılar, bagaj hám júkler tasıwdı licenziyalawdı shólkemlestiriw hám jetilistiriw; tasıwshılar hám qarıydarlardıń huqıqları hám máplerin qorǵaw; kadrlardı oqıtıw hám olardıń qánigeligin arttırıwdı shólkemlestiriw; avtomobil transportı haqqındaǵı nızam aktlerine boysınıwdı qadaǵalaw; avtomobil transportı tarawında xalıq aralıq birge islesiwdi ámelge asırıw. Avtomobil transportın basqarıwshı mámleketlik uyım nızam aktlerine muwapıq basqa da wákilliklerge iye bolıwı múmkin. 11-statya. Mámleketlik hákimiyat jergilikli uyımlarınıń tiykarǵı wákillikleri Mámleketlik hákimiyat jergilikli uyımlarınıń avtomobil transportı tarawındaǵı tiykarǵı wákillikleri tómendegilerdin ibarat: avtomobil transportın rawajlandırıwdıń kompleksli regionallıq baǵdarlamaların islep shıǵıw hám ámelge asırıw; avtotransport xızmetleri bazarın qáliplestiriw, rawajlandırıw hám barlıq tasıwshılardıń jumısı ushın teń sharayatlar jaratıwǵa kómeklesiw; avtomobil transportınıń materiallıq-texnikalıq hám sociallıq tiykarın bekkemlewge kómeklesiw. Mámleketlik hákimiyat jergilikli uyımları nızam aktlerine muwapıq avtomobil transportı tarawında basqa da wákilliklerge iye bolıwı múmkin. 12-statya. Avtotransport quralların standartlastırıw, metrologiyalıq támiyinlew hám sertifikatlastırıw Avtotransport quralları qáwipsizlik, miynetti qorǵaw, ekologiya talapları, sonday-aq, standartlar hám texnikalıq shártlerge, medicinalıq-sanitariyalıq hám órtke qarsı normalarǵa muwapıqlıq sertifikatına iye bolıwı shárt. Avtotransport quralların standartlastırıw, metrologiya hám sertifikatlastırıw jumısların shólkemlestiriw, muwapıqlastırıw hám támiyinlew, Qaraqalpaqstan sınaw hám sertifikaciyalaw orayı jáne basqa da mámleketlik uyımları tárepinen nızam aktlerine muwapıq ámelge asırıladı. (QR JK 03.03.2006-j. 78/III-sanlı Qararına tiykar ózgerisler kiritilgen) Sertifikatlastırıwdan ótpegen hám belgilengen tártipte dizimge alınbaǵan avtotransport qurallarınan paydalanıwǵa jol qoyılmaydı. 13-statya. Avtomobilde tasıwdı licenziyalaw Avtomobilde tasıwlar tasıwshılar tárepinen arnawlı ruxsatnama (licenziya) tiykarında ámelge asırıladı. 14-statya. Avtotransport quralın basqarıw huqıqı Avtotransport quralın basqarıw huqıqı tiyisli mamanlıqqa iye bolǵan hám medicinalıq tekseriwden ótken fizikalıq shaxsqa beriledi. Avtotransport quralın basqarıw huqıqı belgilengen úlgidegi hújjet penen tastıyıqlanadı. Densawlıǵına baylanıslı avtotransport quralın basqarıwǵa jaramlı yamasa jaramsız ekenligin Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen belgilenedi. Avtotransport quralların basqarıw boyınsha mamanlıq talapları nızam aktleri menen belgilenedi. 15-statya. Jolawshılar, bagaj hám júkler tasıw shártnaması Jolawshılardı, bagaj hám júklerdi tasıw shártleri táreplerdiń juwapkershiligin názerde tutıwshı tasıw shártnaması tiykarında ámelge asırıladı. Jolawshılardı, bagaj hám júklerdi tasıǵanlıǵı ushın tasıw shártnamasında belgilengen haqı alınadı. Nızam aktlerine muwapıq avtomobilde tasıwlardıń ayırım túrleri ushın mámleketlik hákimiyattıń jergilikli uyımları tárepinen tártipke salıwshı tarifler belgileniwi múmkin. Tártipke salıwshı tarifler boyınsha tasıwlarǵa baylanıslı tasıwshılardıń qárejetlerin qaplaw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilengen tártipte tiyisli jergilikli byudjet qarjıları esabınan ámelge asırıladı. Tasıwshılardıń nızam aktlerine muwapıq jeńillikler belgilengen, sonıń ishinde tegin júriw huqıqı berilgen puqaralardıń ayırım qatlamların tasıw menen baylanıslı qárejetler mámleketlik byudjet qarjıları esabınan belgilengen tártipte qaplanadı. Avtomobil transportında jolawshılar, bagaj hám júklerdi temir jol, teńiz, dárya, hawa transportı hám transporttıń basqa da túrleri menen óz-ara birgelikte tasıw birden-bir transport hújjetinen hám sonday tasıwdı shólkemlestiriw tártibinen paydalanǵan halda ámelge asırılıp atırǵan payıtta júzege keletuǵın munásibetler tasıwshılar arasındaǵı kelisim menen tártipke salınadı. Xalıqqa avtotransport xızmetin kórsetiwshi avtovokzallar hám jolawshılar bándirgilerin qurıw, tasıwshılar, mámleketlik byudjet qarjıları hám nızam aktlerinde qadaǵan etilmegen basqa da derekler esabınan ámelge asırıladı. 16-statya. Ayrıqsha jaǵdaylardaǵı avtomobil transportınıń jumısı Ayrıqsha jaǵdaylar (jer silkiniw, suw tasqını, órt, epidemiya hám basqa tábiyiy apatshılıqlar) payda bolǵan jaǵdayda tasıwshılar hám qarıydarlar arasındaǵı shártnama múnásibetleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi yamasa mámleketlik hákimiyattıń jergilikli uyımlarınıń qararına muwapıq tábiyiy apatshılıqlar yamasa olardıń aqıbetlerin saplastırıw dáwirinde toqtatılıp turılıwı múmkin. Tasıwshılardıń ayrıqsha jaǵdaylarda, sonday-aq, mobilizaciyalıq tayarlıq jaǵdayların, puqaralıq qorǵanıw hám avariyalıq-qutqarıw jumıslarına baylanıslı ilajlardı támiyinlew menen baylanıslı tasıwlardı ámelge asırıw boyınsha shıǵınlar mámleketlik byudjetten óteledi. 17-statya. Tasıwshınıń huqıqları Tasıwshı tómendegi huqıqlarǵa iye: Ulıwma paydalanıwdaǵı barlıq avtomobil jolları, sonday-aq, mákemelerge qaraslı ulıwma paydalanıw ushın ashıq avtomobil jolları arqalı ótiw; jóneltip atırǵan júk óz sertifikatına muwapıq ekenligin tastıyıqlawshı hújjetlerdi alıw: puqaralardıń ómirine, jol háreketi qáwipsizligine qáwip tuwdırıwshı, ekologiya hám sanitariya normaları buzılıwına yamasa basqa da nızamsız háreketlerge sebep bolıwshı jaǵdaylarda tasıwdan bas tartıw. Tasıwshı nızam aktlerine muwapıq basqa da huqıqlarǵa iye bolıwı múmkin. 18-statya. Tasıwshınıń minnetleri Qarıydarǵa xızmet kórsetiw barısında tasıwshı: tasıw huqıqın beriwshi licenziyaǵa iye bolıw; sertifikatqa iye, dizimge alınǵan iske jaramlı transport qurallarınan paydalanıw; tasıw shártnaması shártlerine boysınıw; jolawshılardı, bagaj hám júkler tasıwdıń belgilengen qádelerine boysınıw; jolawshını, bagaj yamasa júkti tiyisli jerge tasıw shártnamasında belgilengen múddette jetkerip beriw. Eger jetkerip beriw múddeti tasıw shártnamasında belgilenbegen hám názerde tutılmaǵan bolsa, jetkerip beriw aqılǵa muwapıq múddetlerde ámelge asırılıwı; jolawshınıń qáwipsizligin, xızmet kórsetiwdiń zárúr qolaylıqları hám shártleriniń támiyinleniwi; bagaj hám júklerdiń tasıwǵa qabıl etip alınǵan waqıttan baslap alıwshıǵa berilgenge shekem saqlanıwın támiyinlew; jol háreketi qáwipsizligi hám qorshap turǵan ortalıqtı qorǵaw qádelerine boysınıwdı támiyinlew; tasıwshı tasıwdı dawam ettiriwden bas tartqan jaǵdayda qarıydar kórgen zıyandı qaplaw; avtomobilde tasıwlar boyınsha belgilengen tártipke muwapıq esapqa alıw hám esap beriw jumısların júrgiziw; nızam aktlerinde názerde tutılǵan basqa da wazıypalardı orınlawı shárt. 19-statya. Qarıydardıń huqıqları Qarıydar tómendegi huqıqlarǵa iye: tasıwshı haqqında zárúr bolǵan maǵlıwmattı alıw; tasıwshını erkin tańlaw hám tasıw ushın shártnama dúziw; qádelerde yamasa tasıw shártnamasında belgilengen tárizde tasıwshı tárepinen óz waqtında hám sapalı xızmet kórsetiwden paydalanıw; tasıw sebepli keltirilgen zıyandı hám morallıq záleldi nızam aktlerine muwapıq tólettiriw hám qaplatıw; tasıw shártnamasında kórsetip ótilgen shártler tasıwshı tárepinen buzılǵan jaǵdayda xızmetler kórsetiliwden bas tartıw; óz huqıqları buzılǵan jaǵdayda wákillikli mámleketlik uyımlarına yamasa sudqa múrájat etiw; nızam aktlerinde názerde tutılǵan basqa da huqıqlardan paydalanıw. Jolawshılardı tasıw payıtında jolawshı tómendegi huqıqlarǵa da iye: jolawshılar tasıw ushın ashıq bolǵan hárqanday baǵdarǵa bilet satıp alıw, bilette belgilengen orındı iyelew; qala hám qala átirapı marshrutlarındaǵı avtobuslarda jeti jasqa deyin bolǵan balalardı ózi menen tegin alıp júriw; qalalar aralıq hám xalıq aralıq marshrutlardaǵı avtobusta bes jasqa deyingi bolǵan bir balanı óz aldına orın berilmegen halda tegin alıp júriw, bes jastan on jasqa deyin bolǵan bala ushın óz aldına orın berilgen halda bilettiń tolıq bahasınıń eliw procentin tólep, bilet satıp alıw hám on jasqa deyin bolǵan eki yamasa ekewden artıq bala alıp júrilgende olardan biri tegin alıp júriledi, qalǵanları ushın óz aldına orın berilgen halda bilettiń tolıq bahasınıń eliw procentin tólep, bilet satıp alınadı; qala hám qala átirapı marshrutlarında 20 kilogrammnan aspaytuǵın awırlıqtaǵı bagajdı, qalalar aralıq hám xalıq aralıq marshrutlarda – belgilengen ólshemlerdegi bagajdıń bir ornın ózi menen biypul, kórsetip ótilgen normalardaǵıdan artıq bagajdı – haqı tólep alıp júriw; tasıw baslanbastan aldın biletti tapsırıw hám onıń ushın tólengen aqshanı qaytarıp alıw; Tólengen aqshanıń tasıwshı tárepinen qaytarılıw tártibi nızam aktleri menen belgilenedi; Jolawshılardı tasıwshı reysler keshikken yamasa biykarlanǵan jaǵdayda keltirilgen zıyandı hám morallıq záleldi nızam aktlerine muwapıq tóletiw hám qaplatıw; Usı statyanıń ekinshi bóleginiń úshinshi hám tórtinshi abzaclarında berilgen jeńilliklerdi engiziw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilengen tártipte tasıwshınıń qarjıları esabınan ámelge asırıladı. 20-statya. Qarıydardıń minnetleri Qarıydar: tasıw shártnaması shártlerine boysınıwı; tasıw qádelerinde ózine qoyılǵan talaplardı orınlawı; tasılıp atırǵan júktiń tasıw shártnamasına muwapıqlıǵın tastıyıqlawshı zárúr hújjetlerdi tasıwshınıń talabına muwapıq tapsırıwı; avtotransport qurallarınıń tasılıwı shárt bolǵan júk yamasa bagaj janına biymálel hám qáwipsiz kirip bara alıwın támiyinlewi; nızam aktlerinde názerde tutılǵan basqa da wazıypalardı orınlawı shárt. 21-statya. Tasıw shártnamasınan kelip shıǵatuǵın wazıypalar boyınsha juwapkerlik Tasıw shártnamasınan kelip shıǵatuǵın wazıypalardı orınlamaǵan yamasa tiyisli dárejede orınlamaǵan jaǵdayda, tárepler nızam aktlerine muwapıq juwapker boladı. Táreplerdiń nızamda belgilengen juwapkerlikti sheklew yamasa biykarlaw haqqındaǵı kelisimi haqıyqıy emes. 22-statya. Júk yamasa bagaj joytılǵan, kemis shıqqan yamasa zıyanlanǵan (buzılǵan) jaǵdaylarda tasıwshınıń juwapkerligi Eger tasıwshı júk yamasa bagajdıń joytılıwı, kemis shıǵıwı yamasa zıyanlanıwında (buzılıwında) óziniń ayıbı joqlıǵın dálilley almasa, tasıw ushın qabıl etip alǵan júk yamasa bagaj joytılǵanlıǵı, kemis shıqqanlıǵı yamasa olarǵa zıyan kelgenligi (buzılǵanlıǵı) ushın juwapker boladı. Júk yamasa bagajdı tasıw waqtında keltirilgen zálel joytılǵan, kemis shıqqan yamasa zıyanlanǵan (buzılǵan) júk yamasa bagajdıń qunı, sonday-aq tasıwshı joǵalǵan, kemis shıqqan yamasa zıyanlanǵan (buzılǵan) júk yamasa bagajdı jetkerip beriw ushın qarıydardan alǵan kirey haqı bahası muǵdarında, eger bul kirey haqı júk yamasa bagajdıń bahasına kirmese, tasıwshı tárepinen óteledi. Qarıydar tasıwshıdan júk joǵalǵanı, kemis shıqqanlıǵı yamasa zıyanlanǵanlıǵı (buzılǵanlıǵı) sebepli keltirilgen basqa da záleller óteliwin talap etiwge haqılı. 23-statya. Tasıwshınıń júk tasıw ushın avtotransport quralın bermegenligi yamasa óz waqtında bermegenligi ushın juwapkerligi tasıwshı tasıw shártnamasına muwapıq júk tasıw ushın avtotransport quralın bermegenligi yamasa óz waqtında bermegenligi ushın nızam aktlerine muwapıq juwapker boladı. Eger avtotransport quralın bermegenligi yamasa óz waqtında bermegenligi jeńip bolmas kúsh, áskeriy háreketler belgili baǵdarda júk tasıw toqtatıp yamasa sheklep qoyılǵanlıǵı sebepli júz bergen bolsa, tasıwshı nızam aktlerinde belgilengen tártipte juwapkershilikten azat etiledi. 24-statya. Júk tasıw ushın tasıwshı tárepinen berilgen avtotransport quralınan paydalanbaǵanlıǵı ushın qarıydardıń juwapkerligi Júk tasıw ushın tasıw shártnamasına muwapıq berilgen avtotransport quralınan paydalanbaǵanlıǵı ushın qarıydar nızam aktlerinde belgilengen tártipte juwapker boladı. Eger bul jeńip bolmas kúsh, áskeriy háreketler, belgili baǵdarda júk tasıw toqtatıp yamasa sheklep qoyılǵanlıǵı sebepli júz bergen bolsa, qarıydar nızam aktlerinde belgilengen tártipte juwapkershilikten azat etiledi. 25-statya. Jolawshını jónetip jiberiw keshiktirilgeni ushın tasıwshınıń juwapkerligi Jolawshılardı tasıw ushın avtotransport quralın jónetiw keshiktirilgen yamasa ol belgilengen mánzilge keshigip kelgen jaǵdayda (qala hám qala átirapında tasıwlar buǵan kirmeydi), tasıwshı, eger keshiktirip yamasa kesh jetip barıw tasıwshıǵa baylanıslı bolmaǵan jaǵdaylar sebepli júz bergenligin dálilley almasa, jolawshıǵa járiyma sıpatında neustoyka tóleydi hám onı tólew tártibi nızam aktleri menen belgilenedi. Jolawshıǵa járiyma tólew tasıwshını avtotransport quralı keshiktiriliwi yamasa kesh jetip barıwı sebepli jolawshı kórgen záleldi oǵan tólewden azat etpeydi. Avtotransport quralı keshiktirilgenligi sebepli jolawshı onda jónewden bas tartqan jaǵdayda, tasıwshı jolawshıǵa kirey haqını hám ol sarıplaǵan basqa da qárejetlerdi qaytarıwı shárt. 26-statya. Jolawshınıń ómiri yamasa densawlıǵına zıyan keltirgeni ushın tasıwshınıń juwapkerligi Tasıwshı tasıw payıtında jolawshınıń ómiri yamasa densawlıǵına zıyan keltirgeni ushın, eger ol zıyan jábirleniwshiniń qastı yamasa jeńip bolmas kúsh sebepli júz bermegenligin dálilley almasa, juwapker boladı. Jolawshınıń ómiri yamasa densawlıǵına zıyan keltirilgenligi ushın tasıwshınıń juwapkerligi nızam aktleri menen belgilenedi. 27-statya. Qarıydardıń zálel keltirgeni ushın juwapkerligi Qarıydar óziniń ayıbı menen basqa adamlarǵa, tasıwshınıń hám basqa adamlardıń tasıwshı juwapker bolǵan múlkine keltirilgen zálel ushın juwapker boladı. Júk jónetiwshi transport hújjetlerinde kórsetilgen maǵlıwmatlar nadurıslıǵı, anıq emesligi yamasa tolıq emesligi sebepli júzege keliwi múmkin bolǵan barlıq zálel ushın tasıwshı hám úshinshi tárepler aldında juwapker boladı. 28-statya. Jolawshılar, bagaj hám júklerdi qamsızlandırıw Jolawshılar xalıq aralıq hám qalalar aralıq avtomobil transportınan paydalanǵanda májbúriy jeke qamsızlandırıw isleniwi shárt. Májbúriy jeke qamsızlandırıw tártibi nızam aktleri menen belgilenedi. Jolawshılardıń ómirin, densawlıǵın ıqtıyarlı qamsızlandırıw, sonday-aq bagaj hám júklerdi qamsızlandırıw tiyisli qamsızlandırıw shártnamaları tiykarında nızam aktlerine muwapıq ámelge asırıladı. 29-statya. Avtomobil transportında qáwipsizlik hám ekologiya normaların támiyinlew Tasıwshı jolawshılardı, bagaj hám júklerdi tasıw, puqaralardıń ómiri hám densawlıǵın, háreket qáwipsizligin hám qorshap turǵan ortalıqtıń qorǵalıwın támiyinlewi tiyis. Avtotransport kárxanaları, avtovokzallar, avto bándirgilerdiń transport quralları háreketi hám júk tiyew-túsiriw jumısları ámelge asırılatuǵın orınları júdá qáwipli zonalar bolıp esaplanadı. Júdá qáwipli zonalarda bolıw hám onda jumıslardı ámelge asırıw qádeleri nızam aktleri menen belgilenedi. Záhárlewshi, jarılıwshı, órtengish, radioaktiv, záhárli hám basqa da qáwipli júkler tek ǵana bunday júklerdi tasıw qádelerine muwapıq tasılıwı shárt. Qarıydar hám tasıwshı olardıń qáwipsiz tasılıwın, tiyeliwi hám túsirip alınıwın támiyinlewi shárt. Qáwipli júklerdi qorǵaw hám gúzetip barıw júkti jónetiwshiler yamasa alıwshılar tárepinen tolıq jol dawamında támiyinlenedi. 30-statya. Dawlardı sheshiw Tasıwshı hám qarıydar arasında payda bolatuǵın dawlar sud tártibinde sheshiledi. 31-statya. Avtomobil transportı haqqındaǵı nızam aktlerin buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik Avtomobil transportı haqqındaǵı nızam aktleriniń buzılıwında ayıpker bolǵan adamlar belgilengen tártipte juwapker boladı.