SHÍǴÍNDÍLAR HAQQÍNDA

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 19.02.2003-j. №195/II

 ShÍǴÍNDÍLAR HAQQÍNDA

 Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen 12.11.2003-j. 227/II-sanlı QR Nızamı 29.05.2004-j. 273/II -sanlı QR Nızamı 21.10.2011-j. 99/VII-sanlı QR Nızamı 1-statya.  Usı Nızamnıń maqseti hám tiykarǵı wazıypaları Usı Nızamnıń maqseti shıǵındı menen baylanıslı  jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı múnásibetlerdi tártiplestiriwden ibarat. Usı Nızamnıń tiykarǵı wazıypaları shıǵındılardıń puqaralar turmısı hám densawlıǵına, qorshaǵan ortalıqqa zıyanlı tásiriniń aldın alıw, shıǵındılardıń payda bolıwın kemeyttiriw hám olardan xojalıq xızmetinde aqılǵa muwapıq paydalanıwdı támiyinlewden ibarat.  2-statya.  Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw - shıǵındılardıń payda bolıwı, olardı jıynap alıp ketiw, saqlaw, tasıw, kómip taslaw, qayta islew, utilizaciya hám realizaciyalaw menen baylanıslı xızmet; shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektleri - shıǵındılardı toplaw, saqlaw, tasıw, kómip taslaw, qayta islew, utilizaciya hám realizaciyalaw ushın paydalanılatuǵın obektler; shıǵındı pasportı - shıǵındı kelip shıqqan orındı jánede shıǵındınıń individual  ózgesheliklerin tastıyıqlawshı hújjet; shıǵındılar - islep shıǵarıw yamasa tutınıw barısında  shiyki zat, materiallar, shala ónimleri, basqa da buyımlar yamasa ónimlerdiń payda bolǵan qaldıqları, sonday-aq óziniń paydalanıw ózgesheliklerin joǵaltqan  tovarlar (ónimler); shıǵındılardı jaylastırıw limiti - belgili  bir múddetke jaylastırıw ruqsat etilgen shıǵındılardıń eń joqarı muǵdarı; shıǵındılardı jaylastırıw obekti - shıǵındılardı saqlaw hámde kómip taslaw ushın arnawlı ajıratılǵan hám úskenelengen orın; shıǵındılardı kómip taslaw - shıǵındılardı, pataslandırıwshı elementlerdiń qorshaǵan ortalıqtı buzıwınıń  aldın alıwǵa qaratılǵan  jánede bul shıǵındılardan aldaǵı waqıtta paydalanıw imkaniyatın shekleytuǵın túrinde bóleklep qoyıw; shıǵındılardı saqlaw - kómip taslaw, qayta islew yamasa utilizaciya etiw maqsetinde shıǵındılar alıp ketilgenshe, olardı arnawlı úskenelengen ıdıslarda saqlaw; shıǵındılardı utilizaciyalaw - shıǵındılar quramınan qımbatlı elementlerdi bólip alıw yamasa shıǵındılardı ekinshi dárejeli shiyki zat, janılǵı, tógin sıpatında hám basqa maqsetlerde isletiw; shıǵındılardı qayta islew - shıǵındılardı ekologiyalıq jaqtan qáwipsiz  saqlaw, tasıw yaki utilizaciyalaw maqsetinde olardıń fizikalıq, ximiyalıq yaki biologiyalıq ózgesheliklerin ózgertiw menen baylanıslı  texnologiyalıq  operaciyalardı ámelge asırıw; shıǵındılardıń payda bolıw normativi - ónim birligi islep shıǵarılıp atırǵanda yaki baslanǵısh shiyki zat birliginen payda bolatuǵın  anıq bir túrdegi shıǵındılardıń belgilengen muǵdarı; qáwipli shıǵındılar - quramında qáwipli (záhárlilik, juqpalılıq, jarılıwshı, tez alısıp ketiwshilik, reakciyaǵa tez kirisiwshi,  radioaktivli) ózgesheliklerden eń bolmaǵanda birewine iye elementleri bar bolǵan, usınday elementler puqaralardıń densawlıǵına hám ómirine, qorshaǵan ortalıqqa ózi erkin túrde, sonday-aq basqa elementlerge qosılǵan jaǵdayda tikkeley yamasa  potencial  qáwip tuwdıratuǵın muǵdarda hám normada bar bolǵan  shıǵındılar. 3-statya. Shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleri Shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleri usı Nızam hám basqa nızam hújjetlerinen ibarat. Shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleri  atmosfera  hawasına hám suw obektlerine pataslawshı elementlerdi shıǵarıp taslaw hám aǵızıw menen baylanıslı múnásibetlerge  tiyisli emes.  4-statya. Shıǵındılarǵa bolǵan múlk huqıqı Shıǵındı qaysı shiyki zat, materiallar, shala ónimler, basqa buyım yamasa ónimlerden, sonday-aq tovarlardan (ónimlerden) paydalanıw nátiyjesinde payda bolsa, shıǵındılarǵa bolǵan múlk huqıqı solardıń iyesine tiyisli boladı. Shıǵındılarǵa bolǵan múlk huqıqın basqa shaxs aldı-sattı, almasıw, sawǵa etiw shártnaması yamasa shıǵındılardı basqa shaxsqa beriw haqqındaǵı nızam menen qadaǵan etilmegen ózge kelisimler tiykarında alıwı múmkin. Shıǵındılardıń múlk iyeleri nızam hújjetlerinde belgilengen wákillikler sheńberinde shıǵındılarǵa iyelik etedi, olardan paydalanadı hámde olardı menshiklestiredi. Shıǵındılar jaylasqan jer uchastkasınıń múlk iyesi ózgergen jaǵdayda, shıǵındılarǵa bolǵan múlk huqıqınıń basqa shaxsqa ótiwi jánede zıyanlı aqıbetler ushın juwapkershilik nızam hújjetlerine muwapıq sheshiledi.  5-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw tarawındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwǵa qaratılǵan ulıwma mámleketlik baǵdarlamaların orınlawda qatnasadı; Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında mámleketlik esap hám qadaǵalawdı júrgiziwin támiyinleydi; Shıǵındılar kómip taslanǵan hám utilizaciyalanǵan orınlardıń mámleketlik kadastrın júrgiziwin támiyinleydi; Nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi iske asıradı. 6-statya. Shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw tarawında arnawlı wákillikke iye mámleket uyımları Shıǵındılar menen baylanıslı bolǵan jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı arnawlı wákilligi bar mámleket uyımları tómendegiler: Qaraqalpaqstan Respublikası Tábiyattı qorǵaw boyınsha mámleketlik komiteti; Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi; Qaraqalpaqstan Respublikası Kommunallıq paydalanıw birlespesi; Qaraqalpaqstan taw-kán texnikalıq basqarması. 7-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Tábiyattı qorǵaw boyınsha mámleketlik komitetiniń shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Tábiyattı qorǵaw boyınsha mámleketlik komiteti: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı iske asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleriniń talaplarına ámel etiliwi ustinen mámleketlik qadaǵalawın ámelge asıradı; shıǵındılar menen baylanıslı bolǵan jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı arnawlı wákilligi bar mámleket uyımlarınıń xızmetin muwapıqlastırıp baradı; shıǵındılar kómip taslanatuǵın hám utilizaciyalanatuǵın orınlardıń mámleketlik kadastrin jurgizedi; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı ilimiy izertlew hám texnologiyalıq  islep shıǵarıwlar hámde joybar-smeta hújjetleriniń mámleketlik ekologiyalıq ekspertizasın ótkeriw; shıǵındılardıń payda bolıwınıń belgilengen normativlerine hám shıǵındılardı jaylastırıw obektlerine kelisim beredi; shıǵındılardı jaylastırıw limitlerin tastıyıqlaydı; nızam hújjetlerine muwapıq basqa wákilliklerdi ámelge asıradı. 8-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrliginiń shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı iske asırıw barısında belgilengen sanitariyalıq normalar hám tártiplerge ámel etiw ústinen mámleketlik sanitariya-epidemiologiyalıq qadaǵalawdı ámelge asıradı; puqaralardıń turmısı hám densawlıǵın shıǵındılardıń zıyanlı tásirinen qorǵaw ilajların belgileydi; shıǵındılar menen baylanıslı bolǵan jumıslardı ámelge asırıw obektleri jóninde mámleketlik sanitariya-gigiena ekspertizası juwmaǵın beredi; shıǵındılardan tayarlanatuǵın tovarlarǵa (ónimlerge) bola sanitariya-gigiena talapların belgileydi jánede olarǵa baylanıslı gigiena sertifikatın beredi; shıǵındılardıń puqaralardıń ómiri hám densawlıǵı ushın qáwiplilik dárejesin belgilewde metodikalıq támiynlewdi ámelge asıradı; nızam hújjetlerine muwapıq basqa wákilliklerdi ámelge asıradı.  9-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Kommunallıq paydalanıw birlespesiniń shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Kommunallıq paydalanıw birlespesi: turmıslıq-ruwzıgershilik shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwdıń mámleketlik baǵdarlamasın islep shıǵarıw hám olardı belgilengen tártipte Qaraqalpaqstan Respublikası Ministler Keńesiniń tastıyıqlawına usınadı; turmıslıq-ruwzıgershilik shıǵındılardı toplaw, tasıw, qayta islew hám utilizaciyalaw jaǵdayı monitoringin ámelge asıradı; nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asıradı. 10-statya. Qaraqalpaqstan taw-kán texnikalıq basqarmasınıń shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan taw-kán texnikalıq basqarması: kánshilik hám qayta islew salasındaǵı islep shıǵarılǵan shıǵındılardıń esabın alıw, saqlaw hám utilizaciyalaw ústinen mámleketlik qadaǵalawdı hám tekseriwdi; radioaktiv shıǵındılardı saqlaw, tasıw, utilizaciyalaw hám kómip taslaw waqtında radiaciyalıq qáwipsizlik ústinen mámleket qadaǵalaw; nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asıradı. 11-statya. Jergilikli mámleket hákimiyatı uyımlarınıń shıǵındı menen baylanıslı bolǵan jumısların ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Jergilikli mámleketlik hákimiyatı uyımları: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwǵa qaratılǵan  ulıwma mámleketlik baǵdarlamaların orınlawda qatnasadı; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwǵa qaratılǵan jergilikli baǵdarlamalardı tastıyıqlaydı; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında isbilermenlik xızmetin rawajlandırıw ushın sharayat jaratıp beredi; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektlerin tiyisli aymaqta jaylastırıw máselelerin sheshedi; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetlerine ámel etiw ústinen qadaǵalaw júrgizedi; shıǵındılardı toplaw hám utilizaciya kárxanalarınıń shólkemlestiriwine járdemlesedi; nızam hújjetlerine muwapıq basqa wákilliklerdi ámelge asıradı. 12-statya. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı wákillikleri Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektlerin tiyisli aymaqlarda jaylastırıw máselelerin sheshiwde qatnasadı; elatlı punktleriniń  sanitariyalıq jaqtan tazalanıwına jáne de turmıs-ruwzıgershilik shıǵındıların jıynap alıp ketkenligi ushın tólemlerdiń waqtında tóleniliwine járdem beredi; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektleriniń sanitariya hám ekologiyalıq jaǵdayı ústinen jámiyetlik qadaǵalawdı ámelge asıradı; nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asıradı. 13-statya. Puqaralardıń shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı huqıq hám wazıypaları Puqaralar: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslar ámelge asırılıp atırǵanda ómiri hám densawlıǵı ushın qáwipsiz jaǵdaylar menen támiyinleniw; ózleri jasap atırǵan orınlarda qáwipli shıǵındılar bar yamasa joqlıǵı haqqında, joybarlastırıp atırǵan, qurılıp atırǵan, sonday-aq islep turǵan shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektleriniń qáwipsizligi haqqında belgilengen tártipte tolıq hám anıq málimleme alıw; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektleri qurılısına tiyisli qararlarınıń joybarları dodalanıwına qatnasıw; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleriniń buzılıwı nátiyjesinde ómiri, densawlıǵı hám mal-múlkine keltirilgen zıyandı tóletiw; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektleriniń  sanitariya hám ekologiyalıq jaǵdayı ústinen jámiyetlik qadaǵalawdı ámelge asırıwda qatnasıw huqıqlarına iye. Puqaralar: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıp atırǵanda belgilengen sanitariya normaları hám tártiplerge, basqa talaplarǵa ámel etiwi; turmıs-ruwzıgershilik shıǵındıların toplap alıp ketiw menen shuǵıllanıwshı kárxanalar hám shólkemler xızmetinen paydalanǵanı ushın tólemlerdi belgilengen tártipte tólep barıwları shárt. Puqaralar shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında nızam hújjetlerine muwapıq basqa huqıqlarǵa iye bolıwları jáne de juwapkershiliginde basqa minnetlemeler de bolıwı mumkin. 14-statya. Yuridikalıq shaxslardıń  shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı huqıqları Yuridikalıq shaxslar: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı  arnawlı wákilligi bar mámleket uyımlarınan shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında sanitariya normaları hám tártipleri, ekologiyalıq normativler haqqında belgilengen tártipte málimleme alıwǵa; territoriyanı taza tutıwdıń sanitariya normaları hám tártiplerine muwapıq ráwishte shıǵındılardı jaylastırıw obektlerinde saqlawǵa; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı arnawlı wákilligi bar mámleket uyımlarına, jergilikli mámleket hákimiyatı uyımlarına shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw obektlerin jaylastırıw, jobalastırıw, qurıw hám olardan paydalanıwǵa baylanıslı usınıslardı beriwge; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwǵa qaratılǵan mámleketlik baǵdarlamalardı islep shıǵıwda qatnasıwǵa; shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw nátiyjesinde basqa shaxslar tárepinen ózlerine keltirilgen zıyandı tóletiwge huqıqlı. Yuridikalıq shaxslar shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında nızam hújjetlerine muwapıq basqa huqıqlarǵa da iye bolıwları mumkin. 15-statya. Yuridik shaxslardıń shıǵındılar menen baylanıslı jumısların ámelge asırıw salasındaǵı minnetlemeleri Yuridikalıq shaxslar: shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı belgilengen sanitariyalıq normalar hám tártiplerge, ekologiyalıq normativlerge ámel etiwge; nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte shıǵındılardıń esabın júrgiziwge, olar haqqında  esap beriw; shıǵındılardıń puqaralar ómiri hám densawlıǵı, qorshaǵan ortalıq ushın qáwiplilik dárejesin belgilengen tártipte anıqlawǵa; shıǵındılardıń payda bolıw normativleri hám shıǵındılardı jaylastırıw limitleri joybarların islep shıǵıwǵa; resurslıq qunına iye hám utilizaciyalanıwı tiyis bolǵan shıǵındılardıń toplanıwı, tiyisli dárejede saqlanıwınıń támiynlewi jánede olardıń joq etiliwi hám buzılıwına jol qoymawǵa; ózleriniń múlki bolǵan shıǵındılardıń  utilizaciyalanıwı boyınsha texnologiyalardı islep shıǵıw hám turmısqa engiziw ilajların kóriwge; shıǵındılardıń aralasıp ketiwine (islep shıǵarıw texnologiyasında  názerde tutılǵan jaǵdaylar buǵan kirmeydi) jol qoymawǵa; shıǵındılardıń ruxsat etilmegen orınlarda yamasa obektlerde saqlanıwı hám qayta isleniwi, utilizaciyalanıwı hám kómip taslanıwına jol qoymawǵa; shıǵındılar jaylastırılǵan óz obektleriniń sanitariyalıq hám ekologiyalıq jaǵdayı ústinen qadaǵalaw alıp barıwǵa; shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw sharayatı buzılǵan jer uchastkalarında  rekultivaciya  jumısların ótkeriwge; shıǵındılardı múmkin bolǵansha kóbirek utilizaciyalaw, olardı shıǵındı toplaw, saqlaw hám utilizaciyalaw menen shuǵıllanıwshı  basqa yuridkalıq hám fizikalıq shaxslarǵa realizaciya etiw yamasa beriw ilajları kompleksini ámelge asırıwǵa, sonday-aq utilizaciyalanbaytuǵın shıǵındılardı ekologiyalıq jaqtan qáwipsiz túrinde kómip taslanıwdı  támiynlewge; jergilikli mámleket hákimiyatı uyımlarına, shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw tarawındaǵı arnawlı wákillikke iye mámleket uyımlarına qorshaǵan ortalıqqa ruxsat alınbaǵan túrinde shıǵındılar shıǵarılǵanlıǵı jaǵdayları, kórilgen ilajlar haqqında belgilengen tártipte málimleme usınıwǵa; shıǵındılardı jaylastırǵanlıǵı ushın belgilengen tártipte kompensaciya tólemleri; shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw nátiyjesinde puqaralardıń ómiri, densawlıǵı hám mal-múlkine, qorshaǵan ortalıqqa, yuridikalıq táreplerge jetkerilgen zıyannıń ornın qaplawǵa minnetli. Yuridikalıq shaxslar juwapkershiliginde shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw tarawında nızam hújjetlerine muwapıq basqa minnetlemeleride bolıwı múmkin. 16-statya. Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında jeke isbilermenlerdiń huqıq hám minnetleri Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında jeke isbilermenler usı Nızamda yuridikalıq shaxslar ushın názerde tutılǵan huqıqlarǵa iye boladı hámde minnetlemlerin orınlaydı. 17-statya. Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıwda qáwipsizlikti támiyinlew Yuridikalıq shaxslardıń shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı xızmeti puqaralardıń ómiri hám densawlıǵınıń jáne de qorshaǵan ortalıqtıń qáwipsizligin támiynlewi kerek. Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleri talaplarınıń buzılıwı nátiyjesinde puqaralardıń ómiri hám densawlıǵına yamasa qorshaǵan ortalıqqa zıyan keltirilgende, sonday-aq puqaralardıń ómiri hám densawlıǵı, qorshaǵan ortalıǵı ushın qáwipsizlikti támiynlewshi texnikalıq yamasa basqa imkaniyatı bolmay turıp qáwipli shıǵındılar payda bolǵan jaydaylarda yuridikalıq shaxslardıń xızmeti belgilengen tártipte shekleniwi, toqtatıp qoyılıwı yamasa saplastırılıwı múmkin. 18-statya. Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında  normalastırıw Puqaralardıń ómiri, densawlıǵı, qorshaǵan ortalıqtı qorǵawdı támiyinlew, shıǵındılardıń payda bolıwın kemeytiw maqsetinde shıǵındılardıń payda bolıw normativleri hám shıǵındılardı jaylastırıw limitleri islep shıǵıladı. Shıǵındılardıń payda bolıw normativleri shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı arnawlı wákilligi bar mámleket uyımları menen kelisken jaǵdayda yuridikalıq shaxslar tárepinen islep shıǵıladı hám tastıyıqlanadı. Shıǵındılardı jaylastırıw limitleri yuridikalıq shaxslar  tárepinen islep shıǵıladı. Shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı arnawlı wáiklligi bar mámleket uyımları tárepinen tastıyıqlanadı. Shıǵındılardıń payda bolıw normativlerin jáne de shıǵındılardı jaylastırıw limitlerin islep shıǵıw hám tastıyıqlaw tártibi nızam hújjetleri menen belgilenedi.  19-statya. Shıǵındılardı ekologiyalıq sertifikatlaw Aldı-sattı, eksport-import operaciyası obekti bolǵan shıǵındılar, sonday-aq tasılıwı kerek bolǵan qáwipli shıǵındılar, shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasındaǵı sanitariyalıq normalar hám tártiplerge ekologiyalıq normativlerge muwapıq boyınsha ekologiyalıq sertifikatlawdan ótkeriliwi kerek, onıń nátiyjelerine bola shıǵındılardıń múlk iyelerine ekologiyalıq sertifikat beriledi. Shıǵındılardı  ekologiyalıq sertifikatlaw tártibi nızam hújjetleri menen belgilenedi.  20-statya.  Qáwipli shıǵındılardı tasıw Qáwipli shıǵındılardı tasıw shıǵındılardıń ekologiyalıq sertifikatı jáne de olardı tasıw ushın nızam hújjetlerinde belgilengen  tártipte berilgen ruxsatnama bar bolǵan jaǵdayda arnawlı úskenelengen transport qurallarında ámelge asırıladı. Qáwipli shıǵındılardı qáwipsiz tasıw ushın juwapkershilik transport shólkeminiń moynında boladı.  21-statya.  Shıǵındılardı alıp kiriw Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında shıǵındılardı, sonıń ishinde sırt elge radioaktivlik shıǵınıdılardıń túrlerin saqlaw hám kómip taslaw maqsetinde alıp kiriw qatarına kiredi. Puqaralardıń ómiri hám densawlıǵı, qorshaǵan ortalıqtıń qáwipsizligin támiynlew shárti menen shıǵındılar  tek ǵana qayta islew hám utilizaciyalaw ushın nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte alıp kiriliwge jol qoyıladı.  22-statya. Shıǵındılardı saqlaw hám kómip taslaw boyınsha talaplar Shıǵındılardı saqlaw, sanitariyalıq  normalar hám tártiplerge, ekologiyalıq qáwipsizlik talaplarına muwapıq jáne de shıǵındılardan aqılǵa muwapıq paydalanıw yamasa olardıń basqa shaxslarǵa  beriliwin támiynlewshi usıllarda ámelge asırıladı. Shıǵınıdılar kómip taslanatuǵın orın (qáwipli shıǵındılar buǵan kirmeydi) jergilikli mámleket hákimiyatı uyımları tárepinen nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte belgilenedi. Qaraqalpaqstan Respublikasında utilizaciyalaw ushın tiyisli texnologiyaları bar bolǵan shıǵındılardıń kómip taslanıwına jol qoyılmaydı. Shıǵındılardı elatlı punktlerdiń jerlerinde, tábiyattı qorǵaw, salamatlandırıw, rekreaciyalıq maqsetlerge baǵdarlanǵan jerlerde hám materiallıq mádeniy miyras obektleri jaylasqan jerlerde, puqaralardıń ómiri hám densawlıǵına, sonday-aq tábiattı qorǵaw obektlerine hámde qorǵalatuǵın tábiyǵıy aymaqlarǵa zıyan jetkiziw qáwipi kelip shıǵıwı múmkin bolǵan basqa orınlarda saqlaw hám bunday orınlarǵa kómip taslaw qadaǵan etiledi. (QR JK 26.12.2018-j. 225/XX8V-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen) Ayırım jaǵdaylarda, arnawlı izertlewlerdiń nátiyjelerine bola puqaralardıń ómiri hám densawlıǵı, qorshaǵan ortalıqtıń qáwipsizligin, tábiyiy resurslar saqlanıwın támiynlew talaplarına ámel etken jaǵdayda shıǵındılardı jer astına kómiwge jol qoyıladı.  23-statya. Shıǵındılardı jaylastırǵanı ushın kompensaciya tólemleri Shıǵınıdlardı arnawlı ajıratılǵan hám úskenelengen orınlarǵa jaylastırǵanı ushın kompensaciya tólemleri óndiriledi. Kompensaciya tólemleri muǵdarı belgilengen tártipte shıǵındılardı jaylastırıw limitleri tiykarında, shıǵındılardıń puqaralar ómiri hám densawlıǵı jáne qorshap turǵan ortalıq ushın qáwiplilik dárejesine qaray belgilenedi. 24-statya. Shıǵındılardı utilizaciyalaw hámde olardıń payda bolıwın kemeytiriw boyınsha jumıslardı jaqsılaw Shıǵındılardıń payda bolıwın kemeytiriw hám de olardı utilizaciyalawǵa baǵdarlanǵan kárxanalar hám cexlar qurıp atırǵan, úskeneler islep shıǵarıp atırǵan, shıǵındılardı utilizaciyalaw hám olardıń payda bolıwın kemeytiw ushın ilajlardı qarjılandırıwda úles tiykarında  qatnasıp atırǵan yuridikalıq hám fizikalıq táreplerge nızam hújjetlerine muwapıq jeńillikler beriledi. Jergilikli mámleket hákimiyatı uyımları, shıǵındılardı utilizaciyalaw hám olardıń payda bolıwın kemeytiriwge baylanıslı xızmetin xoshametlew boyınsha óz wákillikleri sheńberinde qosımsha ilajlar belgilewi mumkin. 25-statya. Shıǵındılardı  utilizaciyalaw hám olardıń payda bolıwın kemeytiriwge baylanıslı ilajların qarjılandırıw Shıǵındılardı utilizacilaw hám olardıń payda bolıwın kemeytiriwge baylanıslı ilajlardı qarjılandırıw shıǵındılardıń múlk iyeleri qarjıları esabınan ámelge asırıladı. Usınday ilajlardı qarjılandırıwǵa tábiyattı qorǵaw qorlarınıń, byudjetten tıs qorlardıń qarjıları, yuridikalıq hám fizikalıq táreplerdiń erikli vznosları, sonday-aq Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Mámleketlik byudjeti qarjıları tartılıwı múmkin.  26-staya. Shıǵındılardıń mámleketlik esabın júrgiziw Alıp kelinetuǵın, alıp shıǵılatuǵın, ámelde bar bolǵan hám Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında payda bolǵan, sonday-aq  tranzit formada alıp ótiletuǵın shıǵındılardıń mámleketlik esabı júrgiziliwi kerek. Shıǵındılar haqqındaǵı mámleketlik statistika esabınıń norması, onı usınıw tártibi Qaraqalpaqstan Respublikası Statistika basqarması tárepinen tastıyıqlanadı.  27-statya.  Shıǵındılardı pasportlaw Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında payda bolatuǵın shıǵındılar pasportlanıwı lazım. Shıǵındı pasportı  shıǵındınıń hár bir túri ushın yuridikalıq shaxslar tárepinen dúziledi. Islep shıǵarıw texnologiyası menen baylanıslı formada shıǵındınıń ózine tán ózgeshelikleri ózgergen jaydayda shıǵındı pasportına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziledi. Shıǵındılardı pasportlastırıw tártibi nızam hújjetleri menen belgilenedi. 28-statya. Shıǵındılardı kómip taslaw hám utilizaciyalaw orınları mámleketlik kadastrı Shıǵındılardı kómip taslaw hám utilizaciyalaw orınları haqqındaǵı málimlemeler toplanıwı, qayta isleniwi, saqlanıwı hám tallanıwın támiynlew maqsetlerinde shıǵındılardı kómip taslaw hám utilizaciyalaw orınlarınıń mámleketlik kadastrı júrgiziledi. Kadastrde  shıǵındılardıń muǵdarı hám sapa sıpatlamaları, shıǵındı menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı hámde olardıń qáwipsizlik dárejesin kemeytiwdiń ilajları haqqındaǵı málimlemeler óz sáwleleniwin tabadı. Shıǵındılardı kómip taslaw hám utilizaciyalaw orınlarınıń mámleket kadastrı nızam hújjetlerinde belgilengen  tártipte júrgiziledi.  29-statya. Tartıslardı sheshiw Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw salasında payda bolǵan tartıslar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte sheshiledi. 30-statya.  Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetlerin  buzılǵanlıǵı ushın juwapkershilik Shıǵındılar menen baylanıslı jumıslardı ámelge asırıw haqqındaǵı nızam hújjetleri buzılǵanda ayıpker shaxslar belgilengen tártipte juwap beredi.