QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ NÍZAM JOYBARLARÍN TAYaRLAW HÁM JOQARǴÍ KEŃESKE KIRGIZIW TÁRTIBI HAQQÍNDA

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 15.12.1997-j. №297/1

 QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ NÍZAM JOYBARLARÍN TAYaRLAW HÁM JOQARǴÍ KEŃESKE KIRGIZIW TÁRTIBI HAQQÍNDA (jańa redakciyada)

Bul redakciya 24.12.2015-j. 67/VI-canlı QR Nızamı menen tastıyıqlanǵan 30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı  QR Nızamı 18.08.2018-j. 200/XXII-sanlı QR Nızamı 30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamı 30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı

 ULÍWMA QAǴÍYDALAR

 1-statya. Nızamnıń maqseti Bul Nızam Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi (keyingi orınlarda «Joqarǵı Keńes» dep qollanıladı) tárepinen qabıl etiletuǵın nızam joybarların tayarlaw hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesine kirgiziw tártibin belgileydi. 2-statya. Nızam joybarların tayarlaw hám Joqarǵı Keńeske kirgiziw tártibi haqqındaǵı nızam aktleri Nızam joybarların tayarlaw hám Joqarǵı Keńeske kirgiziw tártibi haqqındaǵı nızam aktleri usı Nızam hám de basqa da nızam aktlerinen ibarat bolıp esaplanadı. 3- statya. Usı Nızamnıń háreket etiw tarawı Usı Nızam nızamshılıq baslaması huqıqına iye bolǵan uyımlar hám shaxslardıń, sonday-aq, Joqarǵı Keńes, onıń Prezidiumı, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tapsırması yaki usınısı boyınsha yamasa óz baslaması menen nızam joybarları ústinde islep atırǵan ministrlikler, mákemeler, basqa da mámleketlik uyımlar hám jámiyetlik birlespelerdiń jumısına qollanıladı.  4-statya. Joqarǵı Keńestiń nızam shıǵarıwshılıq jumısınıń tiykarǵı baǵdarları Joqarǵı Keńes óz jumısında nızam shıǵarıwshılıq isiniń tómendegi tiykarǵı baǵdarları boyınsha keleshekke mólsherlengen hám aǵımdaǵı jobalar islep shıǵadı hám de qabıl etedi: 1) insan huqıqlarına boysınılıwı hám de demokratiyalıq principlerdi turmısqa jáne keńirek engiziw; 2) mámleketlik qurılıs; 3) bazar ekonomikasın qáliplestiriw hám rawajlandırıw; 4) xalıqaralıq qatnasıqlardı rawajlandırıw.  5-statya. Nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyasına muwapıq tómendegiler nızamshılıq baslaması huqıqına iye: 1) Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń deputatları; 2) Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi; 3) Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalıq baqlaw komiteti; 4) Qaraqalpaqstan Respublikası sudı; 5) Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı; 6) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Prokurorı. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen) 6-statya. Nızamshılıq baslaması huqıqın ámelge asırıw Nızamshılıq baslaması huqıqı Joqarǵı Keńeske nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri tárepinen nızam joybarların kirgiziw arqalı ámelge asırıladı 7-statya. Nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń wákili Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalıq baqlaw komiteti, Qaraqalpaqstan Respublikası sudı, Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı Joqarǵı Keńeste ózi usınǵan nızam joybarı qarap shıǵılıp atırǵanda qatnasıw ushın óz wákilin tayınlaydı. Nızamshılıq baslamasınıń basqa subektleri de (Joqarǵı Keńestiń deputatlarınan tısqarı) nızam joybarı Joqarǵı Keńeste qarap shıǵılıp atırǵanda qatnasıw ushın óz wákilin tayınlawı múmkin. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen)

 II. NÍZAM JOYBARLARÍN TAYaRLAW JUMÍSÍN ShÓLKEMLESTIRIW

8-statya. Joqarǵı Keńes Baslıǵınıń nızam joybarların tayarlaw boyınsha jumısı Joqarǵı Keńes Baslıǵı: 1) Joqarǵı Keńestiń nızamshılıq jumısına ulıwma basshılıqtı ámelge asıradı; 2) Joqarǵı Keńes Prezidiumına nızam joybarların karap shıǵıw boyınsha usınıs kirgizedi; 3) nızam joybarlarınıń ulıwma xalıqlıq dodalanıwın shólkemlestiredi.  9-statya. Joqarǵı Keńes Prezidiumınıń joybarlardı tayarlaw boyınsha jumısı Joqarǵı Keńes Prezidiumı: 1) joybarlardı tayarlaw jumısın jobalastırılıwın shólkemlestiredi, jobalar orınlanıwı ústinen ulıwma qadaǵalawdı ámelge asıradı; 2) Joqarǵı Keńes komitetleri xám komissiyalarına, mámleketlik uyımlar hám jámiyetlik birlespelerge joybarlardı islep shıǵıw haqqında tapsırma hám de usınıslar beredi; 3) nızam joybarlarına tiyisli koncepciyalardı kórip shıǵadı; 4) komitetler hám komissiyalar, mámleketlik uyımlar hám jámiyetlik birlespelerdiń joybarlardı tayarlawdıń barısı haqqındaǵı málimlemelerin tıńlaydı; 5) Joqarǵı Keńes deputatlarına joybarlardı tayarlaw jumısında járdem beredi hám kómeklesedi; 6) zárúr jaǵdaylarda joybarlardı ulıwma xalıqlıq dodalawǵa qoyadı; 7) joybarlardı dáslepki yaki qosımsha tárizde kórip shıǵıw ushın Joqarǵı Keńestiń tiyisli komitetleri hám komissiyalarına tapsıradı; 8) mámleketlik uyımlar hám jámiyetlik birlespelerdiń hárekettegi nızam hújjetlerin qollanıw ámeliyatı hám onıń nátiyjeliligi haqqındaǵı málimlemelerin tıńlaydı; 9) Joqarǵı Keńestiń dodalawına kirgiziletuǵın nızam joybarları, olarǵa tiyisli basqa zárúr materiallar menen Joqarǵı Keńes deputatları óz waqtında támiyinleniwi ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı; 10) usı nızamnıń talapları buzılǵan jaǵdayda, nızam joybarın onı usınǵan uyımǵa qaytaradı; 11) zárúr jaǵdaylarda nızam joybarların tayarlaw boyınsha tańlaw járiyalaydı. Joqarǵı Keńes Prezidiumı joybarlardı tayarlaw jumısın shólkemlestiriwge baylanıslı basqa wákilliklerdi de ámelge asıradı.  10-statya. Joqarǵı Keńes komitetleri hám komissiyalarınıń joybarlardı tayarlaw boyınsha jumısı Joqarǵı Keńes deputatları qánigelestiriliwi boyınsha Joqarǵı Keńes quramında dúzilgen komitetlerge saylanıwı hám óz jumısın komitet quramında ámelge asırıwı sebepli nızamlardıń joybarları hám nızam shıǵarıw haqqındaǵı usınıs Joqarǵı Keńes komitetleri tárepinen de kirgiziliwi múmkin. Joqarǵı Keńes komitetleri hám komissiyaları: 1) óz baslaması menen yaki Joqarǵı Keńes, onıń Prezidiumı tapsırması boyınsha nızam joybarların islep shıǵadı hám olardı Joqarǵı Keńestiń dodalawına kirgizedi; 2) joybarlardı tayarlaw yaki dáslepki qarap shıǵıw ushın arnawlı komissiyalar yaki isshi toparlardı dúzedi; 3) joybarlar boyınsha tiyisli mámleketlik uyımlar, jámiyetlik birlespeler hám ilimiy mákemelerdiń pikirin soraydı; 4) joybarlar boyınsha kelip túsken usınıslardı ulıwmalastıradı hám kórip shıǵadı. Joqarǵı Keńes komitetleri hám komissiyaları joybarlardı tayarlaw jumısın shólkemlestiriwge baylanıslı basqa wákilliklerdi de ámelge asıradı. 11-statya. Joqarǵı Keńes deputatınıń joybarlardı tayarlaw boyınsha jumısı Joqarǵı Keńes deputatı: 1) Joqarǵı Keńeske, onıń Prezidiumı yaki Joqarǵı Keńes komitetleri hám komissiyalarına joybarlar islep shıǵıw boyınsha usınıslar kirgiziwi múmkin; 2) tiyisli mámleketlik uyımlar hám jámiyetlik birlespelerge múrájat etiwge haqılı, bul uyımlar hám birlespeler joybardı islep shıǵıwda oǵan járdem kórsetiwi, málimleme materialları hám maǵlıwmatnamalar menen támiyinlewi shárt; 3) Joqarǵı Keńes yaki onıń uyımları joybarlar tayarlaw ushın dúzetuǵın komissiyalar hám isshi toparlarınıń jumısında qatnasadı; 4) nızam joybarların tayarlawda saylawshılardıń pikirin esapqa aladı. Joqarǵı Keńes deputatı joybarlardı tayarlaw jumısın shólkemlestiriw menen baylanıslı basqa wákilliklerdi de ámelge asıradı.  12-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń nızam joybarların tayarlaw boyınsha jumısı Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: 1) óz baslaması menen, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi komitetleriniń usınısları tiykarında nızam joybarların islep shıǵadı hám Joqarǵı Keńes sessiyasına qarap shıǵıw ushın usınadı; 2) ministrlikler, mámleketlik komitetler, mákemeler, hám de mámleketlik hám xojalıq basqarıwınıń basqa da uyımlarına nızam joybarların tayarlaw haqqında tapsırmalar beredi, nızam joybarların tayarlaw jumısın shólkemlestiredi hám oǵan basshılıq etedi; 3) nızam joybarların mámleketlik uyımlarǵa, mámleketlik emes shólkemlerge hám ilimiy mákemelerge sın pikir alıw ushın jiberedi; 4) ministrlikler, mámleketlik komitetler hám mákemelerdiń hárekettegi nızam hújjetleriniń qollanılıw ámeliyatı, hám de olardıń nátiyjeliligin úyreniw juwmaqları haqqındaǵı málimlemelerin tıńlaydı;  13-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrliginiń nızam joybarların tayarlaw salasındaǵı wákilligi Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi óz wákilligi sheńberinde: 1) nızam dóretiwshiligi máselelerinde mámleketlik hám xojalıq baskarıwı uyımlarınıń jumısın muwapıqlastırıp baradı hám de usı jumısqa metodikalıq jaqtan basshılıq etedi; 2) nızam dóretiwshiligi hám huqıqtıń qollanılıwı ámeliyatı salasında birden bir mámleketlik siyasatı alıp barılıwın támiyinleydi; 3) nızam dóretiwshiligi jumısın jetilistiriwdiń baslı baǵdarların islep shıǵadı, olardıń ámelge asırılıwın támiyinleydi; 4) Joqarǵı Keńestiń, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń tapsırmalarına muwapıq hám óz baslaması menen nızam joybarların islep shıǵadı hám qarap shıǵıw ushın belgilengen tártipte kiritedi; 5) mámleketlik hám xojalıq baskarıwı uyımları hám jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń nızam joybarların tayarlaw máseleleri boyınsha usınısların kórip shıǵadı hám ulıwmalastıradı; 6) nızam joybarların olardıń Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalarına hám nızamlarına, nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıqlıǵın anıqlaw kózqarasınan, sonday-aq, nusqaw beriwshi (siltewshi) normalar qollanılıwınıń tiykarlılıǵı hám maqsetke muwapıqlıǵı kózqarasınan huqıqıy ekspertizadan ótkeredi; 6-1) nızam joybarlarınıń olardaǵı mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları sistemasında korrupciya, basqa da huqıqbuzarlıqlar júz beriwi ushın sharayatlar jaratatuǵın, sonday-aq, isbilermenlik subektleri ushın olardıń tiykarsız qárejetler sarplawına alıp keliwshi artıqsha hákimshilik hám basqa da sheklewlerdi engizetuǵın qaǵıydalar hám normalardı anıqlaw kózqarasınan tallanıwın ámelge asıradı; 7) nızam hújjetlerin Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalarına hám nızamlarına muwapıqlastırıw haqqında, huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń sistemalılıǵı hám bir pútinliligin támiyinlew haqqında usınıslar islep shıǵadı, nızam hújjetlerin sistemalastırıw jumısların ámelge asıradı; 8) mámleketlik hám xojalıq basqarıwı uyımları tárepinen nızam joybarların tayarlaw zárúrligine tiyisli máselelerdiń aldın ala kelisip alınıwın ámelge asıradı.  14-statya. Nızamshılıq baslaması huqıqına iye bolmaǵan mámleketlik uyımlardıń, mámleketlik emes shólkemler hám puqaralardıń nızam joybarların tayarlawda qatnasıwı Nızamshılıq baslaması xuqıqına iye bolmaǵan mámleketlik uyımlar, mámleketlik emes shólkemler hám puqaralar nızam joybarların yaki jańa nızam qabıl etiliwi, nızamǵa ózgerisler, qosımshalar kirgiziwi, sonday-aq hárekettegi nızamdı yaki onıń bir bólegin óz kúshin joytqan dep tabıw zárúrligi haqqındaǵı usınıslardı nızamshılıq baslaması huqıqı subekti kórip shıǵıwı ushın kirgiziwi múmkin. Nızamshılıq baslaması xuqıqına iye bolmaǵan mámleketlik uyımları, mámleketlik emes shólkemler yaki puqaralar tárepinen kiritilgen nızam joybarların yaki usınıslardı nızamshılıq baslaması huqıqı subekti ózi islep shıǵıp atırǵan nızam joybarları ushın tiykar sıpatında qabıl etiwi múmkin.

III. NÍZAM JOYBARLARÍN TAYaRLAW

 15-statya. Nızam joybarın tayarlaw tártibi Nızam joybarın tayarlaw: nızam joybarın tayarlaw haqqındaǵı usınıstı kórip shıǵıw hám onı tayarlaw haqqında qarar qabıl etiwdi; nızam joybarın tayarlawdı shólkemlestiriw-texnikalıq hám finanslıq jaqtan támiyinlewdi; zárúr materiallar hám maǵlıwmatlar toplawdı; nızam joybarınıń koncepciyasın islep shıǵıwdı; nızam joybarın dúziwdi; huqıqıy hám basqa zárúrli ekspertiza ótkeriwdi óz ishine aladı.  16-statya. Nızam joybarın bir neshe nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri menen birgelikte tayarlaw Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti nızam joybarın birgelikte tayarlaw haqqındaǵı usınıs penen basqa da nızamshılıq baslaması huqıqı subektine múrájat etiwi múmkin.  17-statya. Nızam joybarın tayarlawdı shólkemlestiriw Nızam joybarın tayarlaw ushın Joqarǵı Keńes hám nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen isshi topar (komissiya) dúziliwi múmkin. Isshi topar (komissiya) quramına nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń tiyisli bólimleriniń wákilleri, ministrlikler, mámleketlik komitetler yaki mákemelerdiń tiyisli tarmaqlardıń jaǵdayı hám rawajlanıwı ushın juwapker bolǵan wákilleri, basqa da mápdar mámleketlik uyımlardıń, ilimiy hám basqa da shólkemlerdiń wákilleri, sonday-aq, puqaralar kirgiziliwi múmkin. Bunda mámleketlik emes shólkemlerdiń wákilleri, sonday-aq, puqaralar isshi topar (komissiya) quramına óz kelisimi boyınsha kirgiziledi. Isshi topar (komissiya) aǵzaları nızam joybarın tayarlaw ushın zárúr bolǵan tiyisli bilim hám tájiriybege iye bolıwı kerek. Nızam joybarın tayarlaw tapsırılǵan mámleketlik uyım yaki jámiyetlik birlespe isshi topardıń (komissiyanıń) jumısın támiyinlew ushın mámleketlik uyımlardan hám basqa shólkemlerden nızam joybarın tayarlaw ushın zárúr bolǵan materiallardı, statistikalıq maǵlıwmatlardı hám basqa da maǵlıwmatlardı alıwǵa, nızam joybarı boyınsha ilimiy hám basqa da shólkemlerdiń, ilimpazlar hám de qánigelerdiń másláhátleri hám usınısların, sonday-aq ekspertlerdiń juwmaqların alıwǵa haqılı. Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti, zárúr bolǵan jaǵdaylarda, nızam joybarın tayarlawdı mámleketlik uyımlar, ilimiy mákemeler hám basqa da shólkemlerge, ayırım puqaralarǵa belgilengen tártipte óz wákilligi sheńberinde tapsırıwı yaki olarǵa shártnama tiykarında buyırtpa beriwi múmkin. Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti, zárúr bolǵan jaǵdaylarda, nızamlardıń alternativalıq joybarların tayarlawdı bir neshe mámleketlik uyımlar, ilimiy mákemeler hám basqa da shólkemlerge, ayırım puqaralarǵa óz wákilligi sheńberinde tapsırıwǵa yaki olar menen shártnamalar dúziwge, sonday-aq, eń jaqsı nızam joybarı ushın tańlawlar járiyalawǵa haqılı. 18-statya. Nızam joybarınıń koncepciyası Nızam joybarın tayarlaw onıń koncepciyasın islep shıǵıwdan baslanadı. Koncepciyada tómendegiler belgileniwi kerek: huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń tiykarǵı ideyası, maqseti hám predmeti; tiyisli jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń usı salada háreket etip turǵan nızamlar hám basqa da normativ-huqıqıy hújjetlerdiń tallanıwı qosımsha etilgen haldaǵı ulıwma táriyplemesi hám jaǵdayına berilgen baha; nızam joybarın islep shıǵıw zárúrligi tiykarları; nızam joybarınıń tiykarǵı qaǵıydaları; keleshektegi nızamnıń sociallıq-ekonomikalıq, huqıqıy hám basqa aqıbetleriniń boljawı.  19-statya. Nızam joybarlarına qoyılatuǵın tiykarǵı talaplar Nızam joybarların tayarlawda Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası, Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası, nızamlarınıń hám Ózbekstan Respublikası xalıqaralıq shártnamalarınıń principleri hám normaları esapqa alınadı. Nızam joybarları nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıq bolıwı kerek.  20-statya. Nızam joybarın tayarlawda nızamshılıqtıń jaǵdayın hám huqıqtıń qollanılıwı ámeliyatın úyreniw Nızam joybarın tayarlaw nızamshılıqtıń jaǵdayın tereń úyreniwge, jámiyetlik qatnasıqlardıń belgili bir tarawın huqıqıy jaqtan tártipke salıwǵa keri tásir kórsetip atırǵan kemshilikler hám qarama-qarsılıqlardı anıqlawǵa, sonday-aq, hárekettegi nızam hújjetleriniń qollanılıw ámeliyatın tallawǵa tiykarlanadı. 21-statya. Nızam joybarların tayarlawda xalıqaralıq tájiriybeni esapqa alıw Nızam joybarların tayarlawda xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan principleri hám normaları esapqa alınadı, sonday-aq, nızam menen tártipke salıw boyınsha basqa mámleketler tájiriybesi úyreniledi. 22-statya. Nızam joybarın tayarlawda jámiyetshilik pikirin úyreniw Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti nızam joybarın Joqarǵı Keńeske usınǵanǵa shekem jámiyetshilik pikirin úyreniwdi shólkemlestiriwge haqılı. Nızam joybarı boyınsha jámiyetshilik pikirin úyreniw tártibi hám forması nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen belgilenedi. Licenziyalaw, ruqsat beriw hám xabardar etiw tártibiniń jańa túrlerin engiziwdi názerde tutıwshı nızam joybarların tártipke salıw tásiri bahalawdan ótkeriledi. (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen) Usı statyanıń ekinshi bóliminde názerde tutılǵan nızam joybarlarınıń tártipke salıw tásirin bahalaw olardı huqıqıy ekspertizadan ótkerilgenge shekem ámelge asırıladı. (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen)  23-statya. Nızam joybarın pikir-usınıs alıw ushın jiberiw Nızam joybarı nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen basqa nızamshılıq baslaması huqıqı subektlerine, sonday-aq, mápdar mámleketlik uyımlarǵa, mámleketlik emes shólkemlerge, ilimiy mákemelerge pikir-usınıs alıw ushın jiberiliwi múmkin. Nızam joybarı tek nızam joybarı boyınsha jumıslar tamamlanǵannan soń hám ol boyınsha ekspertiza ótkerilgennen keyin nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen pikir-usınıs alıw ushın jiberiledi.

 III. NÍZAM JOYBARLARÍNÍŃ MAZMUNÍNA QOYÍLATUǴÍN TIYKARǴÍ TALAPLAR. NÍZAM JOYBARLARÍNÍŃ EKSPERTIZASÍ

 24-statya. Nızam joybarlarınıń forması Tártipke salınatuǵın qatnasıqlardıń ózine tán ózgesheliklerine baylanıslı halda nızam joybarları tómendegi formada islep shıǵıladı: 1) Qaraqalpaqstan Respublikası konstituciyalıq nızamları hám nızam joybarları; 2) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyasına, Qaraqalpaqstan Respublikası konstituciyalıq nızamlarına hám de nızamlarına ózgeris, qosımsha hám dúzetiwler kirgiziw haqqındaǵı nızam joybarları; 3) Qaraqalpaqstan Respublikası nızamların yaki olardıń ayırım normaların óz kúshin joytqan dep tabıw haqqındaǵı nızam joybarları.  25-statya. Nızam joybarınıń dúzilisi Nızam joybarı, ádette, bólimler, kishi bólimler, baplar hám paragraflarǵa ajıratıladı, maqsetleri boyınsha túsindiriwdi qamtıp alǵan alǵı sózge iye bolıwı múmkin. Huqıqıy normalar alǵı sózge kirgizilmeydi. Bólimler, kishi bólimler, baplar hám paragraflar atamasına iye boladı hám de nomerlenedi. Nızam joybarında huqıqıy normalar tártip sanına iye bolǵan statyalar kórinisinde bayan etiledi. Statyalar bólimlerge ajıratılıwı múmkin. Statyalardıń bólimleri bántler, kishi bántler hám abzaclardı qamtıp alıwı múmkin. Nızam joybarlarınıń statyalarına, ádette atama qoyıladı. Bólimler, kishi bólimler, baplar, paragraflar, statyalar, sonday-aq, statyalardıń bólimleri, bántleri hám kishi bántleri joybar teması logikalıq jaqtan rawajlanıp barıwın támiyinleytuǵın formada izbe-iz jaylastırıladı. Nızam joybarınıń tekstine: nızam joybarınıń yaki onıń ayırım qaǵıydalarınıń kúshke kiriw múddeti hám tártibi haqqında; ilgeri qabıl etilgen nızamlardı yaki olardıń ayırım qaǵıydaların usı Nızam qabıl etiliwine baylanıslı óz kúshin joytqan dep tabıw haqqındaǵı qaǵıydalar kirgiziliwi múmkin. Nızamlar joybarlarınıń tekstlerinde tiyisli nızamlar qabıl etilgennen keyin olardıń orınlawın, orınlawshılarǵa jetkiziliwin hámde mazmunın hám áhmiyetin xalıq arasında túsindiriliwin shólkemlestiriw ushın juwapker bolǵan mámleketlik uyımlar kórsetiledi. (30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen)  26-statya. Nızam joybarı bayan etiliwine tiyisli talaplar Nızam joybarı qısqa, anıq, ápiwayı hám túsinikli tilde, normalardı hár túrli túsindiriwge jol qoymaytuǵın formada yuridikalıq terminologiyaǵa boysınılǵan halda bayan etiledi. Gónergen hám de kóp mánisti ańlatatuǵın sózler hám sóz dizbekleri, allegoriyalıq salıstırıwlar, sıpatlawlar, ironiyalar qollanılıwına jol qoyılmaydı. 27-statya. Nızam joybarı tekstinde túsinikler hám atamalardan paydalanıw Nızam joybarında paydalanılatuǵın túsinikler hám atamalar hár túrli túsindiriw imkaniyatına jol qoymaytuǵın, olardıń nızam hújjetlerinde qabıl etilgen mánisine muwapıq bir formada qollanıladı. Zárúr bolǵan jaǵdaylarda, nızam joybarlarında yuridikalıq, texnikalıq hám basqa arnawlı atamalar hám de túsiniklerdiń qısqasha táriypi beriledi, ulıwma qabıl etilgen qısqartıwlar qollanıladı hám basqa qısqartıwlarǵa túsinikler beriledi. 28-statya. Nızam joybarında nusqawlardan paydalanıw Nızam joybarınıń statyalarında (bólimleri, bántleri, kishi bántleri, abzaclarında) onıń basqa statyalarına (bólimleri, bántleri, kishi bántleri, abzaclarına), bólimleri, kishi bólimleri, bapları, paragraflarına, sonday-aq, basqa nızamlarǵa hám olardıń ayırım qaǵıydalarına nusqawlar huqıqıy normalardıń óz-ara baylanıslılıǵın kórsetiw zárúrligi bolǵan jaǵdaylarda yamasa tákirarlawlarǵa jol qoymaw ushın qollanıladı.  29-statya. Nızam joybarın ekspertizadan ótkeriw Nızam joybarı ústinde jumıs tamamlanǵanınan soń onıń sapasına baha beriw ushın nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń sheshimi boyınsha joybar huqıqıy hám basqa túrdegi (ekonomikalıq, finanslıq, ilimiy, ekologiyalıq, korrupciyaǵa qarsı hám basqa) ekspertizadan da ótkeriliwi múmkin. Ekspertler nızam joybarınıń ekspertizası nátiyjeleri boyınsha tiyisli juwmaqlardı usınadı. (QR JK 18.08.2018-j. 200/XXII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Ekspertler sıpatında nızam joybarın tayarlawda tikkeley qatnaspaǵan shólkemler hám (yaki) shaxslar tartıladı. Ekspertiza ótkeriw ushın ilimpazlar hám qánigeler, sonıń ishinde basqa mámleketler hám de xalıqaralıq shólkemlerden ilimpazlar hám qánigeler tartılıwı múmkin. Nızam joybarınıń dodalanıwı barısında bildirilgen yaki ekspertlerdiń juwmaqlarında bayan etilgen usınıslar hám pikirler usınıs sıpatına iye boladı. Esapqa alınbaǵan usınıslar hám pikirler boyınsha tiyisli túsindiriwler berilgen halda maǵlıwmatnama dúziledi. 30-statya. Nızam joybarınıń huqıqıy ekspertizası Nızam joybarı huqıqıy ekspertizadan ótkeriliwi shárt. Huqıqıy ekspertiza ótkerilgende nızam joybarı normalarınıń Ózbekstan Respublikası Konstituciyası hám nızamlarına, nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıqlıǵı, sonday-aq, nusqawshı (siltewshi) normalar qollanılıwınıń tiykarlılıǵı hám maqsetke muwapıqlıǵı tekseriledi. Nızam joybarınıń huqıqıy ekspertizası nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń yuridikalıq xızmeti, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám basqa shólkemler tárepinen nızam hújjetlerine muwapıq ótkeriliwi múmkin. Bunda Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi nızam joybarlarınıń huqıqıy ekspertizasın basqa túrdegi ekspertizalar ótkerilgeninen keyin ámelge asıradı. 31-statya. Nızam joybarınıń finanslıq-ekonomikalıq tiykarları Materiallıq qárejetler talap etiletuǵın nızam joybarın tayarlawda oǵan finanslıq-ekonomikalıq tiykarlar qosımsha etiledi, bul tiykarlardı nızamshılıq baslaması huqıqı subekti Qaraqalpaqstan Respublikası Finans ministrligine kelisiw ushın májbúriy tártipte jiberedi. Juwap Qaraqalpaqstan Respublikası Finans ministrligine tiyisli jazba múrájat kelip túsken sáneden baslap otız kúnnen keshiktirmey nızamshılıq baslaması huqıqı subektine jiberiliwi kerek. Mámleket dáramatların kemeytiw yaki mámleket qárejetlerin kóbeytiwdi, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikası byudjeti statyaları boyınsha ózgertiwlerdi názerde tutıwshı nızamlardıń joybarları boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń juwmaǵı bolıwı zárúr. Juwmaq Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesine tiyisli jazba múrájat kelip túsken sáneden baslap otız kúnnen keshiktirmey nızamshılıq baslaması huqıqı subektine jiberiliwi kerek.

IV. NÍZAM JOYBARLARÍN JOQARǴÍ KEŃESKE KIRGIZIW TÁRTIBI

32-statya. Nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń yaki Joqarǵı Keńes komitetleriniń nızam joybarın Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı sheshimi Nızam joybarı Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalıq baqlaw komiteti, Qaraqalpaqstan Respublikası sudı hám Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń májilisinde dodalanadı hám onı Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı másele qarap shıǵıladı. Nızam joybarın Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı sheshimde nızamshılıq baslaması huqıqı subektiniń wákili kórsetiledi, ol nızam joybarın Joqarǵı Keńeste qarap shıǵıwda qatnasadı. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen) Nızam joybarın Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı sheshim Joqarǵı Keńes deputatı hám Qaraqalpaqstan Respublikası prokurorı tárepinen jeke tártipte qabıl etiledi. Sonday-aq, Joqarǵı Keńes deputatları qánigelestiriliwi boyınsha Joqarǵı Keńes quramında dúzilgen komitetlerge saylanıwı hám óz jumısın komitet quramında ámelge asırıwı sebepli nızam joybarın Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı sheshim Joqarǵı Keńes komitetleri tárepinen de qabıl etiliwi múmkin. Bir neshe nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri tárepinen tayarlanǵan nızam joybarın Joqarǵı Keńeske kirgiziw haqqındaǵı sheshim hár bir nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen óz aldına qabıl etiledi. Nızam joybarı hám oǵan qosımsha etilgen hújjetler nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri tárepinen Joqarǵı Keńeske mámleketlik tillerde kirgiziledi. Bir waqıttıń ózinde olardıń basqa tillerdegi awdarması usınılıwı múmkin. 33-statya. Joqarǵı Keńeske kirgizilip atırǵan nızam joybarına qosımsha etiletuǵın hújjetler Nızam joybarı Joqarǵı Keńeske kirgizilip atırǵanda nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen tómendegi hújjetler usınılıwı kerek: 1) nızam joybarınıń koncepciyası bayan etilgen túsindiriw xatı; 2) ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqındaǵı, sonday-aq, nızam joybarı kirgiziliwine baylanıslı nızamlardı óz kúshin joytqan dep tabıw haqqındaǵı nızam joybarı; 3) ózgertiliwi, qosımshalar kirgiziliwi, óz kúshin joytqan dep tabılıwı yaki qabıl etiliwi kerek bolǵan nızamastı hújjetleriniń dizimi; 4) materiallıq qárejetler talap etiletuǵın nızam joybarları ushın finanslıq-ekonomikalıq tiykarlar; 5) mámleket dáramatların kemeytiw yaki mámleket qárejetlerin kóbeytiwdi, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikası byudjeti statyaları boyınsha ózgertiwlerdi názerde tutıwshı nızamlardıń joybarları boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń juwmaǵı. Nızam joybarı nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen Joqarǵı Keńes Prezidiumına kirgizilip atırǵanda usı uyımlardıń nızam joybarın Joqarǵı Keńes Prezidiumına kirgiziw haqqındaǵı tiyisli sheshimi usınılıwı kerek. Nızam joybarı tekstiniń hám usı statyanıń birinshi bóliminde názerde tutılǵan materiallardıń nusqaları elektron formada usınılıwı kerek. 34-statya. Joqarǵı Keńeske kirgizilgen nızam joybarı tekstin nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen ózgertiw Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti Joqarǵı Keńeske ózi kirgizgen nızam joybarı tekstin nızam joybarı birinshi oqıwda qabıl etiliwine shekem ózgertiwge haqılı. 35-statya. Joqarǵı Keńeske kirgizilgen nızam joybarın nızamshılıq baslaması huqıqı subekti tárepinen shaqırıp alıw Nızamshılıq baslaması huqıqı subekti Joqarǵı Keńeske ózi kirgizgen nızam joybarın usı joybar qabıl etiliwine shekem shaqırıp alıwǵa haqılı. Eger nızam joybarı bir neshe nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri tárepinen kirgizilgen hám usı subektlerdiń hámmesi joybardı shaqırıp alıw haqqında sheshim qabıl etken bolsa, nızam joybarı shaqırıp alınǵan dep esaplanadı. 36-statya. Nızam joybarın Joqarǵı Keńeske qayta kirgiziw Nızamshılıq baslaması huqıqı subektleri Joqarǵı Keńestiń usınısların esapqa alǵan halda tolıq islep shıǵılǵan nızam joybarın qayta kirgiziwge haqılı. 37-statya. Nızam joybarların Joqarǵı Keńeste dodalaw Joqarǵı Keńeske kirgizilgen nızam joybarları Joqarǵı Keńestiń Reglamenti qaǵıydalarına muwapıq dodalanadı.

 V. JUWMAQLAWShÍ QAǴÍYDALAR

 38-statya. Nızam hújjetlerin usı nızamǵa muwapıqlastırıw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: húkimet qararların usı Nızamǵa muwapıqlastırsın; mámleketlik basqarıw uyımları usı Nızamǵa qayshı bolǵan óz normativ-huqıqıy hújjetlerin qayta kórip shıǵıwı hám biykar etiwin támiyinlesin. 39-statya. Usı Nızamnıń kúshke kiriwi Usı Nızam rásmiy járiyalanǵan kúnnen baslap kúshke kiredi.

Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı M.Erniyazov