NORMATIVLIK HUQÍQÍY AKTLER HAQQÍNDA

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ

NORMATIVLIK HUQÍQÍY AKTLER HAQQÍNDA

1-bap. Ulıwma rejeler

 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti normativlik huqıqıy aktler túsinigin, túrlerin, usı aktlerdiń  óz-ara yuridikalıq kúshi hám óz-ara baylanısın anıqlawdan, sonday-aq olardı jobalastırıw, baslama kóteriw, tayarlaw, ekspertizadan ótkeriw, kelisiw, qabıl etiw, járiyalaw, olardıń orınlanıwın shólkemlestiriwdi támiyinlew tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat. 2-statya. Normativlik huqıqıy aktler haqqındaǵı nızamshılıq Normativlik huqıqıy aktler haqqındaǵı nızamshılıq usı Nızam hám basqa da nızamshılıq aktlerinen ibarat. 3-statya. Normativlik huqıqıy akt túsinigi Normativlik huqıqıy akt – nızamshılıqqa muwapıq qabıl etilgen, ulıwma májbúriy mámleketlik kórsetpeler sıpatında huqıqıy normalardı belgilewge, ózgertiwge yamasa biykar etiwge qaratılǵan rásmiy hújjet  bolıp tabıladı. 4-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımlar yaki lawazımlı shaxslar Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi, Ministrler Keńesi, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımlar yamasa lawazımlı shaxslar bolıp tabıladı. Puqaralar Qaraqalpaqstan Respublikasınıń «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń referendumı haqqında»ǵı Nızamında belgilengen tártipte ótkeriletuǵın referendum jolı menen normativlik huqıqıy aktler qabıl etiwi múmkin. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ministrlikleri, mámleketlik komitetleri hám vedomstvoları hám de qalalıq hám rayonlıq bólimleri normativlik huqıqıy aktler qabıl etiw huqıqına iye emes.  5-statya. Usı Nızamnıń tiykarǵı principleri Usı Nızamnıń tiykarǵı principleri tómendegilerden ibarat: konstituciyalılıq; nızamlılıq; fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń huqıqları hám de nızamlı máplerin, jámiyet hám mámleket máplerin qorǵaw hám olardıń ústinligi; járiyalılıq; ilimiylik; jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń sistemalılıǵı hám kompleksliligi; jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń turaqlılıǵı.

2-bap. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamshılıq sisteması

6-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń túrleri Normativlik huqıqıy aktler tómendegilerden ibarat: Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası; Qaraqalpaqstan Respublikası nızamları; Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi qararları; Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları; jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları. 7-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası nızamshılıǵı Normativlik huqıqıy aktler nızamshılıq aktleri bolıp, olar Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamshılıǵın payda etedi. Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası hám nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi qararları nızam aktleri bolıp tabıladı. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń qararları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları nızam astı aktleri bolıp tabıladı. 8-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyasınıń hám nızamlardıń ústinligi Qaraqalpaqstan Respublikasında Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyaları hám nızamlarınıń ústinligi sózsiz tán alınadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası joqarı yuridikalıq kúshke iye hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń pútkil aymaǵında qollanıladı. Qaraqalpaqstan Respublikasında nızamlar hám basqa da normativlik huqıqıy aktler Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası tiykarında hám de onıń orınlanıwı ushın qabıl etiledi hám onıń normaları jáne principlerine qayshı keliwi múmkin emes. 9-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamları Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamları eń áhmiyetli hám turaqlı jámiyetlik qatnasıqlardı retlestiredi hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi tárepinen yamasa referendum ótkeriw jolı menen qabıl etiledi. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamları konstituciyalıq nızamlar tárizinde qabıl etiliwi múmkin. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyasına ózgeris hám qosımshalar kirgiziliwin názerde tutıwshı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamları konstituciyalıq nızamlar tárizinde qabıl etiledi.  10-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumı Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyaları  hám nızamları tiykarında hám olardıń orınlanıwı ushın qararlar tárizinde normativlik huqıqıy aktler qabıl etedi.  11-statya. Nızam astı aktlerin tártipke salıw sheńberleri Nızam astı aktlerinde nızam aktleri dárejesinde tártipke salınıwı lazım bolǵan máseleler boyınsha normalar belgileniwine jol qoyılmaydı.  12-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyaları hám nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları tiykarında hám olardıń orınlanıwı ushın qararlar tárizinde normativlik huqıqıy aktler qabıl etedi.  13-statya. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesleri óz wákillikleri sheńberinde qarar tárizinde normativlik huqıqıy aktler qabıl etedi. Rayon, qala hákimi óz wákillikleri sheńberinde qarar tárizinde normativlik huqıqıy aktler qabıl etedi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası hám nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararları, sonday-aq jergilikli mámleketlik hákimiyattan joqarı turıwshı uyımlardıń qararları tiykarında hám olardıń orınlanıwı ushın qabıl etiledi. 14-statya. Normativlik huqıqıy aktler menen tastıyıqlanatuǵın rejeler, qaǵıydalar, kórsetpeler hám basqa da aktler Normativlik huqıqıy aktler menen usı aktlerdiń quramlı bólegi bolǵan rejeler, qaǵıydalar, kórsetpeler, reglamentler, koncepciyalar, baǵdarlamalar («jol kartası») hám basqa da hújjetler tastıyıqlanıwı múmkin. Reje mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń, olar quramlı bólimleriniń statusın, tiykarǵı wazıypaların, funkciyaların, huqıq hám minnetlerin, xızmetin shólkemlestiriw tártibin, sonday-aq sociallıq qatnasıqlardı tártipke salıw tártibin belgileydi. Qaǵıydalar qanday da bir xızmetti ámelge asırıwǵa tiyisli talaplardı belgileydi. Kórsetpeler normativlik huqıqıy aktlerdi qollawdıń anıqlastırıwshı táreplerin belgileydi. Reglament mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń jumıs tártibin, sonday-aq mámleketlik uyımlar hám shólkemler tárepinen hákimshilik tártip-principlerin ámelge asırıw tártibin belgileydi. Koncepciya ol yaki bul tarawdaǵı mámleketlik siyasatınıń eń zárúr ústinliklerin, maqsetlerin, tiykarǵı baǵdarların, wazıypaların hám ámelge asırılıw mexanizmlerin belgileydi. Baǵdarlama («jol kartası») ol yaki bul tarawdaǵı mámleketlik siyasattıń maqsetlerine erisiwin támiyinleytuǵın ilajlar (wazıypalar, ámelge asırıw múddetleri, qarjılandırıw derekleri hám juwapker orınlawshılar boyınsha óz-ara baylanıslı bolǵan ilajlar) hám mexanizmler sistemasın belgileydi.  15-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń óz-ara qatnası Hár qıylı normativlik huqıqıy aktlerdiń yuridikalıq kúshi boyınsha óz-ara qatnası Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyasına, normativlik huqıqıy aktti qabıl etken uyımlardıń wákilligi hám statusına, usı aktlerdiń túrlerine, sonday-aq normativlik huqıqıy akt qabıl etilgen sánege muwapıq belgilenedi. Normativlik huqıqıy akt ózine salıstırǵanda joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktlerge muwapıq bolıwı kerek. Normativlik huqıqıy aktler arasında sáykes kelmewshilikler payda bolǵan jaǵdayda, joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan Normativlik huqıqıy akt qollanıladı. Birdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktler arasında sáykes kelmewshilikler payda bolǵan jaǵdayda, keyinirek qabıl etilgen normativlik huqıqıy akt qaǵıydaları háreket etedi.

3-bap. Normativlik huqıqıy aktler joybarların  jobalastırıw, baslamalıq etiw hám tayarlaw

 16-statya. Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdı jobalastırıw Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdı jobalastırıw, ádette, huqıqıy jaqtan tártipke salıwdı talap etiletuǵın mashqalalardı anıqlaw hám analizlew juwmaqları boyınsha tayarlanatuǵın norma dóretiwshiligi jumısınıń jobaları (baǵdarlamaları) sheńberinde ámelge asırıladı. Normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımlar jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy tártipke salıw yaki nızamshılıq normaların jetilistiriw maqsetinde normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdıń  aǵımdaǵı (yarım jıllıq hám jıllıq) hám keleshekke (bir jıldan artıq múddetke) mólsherlengen jobaların (baǵdarlamaların) islep shıǵıwı hám tastıyıqlawı múmkin. Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdı jobalastırıwda (baǵdarlamalarda) tómendegiler kórsetiledi: normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń ataması; jámiyetlik qatnasıqlardıń ol yaki bul tarawın huqıqıy jaqtan tártipke salıw jaǵdayınıń táriyplemesi; huqıqıy jaqtan tártipke salıwdı talap etetuǵın mashqalalardıń táriyplemesi, olardıń kelip shıǵıw sebepleri hám sharayatlarınıń analizi; huqıqıy jaqtan tártipke salıwdı talap etetuǵın mashqalalardıń kelip shıǵıw sebepleri hám sharayatların saplastırıwǵa qaratılǵan normativlik huqıqıy aktler joybarların qabıllaw zárúrliginiń tiykarı; finanslıq-ekonomikalıq esap-kitaplar - materiallıq qárejetlerdi talap etiwshi normativlik huqıqıy aktler joybarları ushın; normativlik huqıqıy aktlerdiń túrleri; normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlaw múddetleri; normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlaw ushın juwapker bolǵan mámleketlik uyımlar hám shólkemler; normativlik huqıqıy aktler qabıl etilgen jaǵdayda, kútiletuǵın nátiyjeler, sonday-aq, tártipke salıw tásirin bahalaw ótkerilgen jaǵdayda onıń nátiyjeleri. Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdı jobalastırıw tártibi normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım yaki normativlik huqıqıy aktlerdiń  joybarın tayarlawdı ámelge asırıwshı shólkem (bunnan bılay tekstte islep shıǵıwshı dep júritiledi) tárepinen belgilenedi. Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlaw jobaları (baǵdarlamaları) májbúriy tártipte normativlik huqıqıy aktler qabıl etiw huqıqına iye bolǵan tiyisli uyımlardıń rásmiy veb-saytlarında járiyalanadı. 17-statya. Normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlawdıń baslaması Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızam aktleri, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararlarınıń joybarların tayarlaw baslaması tek ǵana, egerde mámleketlik uyımlarda kóterilip atırǵan máselelerdi yaki mashqalalardı nızamshılıqta názerde tutılǵan mexanizmler hám hákimshilik tártip arqalı sheshiw wákillikleri bolmasa, jol qoyıladı. Fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar tiyisli mámleketlik uyımlarına normativlik huqıqıy aktler joybarların tayarlaw haqqında usınıslar kirgiziwge haqılı. 18-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw tómendegi basqıshlardan ibarat: normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw haqqındaǵı usınıstı qarap shıǵıw hám onı tayarlaw haqqında qarar qabıl etiw; normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawdı shólkemlestiriwshilik-texnikalıq hám finanslıq jaqtan támiyinlew; normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw ushın zárúr bolǵan materiallardı hám maǵlıwmatlardı toplaw; tártipke salıw tásirin bahalawdan ótkeriw; jeńillikler belgilewdiń hám de Qaraqalpaqstan Respublikasınıń byudjetinen qarjılar ajıratıwdıń maqsetke muwapıqlıǵın tiykarlaw; normativlik huqıqıy akt joybarınıń tekstin tayarlaw; huqıqıy hám basqa zárúr ekspertizanı ótkeriw; normativlik huqıqıy akt joybarına tiyisli túsindiriw xatın joybardıń koncepciyasın bayan etken xalda tayarlaw; Normativlik huqıqıy akt joybarı mámleketlik tilde tayarlanadı. Zárúr bolǵanda, ol basqa tilge awdarma etiliwi múmkin. Normativlik huqıqıy akt joybarın islep shıǵıwshı tárepinen tayarlaw hám de tiyislisinshe Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesine hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesine kirgiziw múddeti, eger Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń qararları hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń aktlerinde basqa múddet belgilenbegen bolsa, eki aydan kem etip belgileniwi múmkin emes. Qaraqalpaqstan Respublikası nızamlarınıń joybarların tayarlaw hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesine kirgiziwdiń ózgeshelikleri «Qaraqalpaqstan Respublikası Nızam joybarların tayarlaw hám Joqarǵı Keńeske kirgiziw tártibi haqqında»ǵı hám «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Joqarǵı Keńesiniń Reglamenti haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası nızamları menen belgilenedi. 19-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawdı shólkemlestiriw Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw ushın joybardı islep shıǵıwshı tárepinen isshi topar (komissiya) dúziliwi múmkin. Isshi topar (komissiya) quramına islep shıǵıwshınıń tiyisli bólimsheleriniń, tiyisli tarawlardıń jaǵdayı hám rawajlanıwı ushın juwapker bolǵan ministrliklerdiń, mámleketlik komitetlerdiń yaki vedomstvolardıń, basqa da mápdar mámleketlik uyımlardıń, ilimiy hám basqa da shólkemelerdiń wákilleri, sonday-aq, puqaralar kirgiziliwi múmkin. Bunda mámleketlik emes shólkemlerdiń wákilleri, sonday-aq, puqaralardıń óz kelisimi menen isshi topar (komissiya) quramına kirgiziledi. Isshi topar (komissiya) aǵzaları normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw ushın zárúr bolǵan tiyisli bilim hám tájiriybege iye bolıwı kerek. Islep shıǵıwshı tárepinen isshi topardıń (komissiyanıń) jumıs alıp barıwın támiyinlew ushın mámleketlik uyımlardan hám basqa da shólkemlerden normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw ushın zárúr bolǵan materiallardı, statistikalıq maǵlıwmatlardı hám basqa da maǵlıwmatlardı alıwǵa, normativlik huqıqıy akttiń joybarı boyınsha ilimiy hám basqa shólkemelerdiń, alımlar hám qánigelerdiń másláhátleri hám de usınısların, sonday-aq, ekspertlerdiń juwmaqların alıwǵa haqılı. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan  uyım, zárúr jaǵdaylarda, normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawdı mámleketlik uyımlarǵa, ilimiy hám basqa shólkemlerge, ayırım puqaralarǵa belgilengen tártipte óz wákillikleri sheńberinde tapsırıwǵa yaki olarǵa shártnama tiykarında buyırtpa beriwge haqılı. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım, zárúr jaǵdaylarda, normativlik huqıqıy aktlerdiń alternativlik joybarların tayarlawdı bir neshe mámleketlik uyımǵa, ilimiy hám basqa da shólkemlerge, ayırım puqaralarǵa belgilengen tártipte, óz wákillikleri sheńberinde tapsırıwǵa yaki olar menen shártnama tiykarında buyırtpa beriwge, sonday-aq eń jaqsı normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlaw ushın tańlawlar ótkeriwge haqılı. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń normativlik huqıqıy aktleri joybarların tayarlaw boyınsha jumısın muwapıqlastırıw Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen ámelge asırıladı. 20-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawda nızamshılıqtıń jaǵdayın, qollanılıw ámeliyatın, jámiyetlik pikirin hám xalıqaralıq tájiriybeni úyreniw Normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawda islep shıǵıwshı: nızamshılıqtıń jaǵdayın, normativlik huqıqıy akt joybarınıń huqıqıy jaqtan tártipke salıw predmeti boyınsha qollanılıw ámeliyatın úyrenedi; jámiyetlik qatnasıqlardıń belgili bir tarawın huqıqıy jaqtan tártipke salıwǵa keri tásirin kórsetip atırǵan boslıqlar hám qarama-qarsılıqlardı, sonday-aq, huqıqıy jaqtan tártipke salıwǵa bolǵan jámiyetlik talaptı, nızamshılıqtıń nátiyjeliligine tásir etiwshi sebepler hám sharayatlardı anıqlaydı; jámiyetlik qatnasıqlardıń tiyisli tarawın tártipke salıwshı normativlik huqıqıy aktlerdi anıqlaw maqsetinde nızamshılıqtı xatlawdan ótkeredi; mámleketlik uyımlar hám basqa shólkemlerdiń, sonday-aq, ayırım puqaralardıń usınısların, ǵalaba xabar qurallarınıń materialların, ilimiy hám basqa shólkemlerdiń, alımlar hám qánigelerdiń másláhátleri hám usınısların, jámiyetlik pikirin anıqlawshı basqa da qurallardıń maǵlıwmatların ulıwmalastıradı hám de olardan paydalanadı; xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan principlerin hám normaların esapqa aladı, sonday-aq, huqıqıy jaqtan tártipke salıw barısında basqa mámleketlerdiń tájiriybesin úyrenedi. normativlik huqıqıy akt joybarınıń huqıqıy jaqtan tártipke salıw predmetine tiyisli ilimiy izleniwler nátiyjelerin, ǵalaba xabar qurallarındaǵı, Internet dúnya júzlik málimleme tarmaǵındaǵı maqalalardı, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatların úyrenedi: normativlik huqıqıy aktti ámelge asırıw ushın zárúr bolatuǵın finanslıq-ekonomikalıq qárejetlerge bolǵan talabın, olardıń ornın qaplaw muǵdarların hám dereklerin belgileydi. Qaraqalpaqstan Respublikası nızamlarınıń joybarları nızamda belgilengen tártipte ulıwma xalıqlıq dodalawǵa qoyılıwı múmkin. Normativlik huqıqıy aktler joybarları jámiyetshilik yaki qánigeler dodalawına qoyıladı. Normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń jámiyetlik dodalanıwı mápdar mámleketlik uyımlar, sonday-aq, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hám de puqaralıq jámiyetiniń basqa da institutları, basqa shólkemler wákilleri, alımlar, qánigeler hám puqaralar qatnasında ótkeriledi. Normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń qánigeler dodalawına tiyisli ilim-izertlew mákemeleriniń, tarawlardıń wákilleri qatnasında ótkeriledi. Islep shıǵıwshı tárepinen normativlik huqıqıy akt joybarınıń teksti menen jámiyetlik yaki qánigeler dodalawı qatnasıwshıların aldın-ala tanıstırılıwı tiyis. Normativlik huqıqıy akt joybarınıń dodalanıwı barısında bildirilgen usınıslar hám pikirler usınıs xarakterine iye hám de islep shıǵıwshı tárepinen qarap shıǵılıwı lazım. Normativlik huqıqıy akt joybarınıń dodalaw materialları normativlik huqıqıy aktti qabıl etiwshi uyımǵa qarap shıǵıw ushın normativlik huqıqıy akt joybarın kirgiziw menen bir waqıtta kirgiziledi. 21-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarlarınıń jámiyetlik dodalanıwı Islep shıǵıwshı tárepinen normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarları normativlik huqıqıy aktler joybarların dodalaw portalında (bunnan keyin tekstte portal dep júritiledi) jámiyetshilik dodalaw ótkeriw ushın nızamshılıqta belgilengen tártipte jaylastırıladı. Islep shıǵıwshı normativlik huqıqıy akt joybarın portalǵa onı normativlik huqıqıy akt qabıl etiwshi uyımǵa kirgiziwden aldın jaylastıradı. Islep shıǵıwshı normativlik huqıqıy akt joybarınıń  portaldaǵı jámiyetshilik dodalaw múddetin tártipke salatuǵın jámiyetlik qatnasıqlardıń ózgesheliginen kelip shıqqan halda belgileydi hám de bul múddet portalda normativlik huqıqıy akt joybarı jaylastırılǵan kúnnen baslap on bes kúnnen kem bolmawı kerek. Normativlik huqıqıy akt joybarı boyınsha jámiyetlik dodalawdaǵı qatnasıwshılardan kelip túsken pikir hám usınıslardı esapqa alıwdı islep shıǵıwshı qabıl etilgen pikir hám usınıslarǵa muwapıq joybardı aqırına jetkeriw jolı menen ámelge asıradı. Kelip túsken pikir hám usınıslardı qabıl etpegen jaǵdayda, islep shıǵıwshı olardı qabıl etpegenliginiń sebebin tiykarlap beriwi shárt. Normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń jámiyetshilik dodalaw nátiyjeleri, ádette, kelip túsken pikir hám usınıslardı qarap shıǵıw nátiyjeleri kórsetilgen halda tiyisli ministrlikler, mámleketlik komitetler, mákemeler hám basqa shólkemler tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligine (huqıqıy ekspertiza ushın) hám de normativlik huqıqıy akt qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa (qarap shıǵıw ushın) kirgiziledi.

4-bap. Normativlik huqıqıy aktler joybarların ekspertizadan ótkeriw hám kelisiw

22-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarınıń ekspertizası Normativlik huqıqıy akt joybarı huqıqıy hám korrupciyaǵa qarsı ekspertizalardan ótkeriliwi shárt. Normativlik huqıqıy akt joybarı islep shıǵıwshınıń yaki normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımnıń qararına muwapıq ekonomikalıq, finanslıq, ilimiylik, lingvistikalıq, ekologiyalıq ekspertizadan, sonday-aq basqa túrdegi ekspertizalardan da ótkeriliwi múmkin. Ekspertler sıpatında normativlik huqıqıy akt joybarın tayarlawda tikkeley qatnaspaǵan shólkemler hám (yaki) shaxslar qatnastırıladı. Ekspertiza ótkeriw ushın ilimpazlar hám qánigeler, sonıń ishinde, basqa mámleketler hám de xalıqaralıq shólkemlerden ilimpazlar hám qánigeler qatnastırılıwı múmkin. Ekspertler normativlik huqıqıy akt joybarına baha beriwde ǵárezsiz hám olar ekspertiza ótkeriwdi  tapsırǵan uyımnıń kóz-qarasına baylanıslı bolmaydı. Ekspertlerdiń normativlik huqıqıy akt joybarı boyınsha juwmaqları usınıs xarakterine iye hám islep shıǵıwshı yaki normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen qarap shıǵılıwı kerek. Juwmaqtıń esapqa alınbaǵan bántleri boyınsha tiyisli túsindiriwler bergen halda maǵlıwmatnama tayarlanadı. 23-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarınıń huqıqıy ekspertizası Huqıqıy ekspertiza barısında normativlik huqıqıy akt joybarınıń Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyası hám nızamlarına, oǵan salıstırǵanda joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan basqa normativlik huqıqıy aktlerge, yuridikalıq-texnikalıq jaqtan rásmiylestiriw talaplarına muwapıqlıǵı, sonday-aq siltewshi normalar qollanılıwınıń tiykarlılıǵı hám de maqsetke muwapıqlıǵı tekseriledi. Normativlik huqıqıy akt joybarlarınıń huqıqıy ekspertizası islep shıǵıwshınıń yaki normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımnıń yuridikalıq xızmeti, sonday-aq Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi, onıń qalalıq, rayonlıq bólimleri hám basqa da shólkemleri tárepinen nızamshılıqqa muwapıq ótkeriledi.  24-statya. Normativlik huqıqıy aktler joybarların Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám onıń qalalıq, rayonlıq ádillik bólimleri tárepinen huqıqıy ekspertizadan ótkeriw Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń huqıqıy ekspertizasın olar mápdar shólkemler menen kelisilgeninen hám basqa túrdegi ekspertizalar ámelge asırılǵannan soń ótkeriledi. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń huqıqıy ekspertizasın, sonıń ishinde olarda korrupciyalıq kórinislerin, basqa da huqıq buzıwshılıqlar júz beriwine sharayat jaratatuǵın, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar ushın artıqsha hákimshilik hám basqa sheklewlerdi engizetuǵın qaǵıydalar hám normalar bar-joqlıǵın anıqlaw, sonday-aq, zárúr bolǵan normalardı bir normativlik huqıqıy aktte sáwlelendirgen hám de tiyisli qatnasıqlardı tártipke salıwshı basqa normalardı biykar etken halda huqıqıy ekspertizasın ótkeredi. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamları joybarlarınıń huqıqıy ekspertizasın ámelge asırıw barısında usı joybarlar olardıń tikkeley ámel etiwi hám tákirarlanıwshı yaki Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızam joybarlarınıń normalarına qayshı keliwshi normativlik huqıqıy aktlerin anıqlaw hám olardı keyinnen biykar etiw boyınsha bahalawı shárt. Huqıqıy ekspertiza juwmaqlarına muwapıq Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen juwmaq usınıladı. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları qararları joybarlarınıń huqıqıy ekspertizası Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrliginiń qalalıq, rayonlıq ádillik bólimleri tárepinen ámelge asırıladı. 25-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám onıń qalalıq, rayonlıq ádillik bólimleri tárepinen normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarların huqıqıy ekspertizadan ótkeriw múddetleri Qaraqalpaqstan Respublikası nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń, sonday-aq Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları joybarlarınıń huqıqıy ekspertizası olar kelip túsken sáneden baslap bes kún ishinde Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen ámelge asırıladı. Eger usı statyanıń birinshi bóliminde kórsetilgen normativlik huqıqıy aktler joybarları qosımsha úyreniwdi talap etse, nızamlar, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń hám de Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qarar joybarların qarap shıǵıw múddeti bes kúnge shekem uzayttırılıwı múmkin. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrliginiń qalalıq, rayonlıq ádillik bólimleri tárepinen: Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi qararları joybarlarınıń huqıqıy ekspertizası – eki jumıs kúni ishinde; Rayon, qala hákiminiń qarar joybarları huqıqıy ekspertizası – bes jumıs kúni ishinde ótkeriledi. Nızamshılıqta normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarların huqıqıy ekspertizadan ótkeriwdiń basqa múddetleri belgileniwi múmkin. 26-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń hám olardıń joybarlarınıń korrupciyaǵa qarsı ekspertizası Normativlik huqıqıy aktlerdiń korrupciyaǵa qarsı ekspertizası korrupciyaǵa baylanıslı huqıqbuzarlıqlardı islew imkaniyatın jaratıwshı korrupciyanı keltirip shıǵarıwshı faktorlardı anıqlaw, normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń korrupciyaǵa qarsı ekspertizası bolsa, olardıń qabıl etiliwi korrupciyalıq jaǵdaylar ushın imkaniyat jaratıwshı aqıbetlerin ulıwma bahalaw, normativlik huqıqıy aktlerdi qollaw barısında korrupciyalıq qásiyetke iye qáwiplerdiń payda bolıw imkaniyatın prognozlaw maqsetinde ótkeriledi. Ekspertiza nátiyjelerine muwapıq korrupciyanı payda etiwshi faktorlardı saplastırıwǵa qaratılǵan usınıslar islep shıǵıladı hám ilajlar kóriledi. Korrupciyaǵa qarsı ekspertizası: normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarları – islep shıǵıwshılar, Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám onıń rayonlıq, qalalıq bólimleri tárepinen; normativlik huqıqıy aktler - Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám onıń qala hám rayonlıq ádillik bólimleri tárepinen ótkeriledi. Normativlik huqıqıy aktlerdiń hám olardıń joybarlarınıń korrupciyaǵa qarsı ekspertizası nızamshılıqta belgilengen tártipte mámleketlik uyımlar hám shólkemler tárepinen jumısınıń tiyisli baǵdarları boyınsha ótkeriledi. Normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń qorrupciyaǵa qarsı ekspertizası nátiyjelerine muwapıq tiyisli juwmaq dúziledi. 27-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarların kelisiw Normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarları normativlik huqıqıy aktler qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa kirgizilgenge shekem: mápdar mámleketlik uyımlar hám shólkemler menen; nızamshılıqta názerde tutılǵan jaǵdaylarda basqa mámleketlik uyımlar hám shólkemler menen májbúriy tártipte kelisiledi. Kelisiw ushın jiberilgen normativlik huqıqıy aktler joybarlarına mápdar mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń basshıları (ayrım jaǵdaylarda – olardıń birinshi orınbasarları) tárepinen: nızam aktleri joybarlarına – jeti jumıs kúni ishinde; Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń hám de  Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararlarınıń joybarlarına – úsh jumıs kúni ishinde: jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları joybarlarına – úsh jumıs kúni ishinde viza qoyıladı. Nızamshılıqta normativlik huqıqıy aktler joybarların kelisiwdiń basqa múddetleri hám de belgili bir mámleketlik uyımlar hám shólkemler menen májbúriy ráwishte kelisiwge baylanıslı talaplar belgileniwi múmkin. Normativlik huqıqıy aktler joybarların kelisiw normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarların kelisiwdiń arnawlı málimleme sisteması arqalı elektron túrde ámelge asırıladı. Normativlik huqıqıy aktleriniń joybarların kelisiw tártibi nızamshılıqta belgilenedi. 28-statya. Normativlik huqıqıy aktleriniń joybarların kelisiw múddetleri buzılǵanlıǵı ushın juwapkershilik Kelisiw ushın alınǵan Normativlik huqıqıy akt joybarın kórip shıǵıw múddetleriniń buzılıwına jol qoyǵan mápdar mámleketlik uyımınıń hám shólkeminiń basshısı mámleketlik uyımlarındaǵı hám de shólkemlerindegi atqarıw intizamı sheńberinde jeke juwapker boladı. Mámleketlik basqarıw uyımları hám jergilikli atqarıw uyımlarında normativlik huqıqıy aktleriniń joybarların óz waqtında qarap shıǵılıwı hám kelisimi ústinen qadaǵalaw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen ámelge asırıladı.

5-bap. Normativlik huqıqıy akt joybarın normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa kirgiziw. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw

29-statya. Normativlik huqıqıy akt joybarın normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa kirgiziw Tayarlanǵan normativlik huqıqıy akt joybarı normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa  mámleketlik tilde kirgiziledi. Zárúr bolǵan jaǵdaylarda, onıń basqa tillerdegi awdarması usınılıwı múmkin. Tayarlanǵan normativlik huqıqıy akt joybarı normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrliginiń huqıqıy ekspertiza nátiyjeleri boyınsha juwmaǵı hám túsindiriw xatı menen kirgiziledi. Normativlik huqıqıy akt joybarına nızamshılıqta názerde tutılǵan jaǵdaylarda tiyisli uyımlardıń normativlik huqıqıy akt joybarınıń tártipke salıw tásirin bahalaw boyınsha juwmaq (esabatı), sonday-aq finanslıq-ekonomikalıq esap-kitaplar, statistikalıq maǵlıwmatları hám onı tiykarlaw ushın maǵlıwmatlar qosımsha etiledi. Islep shıǵıwshı tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikası nızam joybarın kirgizip atırǵanda onı ámelge asırıwǵa, sonday-aq, onıń mazmunın hám áhmiyetin túsindiriw hám úgit-násiyatlawǵa baylanıslı ilajlar jobasın qosımsha etiledi. Islep shıǵıwshı Qaraqalpaqstan Respublikası nızam joybarın kirgizip atırǵanda, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń basqa nızamların óz kúshin joyıtqan dep tabıwdı názerde tutıwshı  Qaraqalpaqstan Respublikası nızam joybarları bunnan tısqarı, xalıqaralıq aktlerdiń hám sırt el mámleketleriniń nızamshılıǵınıń, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikası nızamshılıǵınıń tiyisli qaǵıydaların, tiyisli xalıqaralıq tájiriybeni Qaraqalpaqstan Respublikası sharayatında qollanıw muwapıqlıǵı haqqındaǵı tiykarlı usınıslardı izbe-izlik tártibinde kórsetken halda tallanǵan salıstırmalı kestelerin tayarlawı shárt. 30-statya. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etiw Normativlik huqıqıy akt qarap shıǵılǵannan keyin normativlik huqıqıy aktler qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen qabıl etiledi. Qaǵıydaları nızamda sáwleleniwin tapqan nızam astı aktleri óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı lazım. Normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen normativlik huqıqıy akt mámleketlik tilinde qabıl etiledi. Zárúr bolǵanda ol basqa tillerge awdarılıwı múmkin. Mámleketlik tildegi normativlik huqıqıy akt teksti menen onıń basqa tildegi teksti ortasında ayırmashılıq bolǵan jaǵdayda, normativlik huqıqıy akttiń mámleketlik tilindegi teksti qollanıladı. 31-statya. Huqıqıy eksperiment Normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen normativlik huqıqıy akt nátiyjeliligin, onıń waqıtsha ámel etiwin belgili bir aymaqta hám (yaki) shaxslar sheńberi boyınsha sheklengen halda úyreniw huqıqıy eksperiment bolıp tabıladı. Huqıqıy eksperiment tamamlanǵanınan keyin: huqıqıy eksperiment tártibinde qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktti qollaw ámeliyatı, huqıqıy eksperimenttiń unamlı hám keri aqıbetleri, bunday akttiń qollanılıwına tásir ótkergen sociallıq hám basqa da faktorlar, huqıqıy eksperiment ótkeriliwi múnásebeti menen sarplanǵan qárejetler hám alınǵan dáramatlar analizlenedi; normativlik huqıqıy akt onıń ámel etiwi waqıt boyınsha, belgili aymaqta hám (yaki) shaxslar sheńberi boyınsha sheklenbegen jaǵdayda qabıl etilgennen keyin júzege keletuǵın unamlı hám keri aqıbetlerdiń, qárejetler hám daramatlardıń huqıqıy eksperiment barısında erisilgen sociallıq-ekonomikalıq juwmaqlar haqqındaǵı maǵlıwmatlar menen tiykarlanǵan prognozı ámelge asırıladı. Huqıqıy eksperiment nátiyjelerine muwapıq normativlik huqıqıy akt qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen normativlik huqıqıy aktti onıń háreket etiw waqtı boyınsha, belgili bir aymaq hám (yaki) shaxslar sheńberi boyınsha sheklenbegen halda qabıl etiw maqsetke muwapıqlıǵı haqqında qarar qabıl etiledi yamasa huqıqıy eksperiment nátiyjelerin inabatqa alǵan halda nızamshılıqtı jetilistiriwge yaki normativlik huqıqıy akttiń haqıqıy emes dep tán alınıwı boyınsha sharalar kóriledi. 32-statya. Tártipke salıw tásirin bahalaw Tártipke salıw  tásirin bahalaw normativlik huqıqıy akt joybarınıń qabıl etiliwi nátiyjesinde júzege keliwi múmkin bolǵan aqıbetlerin hám onıń tártipke salıw maqsetlerine erisiliwin, sonday-aq, ámeldegi normativlik huqıqıy akttiń usı normativlik huqıqıy akt penen tártipke salıwshı qatnasıqlarǵa tásiriniń nátiyjeliligin anıqlaw hám bahalawǵa qaratılǵan ilajlar jıyındısınan ibarat. Isbilermenlik jumısına, puqaralardıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerine hám de qorshaǵan ortalıqqa tásir kórsetiwshi normativlik huqıqıy aktler hám olardıń joybarları tártipke salıw tásirin bahalawdan ótkeriledi. Tártipke salıw tásirin bahalaw tártibi nızamshılıqqa muwapıq belgilenedi.

6-bap. Normativlik huqıqıy aktlerdiń járiyalanıwı, kúshke kiriwi hám ámel etiwi

33-statya. Normativlik huqıqıy akttiń rásmiy tekstin tastıyıqlaw Normativlik huqıqıy akttiń rásmiy teksti oǵan qol qoyıw jolı menen, yaǵnıy: Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamı – Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı; Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları – Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı; Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları – Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń Baslıǵı; jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları – tiyisli hákim tárepinen tastıyıqlanadı. 34-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń járiyalanıwına qoyılatuǵın talaplar Normativlik huqıqıy aktler rásmiy basılımlarda járiyalanıwı tiyis. Rásmiy járiyalanbaǵan nızam tiykarında hesh kim húkim etiliwi, jazaǵa tartılıwı, múlkinen yamasa qanday da bir huqıqınan ayrılıwı múmkin emes. Normativlik huqıqıy akt bayanlanǵan túrinde rásmiy járiyalanıwına jol qoyılmaydı. Normativlik huqıqıy akt rásmiy járiyalanǵanda onıń barlıq rekvizitleri kórsetiledi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń normativlik huqıqıy aktleri tekstleriniń elektron nusqaları olardı qabıl etken uyımlardıń rásmiy veb-saytlarına normativlik huqıqıy akt rásmiy járiyalanǵannan keyin bir kún ishinde jaylastırılıwı shárt. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń normativlik huqıqıy aktleri tekstleriniń elektron nusqaların járiyalaw tártibi nızamshılıqta  belgilenedi. Normativlik huqıqıy aktlerdi rásmiy emes basılımlarda járiyalawǵa, sonday-aq olardı nızamlardıń elektron maǵlıwmat sisteması arqalı tarqatıwǵa normativlik huqıqıy akt rásmiy dereklerde járiyalanǵannan keyin, olardıń barlıq rekvizitlerin, olar járiyalanǵan rásmiy dereklerdi hám olardıń óz kúshine kiriw sánesin kórsetiw shárti menen jol qoyıladı. Bunda rásmiy basılımlarda járiyalanǵan normativlik huqıqıy akt tekstiniń anıq tákirarlanıwı támiyinleniwi tiyis. Normativlik huqıqıy aktlerdiń járiyalanıwı olar qollanılıwınıń májbúriy shárti bolıp esaplanadı. 35-statya. Normativlik huqıqıy aktler járiyalanatuǵın rásmiy derekler  «Erkin Qaraqalpaqstan», «Vesti Karakalpakstana» hám «Qoraqalpog‘istontongi» gazetaları hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń rásmiy veb-saytı, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyası hám nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararları járiyalanatuǵın rásmiy derekler bolıp tabıladı. «Erkin Qaraqalpaqstan», «Vesti Karakalpakstana» hám «Qoraqalpog‘istontongi» gazetaları, «Ózbekstan Respublikası nızamshılıq maǵlıwmatlar milliy bazası» hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń rásmiy veb-saytı Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları járiyalanatuǵın rásmiy derekler bolıp tabıladı. «Ózbekstan Respublikası nızamshılıq maǵlıwmatlar milliy bazası», sonday-aq, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń rásmiy basılımları hám rásmiy veb-saytı usı uyımlardıń qararları járiyalanatuǵın rásmiy derekler bolıp tabıladı. 36-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń kúshke kiriwi Normativlik huqıqıy aktler, eger aktlerdiń ózinde keshirek múddet kórsetilmegen bolsa, olar rásmiy járiyalanǵan kúnnen baslap kúshke kiredi. Isbilermenlik jumısın ámelge asırıw tártibin qıyınlastırıwın hám isbilermenlik jumısı subektleri juwapkershiligine jańa minnetlemeler júkletiliwin názerde tutıwshı,  sonday-aq, olardıń juwapkershiligine baylanıslı jańa sharalardı belgileytuǵın normativlik huqıqıy aktler rásmiy járiyalanǵan kúnnen baslap keminde úsh aydan keyin kúshke kiredi. 37-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń arqaǵa qaytıw kúshi Normativlik huqıqıy aktler arqaǵa qaytıw kúshine iye emes hám olar háreketke engizilgennen keyin júzege kelgen jámiyetlik qatnasıqlarǵa qollanıladı, usı statyanıń ekinshi bóliminde názerde tutılǵan jaǵdaylar bunnan tısqarı. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamı háreketke engizilgenge shekem júzege kelgen jámiyetlik qatnasıqlarǵa,  nızamda tikkeley názerde tutılǵan jaǵdaylarda ǵana qollanıladı. Eger nızamda usı nızam háreket islengen waqıtta juwapkershilikke sebep bolmaǵan yaki jeńilirek juwapkershilikke sebep bolǵan háreketler ushın yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń juwapkershiligin engiziwdi yamasa kúsheyttiriw názerde tutılsa, sonday-aq, eger nızamnıń qollanılıwı nátiyjesinde yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa materiallıq zıyan jetkizse, nızam arqaǵa qaytıw kúshin beriwi múmkin emes. 38-statya. Normativlik huqıqıy akttiń aymaq boyınsha háreket etiwi Normativlik huqıqıy akttiń aymaq boyınsha háreket etiwi normativlik huqıqıy aktti qabıl etken uyımnıń yurisdikciyası menen belgilenedi. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etken uyım onıń aymaq boyınsha háreket etiw salasın sheklep qoyıwı múmkin. 39-statya. Normativlik huqıqıy  akttiń waqıt boyınsha háreket etiwi Normativlik huqıqıy akt, eger onıń tekstinde basqasha túsindirme berilmegen bolsa, múddetsiz háreket etedi. Normativlik huqıqıy akttiń háreket etiw múddeti tolıq akt ushın yaki onıń ayırım bólimi ushın belgileniwi múmkin. Bunday jaǵdayda normativlik huqıqıy akt yamasa onıń bólimi qaysı múddetke yaki qanday hádiyse júz bergenge deyin óz kúshin saqlap qalıwı kórsetiliwi kerek. Normativlik huqıqıy aktti qabıl etken uyım belgilengen múddet tamam bolǵanǵa deyin yaki hádiyse júz bergenge shekem akttiń yaki onıń bóliminiń háreket etiwin jańa múddetke, basqa hádiyse júz bergenge shekem sozıw haqqında yamasa normativlik huqıqıy akt nızamshılıqqa, ótkerilip atırǵan reformalardıń baslı baǵdarlarına, jámiyettegi turaqlı huqıqıy qatnasıqlarǵa muwapıq bolǵan jaǵdayda normativlik huqıqıy aktke (onıń bólimine) múddetsiz tús beriw haqqında qarar qabıl etiwi múmkin. 40-statya. Normativlik huqıqıy akttiń shaxslar sheńberi boyınsha háreket etiwi Normativlik huqıqıy akttiń háreket etiwi Qaraqalpaqstan Respublikasınıń puqaraları hám yuridikalıq shaxslarına, sonday-aq óz xızmetin Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında ámelge asırıp atırǵanda sırt el yuridikalıq shaxslarına, Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵındaǵı sırt el puqaraları hám puqaralıǵı bolmaǵan shaxslarǵa, eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında basqasha qaǵıyda názerde tutılmaǵan bolsa qollanıladı. 41-statya. Normativlik huqıqıy akttiń háreket etiwiniń toqtatıp turılıwı hám toqtatılıwı Normativlik huqıqıy akttiń yaki onıń bir bóliminiń háreket etiwi onı qabıl etken uyım yamasa onıń joqarı turıwshı uyımı tárepinen anıq múddetke yaki belgili bir hádiyse júz bergenge shekem toqtatıp turılıwı múmkin. Normativlik huqıqıy akt yaki onıń bir bólimi tómendegi jaǵdaylarda óziniń háreket etiwin toqtatadı: normativlik huqıqıy akt yaki onıń bir bólimi qaysı múddet yaki hádiyse júz beriwi ushın mólsherlengen bolsa, sol múddet tamam bolǵanda yaki hádiyse júz bergende; normativlik huqıqıy akt yaki onıń bir bólimi nızamda belgilengen tártipte Qaraqalpaqstan Respublikası hám Ózbekstan Respublikası Konstituciyalarına qayshı yamasa haqıyqıy emes dep tabılǵanda; normativlik huqıqıy akt yaki onıń bólimi óz kúshin joyıtqan dep tabılǵanda; normativlik huqıqıy akt yaki onıń bólimi biykar etilgende. 42-statya. Jańa normativlik huqıqıy akt qabıl etiliwine baylanıslı burın qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktlerdi qayta qarap shıǵıw Jańa normativlik huqıqıy akt qabıl etiliwine baylanıslı burın qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktlerge zárúrli ózgerisler hám (yaki) qosımshalar kirgiziledi hám burın qabıl etilgen barlıq aktler yaki olardıń bólimleri, eger olar jańa huqıqıy normalarǵa qayshı bolsa yamasa jańa akt penen tolıq qamtıp alınǵan yaki hárekette óz áhmiyetin joyıtqan, biraq rásmiy túrde óz kúshin joyıtqan dep tabılmaǵan bolsa, óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı kerek. Teńdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktlerge kirgizilip atırǵan ózgerisler hám (yaki) qosımshalar, óz kúshin joyıtqan dep tabılıp atırǵan teńdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktler yaki olardıń bólimleriniń dizimi normativlik huqıqıy akttiń ózinde kórsetiliwi kerek. Normativlik huqıqıy akt qabıl etilgenligi múnásibeti menen ózgerisler, qosımshalar kirgiziliwi yaki óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı tiyis bolǵan teńdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktler yaki olardıń bólimleri sanı júdá kóp bolǵan jaǵdayda, usı ózgerisler hám qosımshalar, sonday-aq óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı tiyis bolǵan normativlik huqıqıy aktler dizimi óz aldına akt sıpatında rásmiylestiriledi. Bunday akt joybarı islep shıǵıwshı tárepinen tayarlanadı hám normativlik huqıqıy akt joybarı menen bir waqıtta usınıladı. 43-statya. Normativlik huqıqıy aktler tekstlerin tarqatıw Normativlik huqıqıy aktler tekstlerin tarqatıw normativlik huqıqıy akt teksti menen tosqınlıqsız tanısıw imkaniyatın támiyinleytuǵın hár qanday formalarda ámelge asırılıwı múmkin. Normativlik huqıqıy aktler tekstlerin tarqatıw tártibi nızam aktlerine muwapıq belgilenedi.

7-bap. Normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriw hám támiyinlew

 44-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriwshi hám támiyinlewshi uyımlar Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası hám nızamlarınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumı qararlarınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararlarınıń Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında orınlanıwın shólkemlestiredi hám támiyinleydi. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolar, olardıń lawazımlı shaxsları ózleriniń wákilliklerine kirgizilgen máseleler boyınsha normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiredi hám de támiyinleydi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları tiyisli aymaqta normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın tiyisli aymaqta shólkemlestiredi hám támiyinleydi. 45-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriw hám támiyinlew barısındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi óziniń wákillikleri sheńberinde: normativlik huqıqıy aktlerdiń óz waqtında orınlanıwına qaratılǵan zárúrli ilajlardı islep shıǵadı hám (yaki) qararlar qabıl etedi; ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolardıń jumısın muwapıqlastıradı hám baǵdarlaydı, olardıń normativlik huqıqıy aktlerdi orınlawdaǵı wákilliklerin belgileydi; Qaraqalpaqstan Respublikası nızamların hám basqa da normativlik huqıqıy aktlerin orınlaw ushın juwapkershilik júkletiletuǵın ministrlikler, mámleketlik komitetler, vedomstvolar hám de lawazımlı shaxslardı belgileydi; normativlik huqıqıy aktlerdiń óz waqtında orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi nızamshılıq aktlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 46-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrliginiń normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriw hám de támiyinlew barısındaǵı  wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi óz wákillikleri sheńberinde: normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıw máseleleri boyınsha mámleketlik uyımlar hám shólkemlerge túsindiriwler beredi hám zárúr járdem kórsetedi; normativlik huqıqıy aktlerdiń mámleketlik basqarıw uyımları tárepinen orınlanıw máselelerine tiyisli metodikalıq kórsetpeler islep shıǵadı; normativlik huqıqıy aktlerdiń mámleketlik basqarıw uyımları tárepinen orınlanıwın monitoring etedi, analizleydi hám usı tarawdaǵı máselelerdi saplastırıw boyınsha usınıslar islep shıǵadı; mámleketlik basqarıw uyımlarınıń normativlik huqıqıy aktleriniń orınlanıwı boyınsha xızmetin muwapıqlastırıwdı ámelge asıradı; mámleketlik basqarıw uyımlarında hám shólkemlerde normativlik huqıqıy aktler boyınsha orınlaw intizamınıń jaǵdayların úyrenedi, sonıń tiykarda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Baslıǵına hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesine kirgiziw ushın málimleme-tallaw hújjetlerin tayarlaydı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 47-statya. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolardıń normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriw hám de támiyinlew barısındaǵı wákillikleri Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolar óz wákillikleri sheńberinde: normativlik huqıqıy aktlerdiń óz waqtında orınlanıwına qaratılǵan zárúr ilajlardı islep shıǵadı hám (yaki) sharalar kóredi; Qaraqalpaqstan Respublikası nızamları, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumı qararları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararlarınıń orınlanıwına qaratılǵan zárúr normativlik huqıqıy aktler joybarlarınıń islep shıǵılıwın ámelge asıradı; normativlik huqıqıy aktler tekstleriniń tarqatılıwın támiyinleydi, sonday-aq, mámleketlik uyımları hám basqa shólkemler menen birgelikte, normativlik huqıqıy aktler mazmunın hám áhmiyetiniń orınlawshılarǵa baylanısın hám xalıq arasında túsindiriw jumısların shólkemlestiredi; normativlik huqıqıy aktler durıs hám birdey qollanılıwın támiyinlew maqsetinde óziniń xızmetkerlerin tayarlaw, qayta tayarlaw hám olardıń bilimin jetilistiriwdi shólkemlestiredi; normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı, tiyisli tarawda nızamshılıqtıń qollanılıwı ámeliyatın úyrenedi hám zárúrlik bolǵanda, nızamshılıqtı jetilistiriw boyınsha usınıslar kiritedi; belgilengen tártipte normativlik huqıqıy aktlerdiń sistemalastırılǵan esabın júritedi. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolar nızam aktlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 48-statya. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwın shólkemlestiriw hám támiyinlew barısındaǵı wákillikleri Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları tiyisli aymaqta: normativlik huqıqıy aktlerdiń óz waqtında orınlanıwına qaratılǵan zárúrli ilajlardı islep shıǵadı hám (yaki) sharalar kóredi; normativlik huqıqıy aktler tekstleriniń tarqatılıwın támiyinleydi, normativlik huqıqıy aktler boyınsha basqa shólkemler menen birgelikte zárúrli túsindiriw jumısların shólkemlestiredi; tiyisli mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń normativlik huqıqıy aktlerdi orınlaw boyınsha jumısların muwapıqlastıradı hám baǵdarlaydı; normativlik huqıqıy aktlerdiń orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı, nızamshılıqtıń qollanıwı ámeliyatın úyrenedi hám zárúr bolǵanda, nızamshılıqtı jetilistiriw boyınsha usınıslar kirgizedi; belgilengen tártipte normativlik huqıqıy aktlerdiń sistemalastırılǵan esabın júritedi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 49-statya. Normativlik huqıqıy aktler orınlanıwınıń monitoringi hám qadaǵalanıwı Normativlik huqıqıy aktler orınlanıwınıń monitoringi hám qadaǵalanıwı nızamshılıqqa muwapıq ámelge asırıladı. Normativlik huqıqıy aktler qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyımlar hám basqa shólkemler tiyisli normativlik huqıqıy aktler orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı, olardıń orınlanıwı menen baylanıslı máseleler boyınsha huqıqtı qollaw ámeliyatı monitoringin hám de fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar múrájatlarınıń analizin ámelge asıradı. Normativlik huqıqıy aktlerde boslıqlar anıqlanǵan jaǵdayda, joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktler arasında qarama-qarsılıqlar payda bolǵanda, sonday-aq, ishki qarama-qarsılıqlar hám qáte-kemshilikler júzege kelip shıqqanda, normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etiw huqıqına iye bolǵan uyım tárepinen olardı saplastırıw boyınsha ilajlar kóredi. Puqaralar, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, sonday-aq, nızamshılıqta belgilengen tártipte dizimge alınǵan mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler, ǵalaba xabar quralları nızamshılıq aktlerine muwapıq jámiyetlik monitoringin hám qadaǵalawdı ámelge asıradı.

8-bap. Juwmaqlawshı rejeler

50-statya. Normativlik huqıqıy aktlerge qoyılatuǵın tiykarǵı talaplar Normativlik huqıqıy aktlerdi rásmiylestiriwde tiykarǵı talaplar usı Nızamnıń qosımshasına muwapıq Normativlik huqıqıy aktler joybarların, sonday-aq, olarǵa qosımsha etiletuǵın málimleme-tallaw materialların yuridikalıq-texnikalıq jaqtan rásmiylestiriwdiń birden-bir metodologiyası menen belgilenedi.  51-statya. Normativlik huqıqıy aktlerge rásmiy túsinik beriw Normativlik huqıqıy aktlerge rásmiy túsinik beriw normativlik huqıqıy aktte túsiniksizlikler anıqlanǵanda, olar ámeliyatta nadurıs yamasa qarama-qarsı mániste qollanılǵan jaǵdayda ámelge asırıladı. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyası hám nızamları normalarına rásmiy túsinikti Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalıq baqlaw komiteti beredi. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám onıń Prezidiumınıń qararlarına rásmiy túsinikti Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi beredi. Nızam astı aktleri normalarına rásmiy túsinikti onı qabıl etken uyımlar beredi. Normativlik huqıqıy aktlerdi rásmiy túsindiriw barısında olarǵa normalardı anıqlastırıwǵa qaratılǵan dúzetiwler, ózgerisler, qosımshalar  kirgiziliwine jol qoyılmaydı. 52-statya. Normativlik huqıqıy aktlerdi mámleketlik esapqa alıw Normativlik huqıqıy aktlerdi mámleketlik esapqa alıw usı normativlik huqıqıy aktlerdi oraylastırılǵan túrde jıynaw, dizimge alıw, olardıń fondların jaratıw hám qadaǵalaw jaǵdayında uslawdı hám de normativlik huqıqıy aktler haqqındaǵı oraylastırılǵan maǵlıwmattı óz ishine aladı. Nızamshılıqta normativlik huqıqıy aktlerdi mámleketlik esapqa alıwǵa baylanıslı qosımsha talaplar belgileniwi múmkin. Normativlik huqıqıy aktlerdi mámleketlik esapqa alıwdı ámelge asırıw tártibi Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen belgilenedi. 53-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ayırım nızam aktlerin óz kúshin joyıtqan dep tabıw Tómendegiler óz kúshin joyıtqan dep tabılsın: 1) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2001-jıl 29-iyunda qabıl etilgen «Normativ-huqıqıy aktler haqqında»ǵı 125/II-sanlı Nızamı; 2) Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń 2001-jıl 29-iyunda qabıl etilgen «Normativ-huqıqıy aktler haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Nızamın ámelge engiziw haqqında»ǵı 126-II-sanlı Qararı; 3) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2013-jıl 5-iyulde qabıl etilgen «Normativ-huqıqıy aktler haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń jańa redakciyadaǵı 168/XIII-sanlı Nızamı; 4) Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń 2013-jıl            5-iyulde qabıl etilgen «Normativ-huqıqıy aktler haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Nızamına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı 167-XIII -sanlı Qararı; 5) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2015-jıl 2-martta qabıl etilgen «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ayırım nızamlarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı 28/III-sanlı Nızamınıń  13-statyası; 6) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2016-jıl 10-iyunda qabıl etilgen «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ayırım nızamlarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı 92/IX-sanlı Nızamınıń 9-statyası; 7) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2017-jıl 30-dekabrde qabıl etilgen «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ayırım nızamlarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı 167/XIX-sanlı Nızamınıń  25-statyası; 8) Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 2018-jıl 18-avgustta qabıl etilgen «Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ayırım nızamlarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı 200/XXII-sanlı Nızamınıń  15-statyası. 54-statya. Usı Nızamnıń orınlanıwın, jetkeriliwin, mazmunı hám áhmiyetiniń túsindiriliwin támiyinlew Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi hám basqa da mápdar shólkemler usı Nızamnıń orınlanıwın, orınlawshılarǵa jetkeriliwin, mazmunın hám áhmiyetin xalıqtıń arasında túsindiriliwin támiyinlensin. 55-statya. Nızamshılıq aktlerin usı Nızamǵa muwapıqlastırıw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: húkimet qararların usı Nızamǵa muwapıqlastırsın; usı Nızamǵa qayshı bolǵan óz normativlik huqıqıy aktlerin qayta qarap shıǵıwı hám biykar etiliwin támiyinlesin. 56-statya. Usı Nızamnıń kúshke kiriwi Usı Nızam rásmiy túrde járiyalanǵan kúnnen baslap kúshke kiredi.

Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı M.Kamalov

 Nókis qalası,  30-noyabr 2021-jıl № 178/XXIII

 «Normativlik huqıqıy aktler haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikasi Nızamına QOSÍMShA

Normativlik huqıqıy aktler joybarların, sonday-aq, olarǵa qosımsha etiletuǵın málimleme-analitikalıq materiallardı yuridikalıq-texnikalıq tárepten rásmiylestiriwdiń BIRDEN-BIR METODIKASÍ

 1-bap. Ulıwma qaǵıydalar

1. Usı Birden-bir metodika normativlik huqıqıy aktlerdiń joybarların (bunnan bılay tekstte joybar dep júritiledi), sonday-aq olarǵa qosımsha etiletuǵın málimleme-analitikalıq materialların yuridikalıq-texnikalıq jaqtan rásmiylestiriwdiń tártibin belgileydi. 2. Joybardı rásmiylestiriwdiń tiykarǵı principleri: yuridikalıq normanıń anıqlıǵı hám qatańlıǵı; tildiń qolaylı hám túsinikli bolıwı; qatnasıqlardıń tiyisli tarawın huqıqıy tártipke salıwdıń tolıqlıǵı; huqıqıy tártipke salıwdıń anıqlıǵı; tastıyıqlanǵan terminler, túsinikler hám sózlerden paydalanıw; normalar táripiniń múmkinshiligine qarap anıqlıǵı hám qısqalıǵı; huqıqıy kórsetpelerdi bayanlaw forması, dúzilisi hám usıllarınıń birdeyligi; nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına ámel etiliwi.

 2-bap. Joybardıń tekstine hám dúzilisine tiyisli talaplar

1-§. Ulıwma qaǵıydalar

3. Joybar teksti qısqa, anıq, ápiwayı hám túsinikli tilde bayan etilgen bolıwı kerek. Joybardıń teksti hártúrli túsindiriwge jol hám talqılawǵa alıp kelmewi kerek. Joybardıń sózleri rásmiy til usılınan hám yuridikalıq terminologiyaǵa boysınılǵan halda ulıwma qabıl etilgen grammatikalıq, orfografiyalıq hám punktuaciyalıq qaǵıydalarına muwapıq dúziledi. 4. Joybardıń teksti tómendegi talaplarǵa muwapıq bolıwı kerek: gáplerdiń ápiwayılıǵı hám qısqalıǵı; anıqlıqlamanıń dálligi; bayanlawdıń sistemalılıǵı hám izbe-izligi. 5. Joybarda, sonday-aq oǵan qosımsha etiletuǵın málimleme-analitikalıq materiallarda tómendegilerdiń qollanılıwına jol qoyılmaydı: awızeki sóylew formaları; mámleketlik tilde teń mánili sózler hám túsinikler bolǵan jaǵdayda, shet tillerindegi  terminleri; gónergenhám de kóp mánini ańlatatuǵın sózler, sóz dizbekleri, obrazlı salıstırmalar, epitetler, metaforalar; abbreviatura hám qısqartpalar (ulıwma qabıl etilgen abbreviatura hám qısqartpalar, sonday-aqnızam astı aktleriniń qosımshalarındaǵı shólkemlerdiń qısqartırılǵan atamaları bunnan tısqarı). 6. Joybarda nızamshılıqta ámeldegi bolmaǵan yuridikalıq, texnikalıq hám basqa arnawlı terminlerge qısqasha anıqlama beriledi. Nızamshılıq ámeliyatına muwapıq ulıwma qollanılatuǵın túsiniklerge anıqlama beriw talap etilmeydi. 7. Túsiniktiń yamasa terminniń anıqlaması onıń mazmunın tolıq ashıp beriwi kerek. Túsinikti yamasa termindi usı túsiniktiń ózi hám termini arqalı, sonday-aq ózi anıqlaması kerek bolǵan basqa túsinik hám atamalar arqalı táriplewgejol qoyılmaydı. 8. Joybarda kóp márte qollanılǵan úsh hám onnan artıq túsinikke tárip beriw zárúrligi bolǵanda, olar bólek bántte (statyada) kórsetiledi hám joybar tekstiniń basında keltiriledi. 9. Sóz dizbekleri bir neshe márte qollanılǵan jaǵdayda, olar birinshi ret qaysı strukturalıq birlikte (statyada, bólimde, bántte, kishi bántte, abzacta) qollanılǵan bolsa, sol strukturalıq birlikte tolıq redakciyada bayan etiledi hám usı túsiniktiń joybardıń keyingi qaǵıydalarında qollanılatuǵın qısqartırılǵan táripi qawıs ishinde ataw seplikte kórsetiledi. 10. Joybarda, ádetteteńdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktlerdiń huqıqıy normaları qayta tákirarlanbaydı. Zárúr jaǵdaylarda, joybarda joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativlik huqıqıy aktte ayırım rejeleri usı normativlik huqıqıy aktke silteme berilgen halda sáwlelendiriledi. 11. Basqa normativlik huqıqıy aktlerde tiyisli siltemeler huqıqıy normalardıń óz-ara baylanısın kórsetiw yaki tákirarlawlarǵa jol qoymaw zárúrligi bolǵan jaǵdaylarda joybar tekstinde qollanıladı. Siltemeler anıq bolıwı hám arnawlı normativlik huqıqıy aktti yamasa ayrıqsha qaǵıydaların kórsetiwi kerek. Hár bir silteme joybar boyınsha tayarlanıp atırǵan túsindiriw xatında normativlik huqıqıy akttiń rekvizitleri, onıń silteme berilip atırǵan strukturalıq birligi kórsetilgen halda tiykarlanıwı kerek. Joybarda tómenirek yuridikalıq kúshke iye bolǵan anıq normativlik huqıqıy aktlerge, mámleketlik uyımlardıń bayanlamalarına, tapsırmalarına hám xatlarına silteme beriwge jol qoyılmaydı. 12. Nızam joybarında (nızamda) nızam aktlerine silteme beriw zárúr bolǵanda izbe-izlik tártipte nızam aktiniń túri hám ataması kórsetiledi. Bunda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarı Keńesiniń qararı boyınsha onı qabıllaw sánesi hám tártip sanı kórsetiledi. 13. Statya (bánt) tekstin usı normativlik huqıqıy akttiń basqa statyalarında (bántlerinde) tákirar bayan etiwge jol qoyılmaydı. 14. Joybardıń dúzilisi huqıqıy tártipke salıw predmetin logikalıq jaqtan rawajlawın hám ashıp beriwin támiyinlew kerek. 15. Kólemine qaray nızam astı aktiniń joybarı páseyip baratuǵın tómendegi strukturalıq birliklerge bólinedi: bólimler, kishi bólimler, baplar, paragraflar, bántler, kishi bántler hám abzaclar. Nızam joybarlarınıń bóliniwi usı baptıń 2-paragrafına muwapıq ámelge asırıladı. 16. Joybardıń bólimleri rim sanları, kishi bólimleri hám bapları bolsa arab sanları menen nomerlenedi hám bas betlerge iye boladı. Paragraflar «§» belgisi menen belgilenedi, arab sanları menen nomerlenedi hám bas betlerge iye boladı. Bólimler, kishi bólimler, baplar hám paragraflardıń belgisi hám ataması bas hárip penen, «yarım qara» shriftte, tekst orayına tuwrılanǵan halda, tırnaqshalarsız, qatarlar ortasındaǵı birlik intervalda hám qatar basısız, bir qatarda sanı kórsetilip, keyninen noqat qoyılǵan halda jazıladı. 17. Tómendegi strukturalıq birliktiń kiritiliwine jol qoyılmaydı: eger joybarda baplar bolmasa, «bólim» birliginiń; eger joybarda bólimler bolmasa, «kishi bólim» birliginiń; eger joybarda bántler bolmasa, «kishi bánt» hám «abzac» birlikleriniń. 18. Hár bir islep shıǵılatuǵın joybar atamaǵa iye bolıwı kerek. Atama qısqa, túsinikli ańlatılıwı hám onıń tiykarǵı huqıqıy tártipke salıw predmetin sáwlelendiriwi zárúr. 19. Joybar onı qabıllaw sebepleri hám maqsetleri boyınsha túsindiriwdi qamtıp alǵan alǵı sózge(preambula) iye bolıwı múmkin. Normativlik huqıqıy akttiń alǵı sózi onıń mazmunın logikalıq rawajlandıratuǵın bir neshe abzaclarda bayan etiliwimúmkin. Alǵı sózde: ǵárezsiz normativ kórsetpelerdi óz ishine almawı; statyalar hám bántlerge bólinbewi; normativlik huqıqıy akt qabıl etiliwi múnásebeti menen óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı, ózgerisler hám qosımshalar kiritiliwi lazım bolǵan basqa normativlik huqıqıy aktlerge tiyisli siltemelerge iye bolmawı; joybarda qollanılatuǵın tiykarǵı túsiniklerdiń áhmiyetin óz ishine almawı; tártip sanı bolmawı kerek. 20. Joybardıń alǵı sózinde (vedomstvalıq normativlik huqıqıy aktler ushın májbúriy) joybardıń qabıl etiliwi ushın tiykar bolǵan yamasa orınlanıwı támiyinlenip atırǵan nızamshılıq aktleri kórsetiliwi múmkin. 21. Joybarda huqıqıy normalar arab sanlarında noqat qoyılǵan halda nomerlenip, statyalar hám bántler tárizinde bayanlanadı, sonday-aqbas betlerge iye bolmaydı, statyalar bunnan tısqarı. Huqıqıy normalardı qosarlap nomerlewge jol qoyılmaydı. 22. Hár bir statya hám bánt, ádette bir huqıqıy normanı óz ishine alıwı, sonday-aq tolıq hám juwmaqlanǵan mazmunǵa iye bolıwı kerek. Joybardıń qarar bólimine eń zárúrli bolǵan huqıqıy normalar kiritiledi, nızam joybarları bunnan tısqarı. 23. Bántler kishi bántler yamasa abzaclarǵa bóliniwi múmkin. 24. Kishi bántler qawıs penen jabılatuǵın kishi háripler menen belgilenedi. Háripler álipbe boyınsha izbe-izlikte bayanlanıwı kerek. 25. Kishi bántler tek ǵana abzaclarǵa bóliniwi múmkin. Abzaclar baslanıwında sızıqsha yamasa basqa belgilerdi isletiwge jol qoyılmaydı. 26. Joybarǵa talaplar, dizimler, kesteler, grafikler, tarifler, kartalar, sxemalar, dúzilmeler, hújjetlerdiń, blankalardıń úlgileri, sonday-aq,usınıs qásiyetine iye hújjetler (úlgi rejeler, ustavlar, shártnamalar, metodikalıq usınıslar hám basqalar) qosımsha etiliwi múmkin. 27. Eger joybardıń qarar bóliminde bántleri (kishi bántleri, abzacları) menen, al nızam joybarlarında bolsa statyalar (bólimler, bántler, kishi bántler, abzaclar) menen hújjetlerdi tastıyıqlaw názerde tutılǵan bolsa, normativlik huqıqıy akttiń tiyisli strukturalıq birligi hám ol tárepinen tastıyıqlanatuǵın hújjettiń ataması bir-birine muwapıq ráwishte bayan etiliwi kerek. 28. Bólimlerden ibarat bolǵan qosımshalar ishinen izbe-izlilikte nomerlengen bántlerge iye boladı. Bólim rim sanları menen belgilenetuǵın tártip sanına hám atamaǵa iye boladı.

 2-§. Nızam joybarları (nızam) dúzilisiniń ózgesheligi

29. Nızam joybarınıń dúzilisi onıń mazmunına baylanıslı boladı hám tómendegi izbe-izlikte belgilenedi: qollanılıw yamasa ámel etiw tarawı; ulıwma qaǵıydalar: huqıqıy tártipke salıwdıń tiykarǵı principleri, nızamda paydalanılatuǵın túsinikler hám arnawlı atamalardıń anıqlaması, subektlerdiń huqıq hám minnetlemeleri, sonday-aq, islep shıǵılıp atırǵan nızam joybarı normaların ámelge asırıwdıń mexanizmleri; qabıl etilip atırǵan nızam normaların buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik haqqındaǵı norma; ayırım nızamlarǵa ózgeris hám qosımshalar kirgiziwdi názerde tutıwshı normalar, sonday-aq usı nızam qabıl etiliwi múnásebeti menen nızamlardı óz kúshin joyıtqan dep tabıw; qabıl etilip atırǵan nızamnıń orınlanıwın, orınlawshılarǵa jetkiziliwin, mazmunın hám áhmiyetin túsindiriwin támiyinlew minnetlemesi júkletilip atırǵan subekt; normativlik huqıqıy aktlerdi qabıl etilip atırǵan nızamǵa muwapıqlastırıw haqqındaǵı tapsırma; nızamnıń kúshke kiriw tártibi. 30. Nızam joybarında (nızamda) páske qarap barıwshı tómendegi strukturalıq birliklerden paydalanıladı: bólim; kishi bólim; bap; paragraf; statya. 31. Nızam joybarı (nızam) statyasında páske qarap barıwshı tómendegi strukturalıq birliklerinen paydalanıladı: bólim; bánt; kishi bánt; abzac. Sistemalastırılǵan iri nızam joybarları bólimlerge, bólimler kishi bólimlerge, baplar paragraflarǵa bóliniwi múmkin. 32. Nızam joybarı (nızam) bóliminiń belgisi hám ataması bettiń ortasına bas háripler menen biriniń astına biri jazıladı. Nızam joybarı (nızam) bóliminiń ataması «yarım qara» shriftte jazıladı. 33. Bólimler rim sanları, kishi bólimler hám baplar bolsa arab sanları menen nomerlenedi hám de bas betlerge iye boladı. Paragraflar «§» belgisi menen belgilenedi, arab sanları menen nomerlenedi hám bas betlerge iye boladı. Kishi bólimler, baplar hám paragraflardıń belgisi hám ataması bas hárip penen, al bólimlerdiń belgisi hám ataması bolsa bas háripler menen «yarım qara» shriftte, tırnaqshalarsız, qatarlararalıq birlik intervalda, bir qatarda tártip sanı kórsetilip, izinen noqat qoyılǵan halda jazıladı. 34. Nızam joybarınıń (nızamnıń) statyası: onıń tiykarǵı strukturalıq birligi bolıp esaplanadı; arab sanları menen belgilenetuǵın tártip sanına iye boladı; atamaǵa iye boladı, ayırım nızamlarǵa ózgeris hám qosımshalar kirgiziw, sonday-aq, olardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw haqqındaǵı nızam joybarları bunnan tısqarı. Statya belgisi bas hárip penen hám abzactan jazıladı. Statyanıń ataması onıń nomer belgisi menen bir qatarǵa bas hárip penen «yarım qara» shriftte jazılıp, onnan keyin noqat qoyıladı. Eger statya atamaǵa iye bolmasa, onda statyanıń nomerinen keyin noqat qoyıladı hám statyanıń belgisi bas hárip penen hám de yarım qara shrift penen abzactan jazıladı. Statya tártip sanı qoyılmaytuǵın bólimlerge bólinedi. Statya bólimleriniń jaylasıw tártibi bas hárip penen baslanatuǵın hám noqat penen tamamlanatuǵın abzaclardı izbe-iz sanaw arqalı anıqlanadı. Statyalardıń  bólimleri bántlerge bólinip, bántler qawıs penen jabılatuǵın arab sanları yaki kishi háripler menen belgilenedi. Statyalardıń  bólimleri abzaclarǵa bóliniwi múmkin. Bántler qawıs ishinde arab sanları menen kishi bántlerge yamasa abzaclarǵa bóliniwi múmkin. 35. Nızam joybarınıń (nızamnıń) bólimleri, kishi bólimleri, bapları, paragrafları hám statyaları izbe-iz nomerleniwi kerek. Hár bir baptıń (paragraftıń) statyaların bólek-bólek nomerlewge yamasa hár bir bólimniń (kishi bólimniń) bapların bólek-bólek nomerlewge jol qoyılmaydı. 36. Nızam joybarına (nızamǵa) bólimler, kishi bólimler, baplar, paragraflar, statyalar yamasa pútkil nızam joybarına (nızamǵa) baylanıslı ańlatpalar kiritiliwi múmkin emes. 37. Eger nızam joybarına (nızamǵa) bir neshe qosımsha bolsa, olar «№» belgisi kórsetilgen halda arab sanları menen nomerlenedi. Nızam joybarınıń (nızamnıń) tekstinde qosımshaǵa silteme berilgende «№» belgisi kórsetiledi. Qosımsha belgisi 12 ólshemli shriftta nızam joybarı (nızam) tekstinen keyingi betiniń joqarǵı on múyeshine, nızamnıń nomeri hám qol qoyılǵan sánesi kórsetilmegen halda jaylastırıladı. Qosımshanıń ataması bettiń ortasına jaylastırıladı.

 3-§. Nızam joybarı (nızam) normaların bayanlawǵa baylanıslı ulıwma talaplar

38. Nızam tómendegi talaplarǵa juwap beriwi kerek: normalardıń birqıylıbayan etiliwin támiyinleytuǵın, olardı anıqlastırıw ushın nızam astı aktlerin islep shıǵıw hám qabıllawdı talap etpeytuǵın halda tolıq túsinik beriw; nızam tekstinde onı ámelge asırıwdıń anıq mexanizmine iye ekenligi; nızam joybarında huqıqıy qatnasıqlar subektleri huqıq hám minnetlemeleriniń tolıq dizimine iye bolıwı; deklarativlik hám abstrakt normalardıń joq ekenligi. 39. Nızam normaları basqa nızamlar normaları menen óz-ara baylanıslı bolıwı kerek. Bunda nızam normalarınıń anıqlamasıbasqa nızamlarda qollanılatuǵın anıqlamalar menen birdey bayanlanıwı kerek. 40. Nızam joybarınıń (nızamnıń) tekstin islep shıǵıw barısında nızamshılıq sistemalastırıladı, nızam astı aktlerinde bar bolǵan barlıq huqıqıy normalar birlestiriledi, nızamshılıqtaǵı boslıqlardı toltırıwshı jańa normalar islep shıǵıladı, ayırım huqıqıy kórsetpeler ortasındaǵı kelispewshilikler, tiykarsız tákrarlanıwlar hám qarama-qarsılıqlar saplastırıladı. Bunda nızam qabıl etilgennen soń, normaları nızamda óz sáwleleniwin tapqan barlıq eski nızam astı aktleri óziniń tártipke salıw zárúrligin joyıtadı hám kúshin joyıtqan  dep tabılıwı lazım. 41. Belgili huqıq tarawı hám jámiyetlik qatnasıqları salasınıń barlıq máseleleri múmkinshiligi bolǵansha bir aktte tolıǵı tártipke salınıwı lazım. Eger nızamnıń ayırım normaların ózgertiw zárúrligi bolsa, olardı jańa normativlik huqıqıy aktti rámiylestirmesten usı nızamǵa ózgeris hám qosımshalar sıpatında beriwi kerek. 42. Nızam joybarı menen bir waqıtta tómendegiler islep shıǵıladı: nızam qabıl etiliwi múnásebeti menen óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı lazım bolǵan nızam astı aktler dizimi; nızam joybarına kirgizilgen nızam astı aktleri normaların hám bunday birlestiriwdiń tiykarın óz ishine alǵan salıstırmalı keste; nızam qabıl etilgenligi múnásebeti menen ámeldegi nızam astı aktlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw yamasa olardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw haqqındaǵı  qarar joybarları.

3-bap. Joybarlardı yuridikalıq-texnikalıq tárepten rásmiylestiriw hám rásmiy járiyalaw dáreklerin kórsetiw tártibi

 1-§. Ulıwma qaǵıydalar

43. Joybardıń teksti A4 formattaǵı qaǵaz betiniń bir tárepinde onıń masshtabı kishireytirilmegen halda jaylastırılıwı kerek. 44. Eger joybar eki yamasa onnan artıq bette bayan etilgen bolsa, onıń hár bir beti hám qosımshaları bólek nomerleniwi kerek. Bettiń tártip sanı bettiń joqarısında ortada 2 nomerinen baslap jazıladı. Birinshi bette 1 sanı qoyılmaydı. 45. Joybarlar, ádette Misrosoft Word redaktorınan hám tómendegi parametrlerden paydalanǵan halda tayarlanadı: bettiń shep tárepi 3 sm, oń tárepi 2 sm, tómengi hám joqarǵı tárepleri 2 sm; vedomstvalıqnormativlik huqıqıy aktler joybarları ushın 12 ólshemli shrift, basqa joybarlar ushın 14 ólshemli shrift; birinshi qatardıń qatar bası 1,27 sm (nızam joybarları ushın 1,25); qatarlar ortasındaǵı interval (mnojitel) 1. 46.Joybardıń (vedomstvalıq normativlik huqıqıy akt joybarı bunnan tısqarı) birinshi bet joqarı bólimniń oń múyeshinde «Joybar» sózi qoyıladı, onıń ólshemi tekst shrifti ólshemi menen birdey bolıwı kerek. 47.Joybar túriniń teksti bas háripler menen, tekstti orayǵa tuwrılaǵan halda, «yarım qara» shriftte, qatarlar ortasındaǵı birlik intervalda hám qatar basısız rásmiylestiriledi. Nızam aktleri, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám Joqarǵı Keńes Prezidiumınıń qararları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararı hám jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń sheshimleri joybarlarınıń túri eki qatarda sáwlelenedi. 48. Joybardıń ataması kishi háriplerde, «yarım qara» shriftte, tekst orayǵa tuwrılanǵan halda, tırnaqshalarsız, qatarlar aralıq birlik intervalda hám abzacsız jazıladı. 49. Teksttiń hár bir qatarında sózler kóshirilmesten tamamlanǵan bolıwı lazım. Hár bir qatar aqırında, ádette birikpeler, «№» belgisi, sanlardıń birbólimi, abbreviaturalar hám basqalar qaldırılmaydı. 50. Qosımsha belgisi 12 ólshemli shriftte bettiń joqarı oń múyeshinde, qosımshanıń nomeri (eger bir neshe qosımshalar bolsa), qosımsha qılınıp atırǵan normativlik huqıqıy akt túri kórsetilgen hám de akt nomeri hám sánesi ushın orın qaldırılǵan halda jaylastırıladı. 51. Qosımshanıń ataması kishi háriplerde, «yarım qara» shriftte, tekst orayǵa tuwrılanǵan halda, tırnaqshalarsız, qatarlar ortasındaǵı birlik intervalda hám abzacsız jazıladı.

2-§. Rásmiy járiyalaw dáreklerin kórsetiw tártibi

52. Nızamǵa ózgeris hám qosımshalar kirgizilgende tómendegiler kórsetiledi: nızamnıń járiyalanǵan rásmiy dáregi yamasa jańa redakciyadaǵı (eger bolsa) nızamnıń járiyalanǵan rásmiy dáregi; nızam aktine kirgizilgen barlıq keyingi ózgeris hám qosımshalar járiyalanǵan rásmiy dárekler. 53. Nızam óz kúshin joyıtqan dep tabılǵanda nızamnıń járiyalanǵan rásmiy dáregi yamasa jańa redakciyadaǵı (eger bolsa) nızamnıń járiyalanǵan rásmiy dáregi kórsetiledi. Sonday-aq, óz kúshin joyıtqan dep tabılǵan tiykarǵı nızamǵa ózgeris hám qosımshalar qaysı nızamlar menen kirgizilgen bolsa, sol nızamlar hám olardıń rásmiy járiyalanǵan dáregi kórsetilip, bólek halda óz kúshin joyıtqan  dep tabıladı.

 4-bap. Normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw, sonday-aq olardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw haqqındaǵı  joybarlardı tayarlawdıń ózgeshelikleri

1-§. Ulıwma qaǵıydalar

54. Normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw, sonday-aq olardı óz kúshin joyıtqan dep tabıw haqqındaǵı joybar, ádette tómendegi jaǵdaylarda tayarlanadı: Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikaları  nızamlarınıń, Ózbekstan Respublikası Prezidenti aktleriniń hám Ministrler Kabineti qararlarınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi qararlarınıń hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qararlarınıń nızamshılıqta jańadan qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktlerge muwapıqlastırıwǵa tiyisli talapların orınlaw, sonday-aq Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń hám  Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń tapsırmaların orınlaw ushın; eger islep shıǵılıp atırǵan joybar basqa normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris yamasa qosımshalar kirgiziw, sonday-aq olardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw zárúrligin keltirip shıǵarsa; joybardı tayarlaw barısında tap sonday  qatnasıqlardı tártipke salıwshı normativlik huqıqıy akt bar ekenligi málim bolıp qalǵanda hám de jańa normativlik huqıqıy aktti qabıl etpesten usı normativlik huqıqıy aktke ózgeris hám qosımshalar kirgiziw jolı menen huqıqıy tártipke salıw múmkinshiligi anıqlanǵanda; tap sonday másele boyınsha normativlik huqıqıy aktlerdiń kópligi hám huqıqıy normalarda anıqlanǵan qarama-qarsılıqlardı saplastırıw. 55. Tómendegiler normativlik huqıqıy aktke ózgerisler kirgiziw dep tán alınadı: sanlar, sózler, gápler, grafalar, bloklar hám poziciyalardı almastırıw; abzaclar, kishi bántler, bántler, statyalar (statyalardıń  bólimleri), paragraflar, baplar, kishi bólimler, bólimler, qosımshalardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw yamasa sanlar, sózler, gápler, grafalar, bloklar, poziciyalar hám abzaclardı shıǵarıp taslaw; abzaclar, kishi bántler, bántler, statyalar (statyalardıń  bólimleri), paragraflar, baplar, kishi bólimler, bólimler, qosımshalardı, sonday-aqparagraflar, baplar, kishi bólimler, bólimler, qosımshalardıń atamaların jańa redakciyada bayan etiw. Grafa - eki vertikal sızıq penen shegaralanǵan keste formasında bayan etilgen teksttiń, hújjettiń bólimi yamasa bánti. Blok –hár túrli formada (tórtmúyesh, tuwrı múyesh, cilindr, oval hám t.b.) funkcionallıq birlestirilgen kestelerdiń bir bólimi; Poziciya - eki gorizontal sızıq penen shegaralanǵan keste formasında grafada bayan etilgen teksttiń, hújjettiń bólimi, kishi bólimi, bap, bánti, kishi bánti. 56. Tómendegiler normativlik huqıqıy aktke qosımshalar kirgiziw dep tán alınadı: normativlik huqıqıy akttiń strukturalıq birligin jańa sózler, sanlar yamasa gápler menen toltırıw; normativlik huqıqıy aktlerdi strukturalıq birlikler (bólim, kishi bólim, bap, paragraf, qosımsha, grafa, blok, poziciya, statya (statyatıń bólimi), bánt, kishi bánt hám abzac) menen toltıqtırıw. 57. Normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziwdi názerde tutatuǵın tekst tómendegilerge bólinedi: arab sanları menen noqat qoyıp nomerlenetuǵın bántler; kishi háriplerde qawıs penen nomerlenetuǵın kishi bántler; abzaclar. 58. Eger statya yamasa bánt penen tiyisli normativlik huqıqıy aktke tek bir ózgeris yamasa qosımsha kirgiziw názerde tutılǵan bolsa, kishi bántler qollanılmaydı. 59. Normativlik huqıqıy aktke ózgeris hám qosımshalar kirgiziwde onıń bólimleri, kishi bólimleri, bapları, paragrafları, statyaları, bántleri tártip sanları menen nomerleniwi hám de kishi bántleriniń sanlar menen yamasa háripler menen nomerleniwi ózgermeydi. 60. Eger normativlik huqıqıy akt jańa strukturalıq birlikler menen tolıqtırılıp atırǵan bolsa, olardı tiykarǵı san yamasa hárip belgileri joqarǵı tárepine qoyılatuǵın qosımsha sanlar menen belgilew zárúr. 61. Tiykarǵı nomer yamasa hárip belgileri joqarǵı tárepine qoyılatuǵın nomerlerdi qosıwǵa tek keyingi ózgerisler hám qosımshalardı kirgiziwde jol qoyıladı. Barlıq strukturalıq birliklerdiń nomerleri ózgeriwiniń aldın alıw ushın bunday belgilerden tek keyingi qosımshalarda paydalanıladı. 62. Eger tiyisli qosımshalar normativlik huqıqıy akttiń strukturalıq birligi (bólim, kishi bólim, bap, paragraf, statya (statyanıń bólimi), bánt, kishi bánt hám abzac) aqırına kiritilip atırǵan bolsa, ámeldegi nomerleniwi dawam etedi. 63. Statya, bánt yamasa kishi bánt jańa abzac penen tolıqtırılǵanda usı statyanıń, bánttiń yamasa kishi bántiniń keyingi abzacları nomerleniwi tiyisli tártipte ózgeredi. 64. Eger joybar bir waqıttıń ózinde bir neshe normativlik huqıqıy aktke yamasa olardıń strukturalıq birliklerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziwdi, sonday-aq olardı óz kúshin joyıtqan dep tabıwdı názerde tutqan bolsa, usı hújjetler (olardıń yuridikalıq kúshi hám qabıl etilgen sánesi boyınsha) xronologiyalıq tártipte jaylastırıladı. Tap bir sánede qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktler olardıń tártip sanlarına muwapıq artıp barıw tártibinde jaylastırıladı. 65. Eger normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw, sonday-aq, olardı óz kúshin joyıtqan dep tabıw haqqındaǵı normalardı óz ishine alǵan joybarda bul normalar eki yamasa onnan artıq bántten ibarat hám kólemi úlken bolsa, olar joybarǵa qosımsha (qosımshalar) tárizde tayarlanadı. 66. Normativlik huqıqıy aktke ózgeris hám qosımshalar kirgizilgende usı akttiń túri, qabıllaw sánesi, nomeri hám ataması kórsetiledi. 67. Eger tiyisli ózgeris hám qosımshalar normativlik huqıqıy akttiń qosımshasına kiritilip atırǵan bolsa, joybarda tiyisli normativlik huqıqıy akttiń ataması kórsetilmeydi, al ol menen tastıyıqlanǵan qosımshanıń ataması kórsetiledi. 68. Ózgertilip, qosılıp yaki shıǵarıp taslanıp atırǵan sózler hám de sanlar tırnaqsha ishine alınadı. 69. Eger qosımshanıń, bólimniń, kishi bólimniń, baptıń, paragraftıń, statyanıń, bánttiń, kishi bánttiń, abzactıń hám gáp tekstin sezilerli dárejede ózgertiw talap etilse, olardı jańa redakciyada bayan etiw zárúr. 70. Eger normativlik huqıqıy akttiń bólimi, bánti yamasa kishi bánti kirisiw abzacınıń dawamı bolǵan abzaclardan ibarat bolsa, abzaclardı esaplaw kirisiw abzacınan baslanadı. 71. Nızam astı aktlerin óz kúshin joyıtqan dep tabıwdı názerde tutatuǵın joybardıń qosımshası tek bántlerden ibarat boladı. Bul jaǵdayda bántlerden ibarat óz kúshin joyıtqan dep tabılıp atırǵan normativlik huqıqıy aktlerdiń dizimi keltiriledi. 72. Pútkil normativlik huqıqıy aktti yamasa onıń kishi bántine shekem bolǵan, sonday-aq kishi bántin de qosqan halda, strukturalıq birligin óz kúshin joyıtqan dep tabıw zárúr bolǵan jaǵdaylarda, sol akt ulıwma yamasa onıń kishi bántine shekem bolǵan, sonday-aq kishi bántine de qosqan halda, strukturalıq birligi óz kúshin joyıtqan dep tabıladı. Normativlik huqıqıy akttiń abzac tárizindegi strukturalıq birligin óz kúshin joyıtqan  dep tabıw zárúr bolǵan jaǵdaylarda, usı abzac shıǵarıp taslanadı. 73. Normativlik huqıqıy akttiń tiyisli strukturalıq birlikleri óz kúshin joyıtqan dep tabılǵan jaǵdayda, keyingi strukturalıq birliklerdiń nomerleniwi ózgermeydi. Abzac shıǵarıp taslanǵanda keyingi abzaclardıń izbe-izligi qayta qarap shıǵıladı, nızam joybarları bunnan tısqarı. 74. Eger normativlik huqıqıy aktte tek bir ǵana hárekettegi strukturalıq birlik bolıp, qalǵanları óz kúshin joyıtqan bolsa, bul strukturalıq birlikti óz kúshin joyıtqan dep tabıw zárúr bolǵan jaǵdayda, pútkil normativlik huqıqıy akt óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı shárt. 75. Óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı lazım bolǵan normativlik huqıqıy aktlerdiń dizimlerine háreket etiw múddeti tamamlanǵan waqıtshalıq tústegi aktler yaki normalar kirgizilmeydi. 76. Háreket etiw múddeti tamamlanǵan normativlik huqıqıy akttiń ayrım normasınıń yaki pútkil normativlik huqıqıy akttiń háreket etiw múddeti sozdırılmaydı. Bul jaǵdayda jańa norma kirgiziliwin názerde tutatuǵın joybar tayarlanadı. 77. Eger óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı kerek bolǵan statyada (statyanıń bóliminde, bántinde, kishi bántinde hám abzacında), bántte, kishi bántte yaki abzacta tiyisli túrde óz kúshin joytıwı kerek bolǵan qosımshaǵa kórsetpe bar bolsa, usı strukturalıq birlik hám onda názerde tutılǵan qosımsha óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı lazım. Eger qosımsha tolıq óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı múmkin bolmasa, onıń tek tiyisli strukturalıq birlikleri óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı (shıǵarıp taslanıwı) lazım. 78. Normativlik huqıqıy akt tolıq yamasa ayrım bólimi óz kúshin joyıtqan dep tabılǵan jaǵdayda, óz kúshin tolıq yamasa ayrım bólimi joyıtqan dep tabılıp atırǵan normativlik huqıqıy aktke qaysı normativlik huqıqıy akttiń rejesinemuwapıq ózgeris hám qosımshalar kirgizilgen bolsa, sol normativlik huqıqıy akttiń tiyisli rejeleri de óz kúshin joyıtqan dep tabılıwı lazım. Aldın qabıl etilgen normativlik huqıqıy aktti óz kúshin joyıtqan  dep tabıwdı názerde tutatuǵın normativlik huqıqıy akt óz kúshin joyıtqan  dep tabılǵan jaǵdayda, aldın qabıl etilgen normativlik huqıqıy akttiń háreket etiwi tiklenbeydi. Usıqaǵıyda normativlik huqıqıy akttiń strukturalıq birligin óz kúshin joyıtqan  dep tabıw ushın (shıǵarıp taslawǵa) qollanıladı.

2-§. Nızamlarǵa ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqındaǵı  nızam joybarları (nızamlar), sonday-aq óz kúshin joyıtqan  dep tabılatuǵın nızamlar dizimin óz ishine alǵan nızam joybarları (nızamlar) dúzilisiniń ózgesheligi

79. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamlarına ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqındaǵı nızam joybarı (nızam) atamaǵa iye bolmaǵan statyalardan ibarat boladı. Statyalar bántlerge yamasa abzaclarǵa bólinedi. Statyalardaǵı bántler abzaclarǵa bólinedi. Nızamlarǵa ózgeris hám qosımshalar kirgiziw hám nızamlardı yamasa olardıń strukturalıq birliklerin óz kúshin joyıtqan dep tabıw haqqındaǵı  normalar nızamlarda arab sanları menen nomerlenip, qawıslar menen jabılatuǵın bántlerden ibarat bólek statyalar tárizinde bayan etiliwi múmkin.

5-bap. Joybarǵa qosımsha etiletuǵın málimleme-analitikalıq materiallarǵa qoyılatuǵın tiykarǵı talaplar

80. Joybarǵa qosımsha etiletuǵın málimleme-analitikalıq materiallar, ádette málimleme-analitikalıq materialdıń kólemine qarap Misrosoft Word  redaktorınan hám tómendegi parametrlerden paydalanǵan halda tayarlanadı: bettiń shep tárepi 1 — 3 sm, oń tárepi 1-2 sm, tómengi hám joqarı tárepi 1-2 sm; málimleme-analitikalıq materialdıń kólemine qarap 11-14 ólshemli shrift; birinshi qatar abzacı 0,50 — 1,27 sm; qatarlar arasındaǵı interval (mnojitel) 1 - 1. 2. 81. Joybardıń túsindiriw xatında tómendegiler bolıwı kerek: Normativlik huqıqıy aktti tayarlaw ushın tiykar hám onı qabıl etiw zárúrligin tiykarlaw, sonday-aq joybardı tayarlaw tapsırılǵan normativlik huqıqıy aktler haqqındaǵı  maǵlıwmatlar, joqarı turıwshı uyımnıń tapsırmaları (tapsırma bolǵan jaǵdayda) haqqındaǵı  maǵlıwmatlar; joybar islep shıǵıwshısınıń tolıq ataması; maqsetler hám wazıypalar, sonday-aq joybar menen belgilenetuǵın tiykarǵı rejeler, olardıń qısqasha tiykarı. Bunda joybardıń tiykarǵı maqsetleri anıqlanadı. Joybardıń anıq maqsetlerge erisiwge baǵdarlanǵan ayrıqsha rejeleri qısqasha kórsetiledi; normativlik huqıqıy aktti qabıllawdan kútilip atırǵan nátiyjeler. Bunda normativlik huqıqıy akt qabıl etiliwi múnásebeti menen huqıqıy tárepten tártipke salıw nátiyjesinde júz beriwi múmkin bolǵan unamlı ózgerisler keltiriledi. Kútilip atırǵan nátiyjeler, muǵdarlıq kórsetkishler kórsetilgen halda bayan etiliwimúmkin; joybar predmetine tiyisli bolǵan xalıqaralıq hújjetler hám sırt el mámleketleri nızamshılıǵınıń principleri, normaları hám ańlatpa formaları haqqındaǵı  málimleme (nızam astı aktleri ushın - zárúr bolǵan jaǵdayda). Tiyisli tarawda unamlı sırt el tájiriybesi bar bolǵan jaǵdayda, túsindiriw xatında joybardı tayarlawda esapqa alınǵan norma názerde tutılǵan mámleket, hújjettiń túri, ataması hám qısqasha mazmunı kórsetiliwi múmkin; joybar mazmunınıń táriplemesi (xarakteristikası), onıń joybar dúzilisindegi bólimleri, kishi bólimleri, bapları, paragrafları hám statyalardıń  mazmunı menen birge qısqasha bayan etiledi (nızam astı aktleri ushın - zárúr bolǵan jaǵdayda). Zárúr bolǵanda normativlik huqıqıy akttiń eń áhmiyetli bólimin quraytuǵın rejelerdiń tiykarǵı mánisi ashıp beriledi; normativlik huqıqıy akt qabıl etiliwi múnásebeti menen basqa normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw yaki olardı óz kúshin joyıtqan  dep tabıw zárúrliginiń barlıǵı yamasa joqlıǵı haqqındaǵı  málimleme; joybarda paydalanılatuǵın basqa normativlik huqıqıy aktlerge siltemeniń hár birin tiykarlap beriw. Bunda oǵan silteme beriletuǵın joybar normasınıń mazmunı qısqasha ashıp beriledi; eger normativlik huqıqıy akttiń rejelerin ámelge asırıw qosımsha finanslıq qárejetlerdi talap etse yamasa Qaraqalpaqstan Respublikasınıń respublikalıq byudjetinde joǵaltıwlarǵa alıp kelse, qısqasha finanslıq-ekonomikalıq tiykar. Eger normativlik huqıqıy akttiń rejelerin ámelge asırıw kórsetip ótilgen qárejetlerdi talap etpese yamasa joǵaltıwlarǵa alıp kelmese, ol jaǵdayda bul haqqında túsindiriw xatında tiyisli málimleme keltiriledi; joybar boyınsha ótkerilgen jámiyetlik hám (yaki) qánigeler talqılawı hám de onıń nátiyjeleri haqqındaǵı  málimleme, sonday-aq normativlik huqıqıy aktler joybarların talqılaw portalında ótkizilgen talqılaw nátiyjeleri boyınsha málimleme; joybardı mápdar ministrlikler hám vedomstvolar menen kelisip alıw haqqındaǵı  málimleme. Bunda joybar kelisilgen (viza qoyılǵan) mápdar ministrlikler hám vedomstvalar sanap ótiledi; joybar boyınsha kelispewshilikler mazmunınıń qısqasha bayanı hám olar haqqındaǵı  tiykarlanǵan pikir (kelispewshilikler bolǵan jaǵdayda); joybardı tiykarlaw ushın zárúr bolǵan basqa maǵlıwmatlar. 82. Salıstırıw kestesi tómendegi úsh grafadan ibarat boladı: ózgeris yamasa qosımsha kirgiziw usınılıp atırǵan normativlik huqıqıy akt tiyisli strukturalıq birliginiń ámeldegi redakciyası; joybarda usınılıp atırǵan redakciya; kirgizilip atırǵan ózgeris hám qosımshalardıń tiykarı. Salıstırıw kestesinde tiyisli strukturalıq birliktiń hárekettegi hám usınılıp atırǵan redakciyası grafaları tómendegi tárizde bayan etiledi: hárekettegi redakciyanıń grafalarında ózgertilip atırǵan sózler (sanlar) kursiv penen astına sızıp kórsetiledi, usınılıp atırǵan redakciya grafalarında bolsa «yarım qara» shrift penen ajıratıp kórsetiledi; usınılıp atırǵan redakciya grafasında qosılıp atırǵan sózler (sanlar) «yarım qara» shrift penen ajıratıp kórsetiledi; hárekettegi redakciya grafasındaǵı  shıǵarıp taslanıp atırǵan sózler (sanlar) hám abzaclar, sonday-aqóz kúshin joyıtqan dep tabılıp atırǵan basqa strukturalıq birlikler «yarım qara kursiv» shrift penen ajıratıp kórsetiledi. Eger joybarda tiyisli strukturalıq birliktiń jańa redakciyası bayan etilse, tek ózgertilip atırǵan, qosılıp atırǵan, shıǵarıp taslanıp atırǵan sózler (sanlar) ajıratıp kórsetiledi. Hárekettegi hám usınılıp atırǵan redakciyanıń grafasında strukturalıq birliktiń ózgeris kirgizilip atırǵan strukturalıq birlik penen baylanıslı bolǵan hám kirgizilip atırǵan dúzetiwlerdiń kórinerli bolıwın támiyinleytuǵın tiyisli bólimleri ápiwayı shriftte keltiriledi. Bólim yaki abzac belgisinen de paydalanıladı, «tolıqtırılmaqta», «shıǵarıp taslanbaqta», «kóshirilmekte» degen sózler qollanıladı. 83. Kelispewshilikler kestesi (normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw názerde tutılǵan joybar boyınsha tayarlanǵan kelispewshilikler kestesinen tısqarı) tómendegi úsh grafadan ibarat boladı: normativlik huqıqıy akttiń tiyisli strukturalıq birliginiń usınılıp atırǵan redakciyası; mápdar uyımlardıń pikir hám usınısları, sonday-aq normativlik huqıqıy aktler joybarların talqılaw portalı arqalı kelip túsken pikir hám usınıslar; qarap shıǵıw nátiyjeleri; kelispewshilikler kestesiniń «Usınılıp atırǵan redakciya» grafasında pikir hám usınıslar usınıs etilgen normativlik huqıqıy akttiń tiyisli strukturalıq birligi sáwlelendiredi; kelispewshilikler kestesiniń «Mápdar uyımlardıń pikir hám usınısları» grafasında joybar boyınsha óz pikir hám usınısların usınıs etken uyım hám de shólkemniń usınıs hám pikirleri yamasa olar tiykarında bayan etilgen redakciya keltiriledi; kelispewshilikler kestesiniń «Qarap shıǵıw nátiyjeleri» grafasında usınıs etilgen pikir hám usınıslardı qarap shıǵıw nátiyjeleri haqqındaǵı maǵlıwmatlar islep shıǵıwshı tárepinen kórsetiledi. Eger pikir hám usınıslar esapqa alınsa, pikir hám usınıslar berilgen strukturalıq birliktiń jańa redakciyası keltiriledi. Eger pikir hám usınıslar tiykarlawshı maǵlıwmatlarǵa muwapıqsol pikir hám usınıslar esapqa alınbaǵan bolsa, maǵlıwmatlar tiyisli tártipte kórsetiledi. 84. Normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziwdi názerde tutatuǵın joybar boyınsha tayarlanǵan kelispewshilikler kestesi tómendegi tórt grafadan ibarat boladı: ózgeris hám qosımshalar kirgiziw usınılıp atırǵan normativlik huqıqıy akt tiyisli strukturalıq birliginiń hárekettegi redakciyası; joybarda usınılıp atırǵan redakciya; mápdar uyımlardıń pikir hám usınısları; qarap shıǵıw nátiyjeleri. Birinshi eki grafa salıstırıw kestesi boyınsha bayan etiledi. «Mápdar uyımlardıń pikir hám usınısları» hám de «Qarap shıǵıw nátiyjeleri» grafalarında joybardı kirgizip atırǵan uyım tárepinen usı birden-bir metodikanıń 83-bántiniń altınshı hám jetinshi abzaclarında názerde tutılǵan maǵlıwmatlar kórsetiledi. 85. Normativlik huqıqıy aktti islep shıǵıw hám kelisip alıw xronologiyası haqqındaǵı málimlemede tómendegiler kórsetiledi: normativlik huqıqıy akttiń túri; normativlik huqıqıy akttiń ataması; normativlik huqıqıy aktti kirgiziw ushın tiykar; joybar islep shıǵıwshınıń ataması (atı); normativlik huqıqıy akt kelisip alınǵan sáne, ministrlik hám vedostvanıń ataması, onıń basshısınıń F. A. Á. hám lawazımı, kelisip alıw nátiyjeleri haqqındaǵı málimlemeni, normativlik huqıqıy aktlerdi qabıllaw huqıqına iye bolǵan uyımlarǵa kirgizilgen sáneni óz ishine alǵan keste. 86. Koncepciyada tómendegiler belgileniwi kerek: huqıqıy tárepten tártipke salıwdıń tiykarǵı ideyası, maqseti hám predmeti; tiyisli jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy tárepten tártipke salıwdıń ulıwma  táriplemesi hám onıń jaǵdayına berilgen baha usı salada hárekette bolǵan nızamlar hám de basqa normativlik huqıqıy aktler analizi qosımsha etilgen halda; nızam joybarların islep shıǵıw zárúrliginiń tiykarı; nızam joybarlarınıń tiykarǵı rejeleri; kútilip atırǵan nızamnıń sociallıq-ekonomikalıq, huqıqıy hám basqa aqıbetleriniń prognozı. 87. Huqıqıy tárepten tártipke salıwdıń tiykarǵı ideyası, maqseti hám predmetin anıqlawda koncepciyada nızam joybarınıń mazmunı, onıń erisiwge baǵdarlanǵan tiykarǵı wazıypaları hám maqsetleri, joybarda tártipke salıwı kerek bolǵan jámiyetlik qatnasıqları ashıp beriledi, sonday-aq, onıń ámel etiwde qollanılatuǵın salası, huqıqıy qatnasıqlar subektleriniń kepillikleri bayan etiledi. 88. Tiyisli jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy tárepten tártipke salıwdıń ulıwma táriplemesinde hám onıń jaǵdayına berilgen bahada bul tarawda hárekttegi normativlik huqıqıy aktlerdiń halatı sáwlelendiriledi, atap aytqanda: tiyisli tarawda huqıqıy qatnasıqlardı tártipke salıwshı normativlik huqıqıy aktler, sonday-aq, Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamaları; nızamshılıqtaǵı boslıqlar hám qarama-qarsılıqlar, gónergen, ámelde óz áhmiyetin joyıtqan, nátiyjesiz yaki ámelge asırıw mexanizmine iye bolmaǵan rejelerdiń bar bolıwı; huqıqıy tárepten tártipke salıwdıń ámeldegi kemshiliklerin saplastırıwdıń aqılǵa muwapıq hám nátiyjeli usılları; xalıqaralıq huqıqtıń ǵalabalıq tán alınǵan principleri hám normaları, sonday-aq, sırt el mámleketlerindegi huqıqıy tárepten tártipke salıw tájiriybesi; statistika, jámiyettanıw, siyasattanıwǵa baylanıslı izertlewlerdi, sonday-aq, basqa ilimiy izertlewlerdi ótkiziw nátiyjeleri; kútilip atırǵan nızamdı ámelge asırıw ushın qabıl etiliwi zárúr bolǵan nızam astı aktleriniń dizimi kórsetiledi. Nızam joybarların islep shıǵıw zárúrligi tiykarında nızamdı qabıllaw zárúrliginen derek beretuǵın dáliller bayan etiledi. 89. Bayan etiletuǵın dáliller anıq, tiykarlanǵan bolıwı hám mashqalanıń hárekettegi nızamshılıqta jetilistirilmegenligi menen sebebi-aqıbetiniń baylanısın belgilew kerek. Nızam joybarı tiyisli bolǵan nızamshılıq tarmaǵı, Ózbekstan Respublikası Konstituciyası, Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası hám nızamlarınıń hújjet arqalı ámelge asırıwǵa qaratılǵan rejeleri, sonday-aq, onıń huqıqıy sistema ushın áhmiyeti de kórsetiledi. 90. Nızam joybarlarınıń tiykarǵı rejelerinde kútilip atırǵan nızamda belgilenetuǵın qaǵıydalar, imkaniyat bolǵanda bólimler, kishi bólimler, baplar, paragraflar hám statyalardıń qısqa mazmunı bayan etilgen úlgi strukturası bayan etiledi. 91. Kútilip atırǵan nızamnıń sociallıq-ekonomikalıq, huqıqıy hám basqa aqıbetleriniń prognozı boljap atırılǵan aqıbetler hám onı ámelge asırıwdan kútilip atırǵan sońǵı nátiyjeleri táriplemesin óz ishine aladı. Bunda kútilip atırǵan nızamdı ámelge asırılıwdıń unamlı ǵana emes, alboljawdaǵıunamsız aqıbetleri de esapqa alınıwı kerek. Kútilip atırǵan nızamnıń huqıqıy aqıbetlerin prognoz etiwde, zárúrbolǵanda, onıń orınlanıwın támiyinleytuǵın hákimshilik-huqıqıy, sud-huqıq mexanizmlerin de esapqa alınadı. 92. Islep shıǵıwshı tárepinen koncepciyada basqa zárúr maǵlıwmatlardı kórsetiwi múmkin. Tayarlanǵan koncepciya, eger nızam joybarın tayarlaw haqqındaǵı  tapsırmada basqasha qaǵıyda názerde tutılmaǵan bolsa, islep shıǵıwshınıń basshısı tárepinen tastıyıqlanadı, sońınan nızam joybarınıń tikkeley teksti tayarlanadı. Zárúr bolǵanda, koncepciya joqarı turıwshı uyımlar menen aldın ala kelisip alınıwı múmkin. 93. Tayarlanǵan nızam joybarına tómendegiler de qosımsha etiledi: xalıqaralıq hújjetlerdiń hám sırt el mámleketleri nızamshılıǵınıń, Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası  nızamshılıǵınıń tiyisli rejeleri, tiyisli xalıqaralıq tájriybeni Qaraqalpaqstan Respublikası sharayatında qollawdıń maqul túsetuǵınlıǵı haqqındaǵı tiykarlanǵan usınısları izbe-izlik tártibinde kórsetilgen haldaǵı analitikalıq-salıstırıw kestesi; nızam joybarı qabıl etiliwi múnásebeti menen qabıl etiliwi, ózgeris yamasa qosımshalar kirgiziliwi, óz kúshin joyıtqan  dep tabılıwı lazım bolǵan nızam astı aktleriniń dizimi. Bunda nızam astı aktin qabıllaw, oǵan ózgeris yaki qosımshalar kirgiziw ushın tiykarlar hám olardıń qabıl etiliwi, olarǵa ózgeris yaki qosımshalar kirgiziliwi ushın juwapker uyımlar qısqasha kórsetiledi. Nızam joybarına basqa analitikalıq hám málimleme materialları da qosımsha etiliwi múmkin.

6-bap. Islep shıǵıwshınıń yuridikalıq xızmeti tárepinen joybardıń huqıqıy ekspertizasın ótkiziw

94. Joybarda islep shıǵıwshınıń birinshi basshısı tárepinen viza qoyılıwınan aldın ala onıń yuridikalıq xızmeti joybardı Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalarına hám nızamlarına, basqa normativlik huqıqıy aktlerine, nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıqlıǵı, sonday-aq,silteme keltiriwshi normalardı qollawdıń tiykarlanǵanlıǵın hám maqsetke muwapıqlıǵın huqıqıy ekspertizadan ótkizedi. Joybarlardıń huqıqıy ekspertizası barısında yuridikalıq xızmet olarda korrupciya ushın, mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları sistemasında basqa huqıqbuzarlıqlardı júzege keltiriw ushın shárt-shárayatlar jaratıwshı, sonday-aqisbilermenlik subektleri ushın artıqsha hákimshilik hám de basqa sheklewlerdi engiziwshi, isbilermenlik subektleriniń tiykarsız qárejetleri júzege keliwine alıp keliwshi rejeler hám normalar bar-joqlıǵın anıqlaw maqsetinde analizdi de ámelge asıradı. 95. Joybar nızamshılıqqa, nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıq bolǵan, sonday-aq, silteme keltiriwshi normalardıń qollanılıwı tiykarlı hám maqsetke muwapıq bolǵan jaǵdayda, yuridikalıq xızmet ol boyınsha huqıqıy juwmaq tayarlaydı, juwmaq yuridikalıq xızmet basshısı (yuridikalıq xızmet basshısı lawazımı bolmaǵan jaǵdayda yuriskonsult) tárepinen qol qoyıladı. 96. Yuridikalıq xızmettiń huqıqıy juwmaǵında tómendegiler sáwlelenedi: normativlik huqıqıy aktti islep shıǵıw qaysı normativlik huqıqıy aktlerge muwapıq tapsırılǵan bolsa, sol normativlik huqıqıy aktler (ataması, qabıl etilgen sánesi, nomeri, járiyalanǵan rásmiy dáregi, tapsırma bayan etilgen tiyisli statyası yamasa bánti (kishi bánti, abzacı) haqqındaǵı, sonday-aq joqarı uyımnıń tapsırmaları (uyımnıń ataması, tapsırmanıń nomeri hám sánesi, zárúr bolǵanda, tapsırma bergen lawazımlı shaxs) haqqındaǵı  maǵlıwmatlar (tapsırma bolǵanda); joybardıń tiykarǵı rejeleriniń huqıqıy tábiyatı túsindirilgen halda, bulrejelerdiń mánisi hám áhmiyetiniń qısqasha bayanı; joybardıń nızamshılıqqa, nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıqlıǵı, sonday-aq joybardaǵı hár bir silteme beriwshi norma qollanılıwınıń tiykarlanǵanlıǵı hám maqsetke muwapıqlıǵı haqqındaǵı juwmaq; joybardıń korrupciyaǵa qarsı hám basqa túrdegi ekspertizalardan ótkizilgenligi haqqındaǵı maǵlıwmatlar. 97. Joybar nızamshılıqqa hám nızamshılıq texnikası qaǵıydalarına muwapıq bolmaǵanda, sonday-aq silteme beriwshi normalar tiykarsız hám maqsetke sáykes bolmaǵanda, yuridikalıq xızmet islep shıǵıwshınıń joybardı tayarlaw ushın juwapker bolǵan strukturalıq bólimine onı tiyisli pikir-usınısları menen dúzetiw ushın qaytaradı.

 7-bap. Joybardı mápdar uyımlar hám shólkemler menen kelisip alıw

98. Joybar boyınsha yuridikalıq xızmet tárepinen juwmaq usınıs etilgennen keyin islep shıǵıwshı oǵan birinshi basshı dárejesinde viza qoyadı hám de onı normativlik huqıqıy aktler joybarların islep shıǵıw hám kelisip alıw birden-bir elektron sisteması arqalı úzil-kesil kelisip alıw (viza qoyıw) ushın mápdar uyımlar hám shólkemlerge (bunnan bılay tekstte mápdaruyımlar dep júritiledi) jiberedi, nızamshılıqta názerde tutılǵan jaǵdaylar bunnan tısqarı. 99. Tómendegiler menen májbúriy tártipte kelisip alınadı: Qaraqalpaqstan Respublikası Ekonomikalıq rawajlanıw hám kámbaǵallıqtı qısqartıw ministrligi menen barlıq joybarlar, sonday-aq mámleketlik rawajlanıw baǵdarlamaları hám investiciya baǵdarlamalarınıń joybarları; Qaraqalpaqstan Respublikası Finans ministrligi menen Qaraqalpaqstan Respublikası respublika byudjetinen hám mámleketlik maqsetli fondları byudjetlerinen qarjı ajıratıw, sonday-aq mámleketlik satıp alıwdı ámelge asırıw máselelerine baylanıslı joybarlar; Qaraqalpaqstan Respublikası Investiciyalar hám sırtqı sawda ministrligi menen — investiciyalar, sawda hám ekonomikalıq tárepten tártipke salıw máselelerine baylanıslı joybarlar; Qaraqalpaqstan Respublikası Monopoliyaǵa qarsı gúresiw komiteti menen — tovar hám finans bazarlarındaǵı báseki máselelerine baylanıslı joybarlar; Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi menen — aymaqlardı sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw hám jergilikli mámleketlik baǵdarlamalarına baylanıslı joybarlar; Qaraqapaqstan Respublikası fermer, diyhan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleriniń aymaqlıq keńesi menen — fermer, diyhan hám qıytaq jer xojalıqlarınıń huqıqları hám de nızamlı máplerine baylanıslı máseleler boyınsha joybarlar; Ózbekstan Respublikası Sawda-sanaat palatasınıń Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması menen – isbilermenlik jumısın ámelge asırıwda tuwrıdan-tuwrı yamasa janapay tásir kórsetiwshi máselelerge baylanıslı joybarlar; Joybarlar nızamshılıqta názerde tutılǵan jaǵdaylarda basqa mámleketlik uyımlar hám de shólkemler menen de májbúriy tártipte kelisip alınadı. Húkimettiń jumısı menen baylanıslı joybarlar boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń juwmaǵı alınadı. 100. Eger mápdar uyımnıń basshısında joybar boyınsha pikir hám usınıslarıbar bolsa, ol óz pikir hám usınısların normativlik huqıqıy aktler joybarların islep shıǵıw hám kelisip alıw birden-bir elektron sistemasına tiykarlanǵan halda kórsetedi hám de joybarǵa pikir hám usınıslar menen qol qoyadı. 101. Xatta tiykarlanbaǵan pikir hám usınıslar islep shıǵıwshı tárepinen qabıl etilmewi múmkin. Bunda tiykarlanbaǵan pikir hám usınıslar qabıl etilmegenligi aqıbetleri ushın juwapkershilik mápdar uyımnıń pikir hám usınısların tiykarlap bermegen birinshi basshı juwapkershiligine júkletiledi. 102. Qabıl etiliwi joybardıń mazmunı hám dúzilisin haqıyqıy túrde ózgertetuǵın, joybarǵa tiyisli bolǵan pikir hám de usınıslar bolǵan jaǵdayda mápdar uyım óziniń joybar variantın normativlik huqıqıy aktler joybarların islep shıǵıw hám olardı kelisip alıwdıń birden-bir elektron sisteması arqalı islep shıǵıwshıǵa usınıwı múmkin. 103. Islep shıǵıwshı mápdar uyımlardıń pikir hám usınısların qarap shıǵadı, zárúr jaǵdaylarda, joybarǵa tiyisli dúzetiwler kirgizedi. 104. Mápdar uyımlardıń pikir hám usınısları boyınsha kelispewshilikler kestesi dúzilip, ol birinshi basshı (ayrım jaǵdaylarda onıń birinshi orınbasarı) tárepinen qol qoyıladı. Qarap shıǵıw nátiyjeleri kestede «qabıl etildi», «qabıl etilmedi» túrinde sáwlelendiriledi. Qabıl etilmegen pikir hám usınıslar boyınsha olardıń qabıl etilmegenliginiń tiykarı kórsetiledi. 105. Kelispewshilikler kestesi joybar menen birgelikte normativlik huqıqıy aktti qabıl etiwshi uyımǵa belgilengen tártipte kirgiziledi.

 8-bap. Joybardıń Qaraqalpaqstan  Respublikası Ádillik ministrligindegi huqıqıy ekspertizası

106. Barlıq mápdar uyımlar menen kelisip alınǵannan keyin islep shıǵıwshı joybardı normativlik huqıqıy aktti qabıl etiwshi uyımǵa kirgiziwden aldın ala onı huqıqıy ekspertizadan ótkiziw ushın tómendegilerdi qosımsha etken halda Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligine jiberedi: usınıslardı qarap  shıǵıw nátiyjelerine tiyisli keste; islep shıǵıwshınıń yuridikalıq xızmeti basshısı (yuridikalıq xızmet basshısı lawazımı bolmaǵan jaǵdayda — yuriskonsult) tárepinen qol qoyılǵan huqıqıy juwmaq, ol jaǵdayda onı qol qoyǵan shaxstıń familiyası, atı, ákesiniń atı, lawazımı, baylanıs telefonları kórsetiliwi kerek; eger joybarǵa muwapıq basqa normativlik huqıqıy aktlerge ózgeris hám qosımshalar kirgiziw názerde tutılǵan bolsa, salıstırıw kestesi; joybardı islep shıǵıw reje kestesi — nızam joybarları ushın; xalıqaralıq aktlerdiń hám sırt el mámleketleri nızamshılıǵınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası nızamshılıǵınıń tiyisli qaǵıydaları, tiyisli xalıqaralıq tájriybeni Qaraqalpaqstan Respublikası sharayatlarında qollaw maqul túsetuǵınlıǵı haqqındaǵı  tiykarlı usınıslar izbe-izlikte kórsetilgen haldaǵı analitikalıq salıstırıw keste (zárúr bolǵan jaǵdayda); kelispewshilikler kestesi, eger joybar mápdar uyımlar tárepinen pikir hám usınıslar menen kelisilgen (viza qoyılǵan) bolsa hámde usı uyımlardıń bul pikir hám usınısları bayan etilgen xatlarınıń kóshirme nusqaları; tártipke salıw tásirin bahalaw haqqında málimleme hám juwmaq (nızamshılıqta belgilengen jaǵdaylarda); joybardı islep shıǵıw hám kelisip alıw xronologiyası haqqındaǵı  málimlemeler. 107. Joybar Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen islep shıǵıwshıǵa tómendegi jaǵdaylarda huqıqıy ekspertizadan ótkerilmesten qaytarıladı: joybar barlıq mápdar uyımlar menen olardıń birinshi basshıları (ayrım jaǵdaylarda olardıń birinshi orınbasarları) dárejesinde kelisip alınbaǵanda; bul Birden-bir metodikanıń 106-bántinde kórsetilgen hújjetler joybarǵa qosımsha etilmegende. 108. Joybardıń huqıqıy ekspertizası juwmaqları boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministri (ayrım jaǵdaylarda — ministrdiń birinshi orınbasarı) joybarǵa viza qoyadı. Pikir hám usınıslar bolǵan jaǵdaydajoybarǵa pikir hám usınıslar menen viza qoyıladı.