HAYWANATLAR DYNYASÍN QORǴAW HÁM ONNAN PAYDALANÍW HAQQÍNDA

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 09.06.1998-j. №364/I

 HAYWANATLAR DYNYaSÍN QORǴAW HÁM ONNAN PAYDALANÍW HAQQÍNDA (jańa redakciyada) 30.12.2017-j. №165/XIX

 Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen: 26.12.2018-j. 225/XXIV-sanlı QR Nızamı 16.12.2019-j. 282/XXIX-sanlı QR Nızamı

I bap. Ulıwma rejeler

 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat.  2-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıq Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıq usı Nızam hám basqa da nızam aktlerinen ibarat. Eger Ózbekistan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızam aktlerinde názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı. 3-statya. Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: jabayı haywanlar - qurǵaqlıqta, suwda, atmosferada hám topıraqta jasaytuǵın, qolǵa úyretilmegen omırtqasızlar, balıqlar, jerde hám suwda jasawshı haywanlar, jer bawırlawshılar, quslar, sút emiziwshiler; jabayı haywanlardıń tirishilik háreketi ónimleri - jabayı haywanlardıń tirishilik háreketi nátiyjesinde payda bolǵan pal, may, gósh, sút, máyek, mum, uwıldırıq, záhár, ót, jún, shaqlar, párler, teriler hám basqa da ónimler; zoologiya kollekciyası - jabayı haywanlardıń ilimiy, mádeniy-aǵartıwshılıq, oqıw-tárbiyalıq hám estetikalıq áhmiyetke iye jansız eksponatlarınıń sistemalastırılǵan toplamı (jabayı haywanlar tulıplarınıń hám jasaw háreketi ónimleriniń úlgileri), sonday-aq tolıq emes erkinlik shárayatta, jasalma dóretilgen jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta (tábiyiy pitomniklerde, haywanatlar baǵlarında, cirklerde, terrariumlarda, akvariumlarda hám basqa da orınlarda) saqlanıp atırǵan jabayı haywanlardıń tiri kollekciyaları; haywanatlar dúnyası - mámleket aymaǵında turaqlı yamasa waqtınsha jasap atırǵan barlıq túrdegi jabayı haywanlar jámlemesi; haywanatlar dúnyasın qorǵaw - jabayı haywanlardıń turaqlı jasaw sharayatların támiyinlewge, olardıń tábiyiy toparları hám populyaciyaların saqlap qalıwǵa, olardıń joq etip jiberiliwiniń yamasa olarǵa basqasha zıyanlı tásir kórsetiliwiniń aldın alıwǵa qaratılǵan háreket; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw  boyınsha biotexnikalıq ilajlar - jabayı haywanlardı saqlap qalıw, tiklew hám tákrarıy kóbeytiwge, olardıń jasaw ortalıǵın, kóbeyiw orınları hám kóship ótiw jolların saqlap qalıwǵa, aw qılıw hám balıq awlaw orınları ónimdarlıǵın asırıwǵa qaratılǵan, ilimiy tiykarlanǵan ilajlar jámlemesi. 4-statya. Haywanatlar dúnyasına baylanıslı menshiklik Haywanatlar dúnyası ulıwma milliy baylıq bolıp, onnan aqılǵa uǵras paydalanıw zárúr hám ol mámleket tárepinen qorǵaladı. Tábiyiy erkinlik halında jasaytuǵın, sonday-aq tábiyiy jasaw ortalıǵına shıǵarıp jiberilgen jabayı haywanlar mámleket múlki esaplanadı. Tolıq emes erkinlik shárayatta, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlanıp atırǵan hám (yamasa) jetistirilgen jabayı haywanlar yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxstıń múlki bolıwı múmkin.  5-statya. Haywanatlar dúnyası obektleri Haywanatlar dúnyası obektleri tómendegilerden ibarat: jabayı haywanlar; jabayı haywanlardıń jasaw háreketi ónimleri; zoologiya kollekciyaları. 6-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar bolıwı múmkin. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw barısında ózlerine tiyisli bolǵan huqıqtı nızam hújjetlerinde belgilengen shártlerde hám tártipte ámelge asıradı.

II bap. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasın tártipke salıw

 7-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik siyasatınıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden ibarat: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı, sonday-aq basqa da ilajlardı islep shıǵıw hám de ámelge asırıw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı normalardı mámleket tárepinen belgilew; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asırıw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında ilimiy izertlew jumısın rawajlandırıw. 8-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında Qaraqalpaqstan Respublikasında basqarıw Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik basqarıw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti, Qaraqalpaqstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrligi, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları tárepinen olardıń wákillikleri  sheńberinde ámelge asırıladı. 9-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında birden-bir mámleketlik siyasattıń ámelge asırılıwın támiyinleydi; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı hám basqa da baǵdarlamalardı islep shıǵıwda hám ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵadı, tastıyıqlaydı hám ámelge asıradı; mámleketlik hám xojalıq basqarıwı uyımlarınıń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı jumısın óz wákillikleri sheńberinde muwapıqlastıradı; jergilikli áhmiyetke iye qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlardı shólkemlestiriw haqqındaǵı máselelerdi belgilengen tártipte qarap shıǵadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 10-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komitetiniń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı hám basqa da baǵdarlamalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı normativ-huqıqıy aktlerdi islep shıǵıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı rejeler, normalar hám de normativlerdi islep shıǵıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asıradı; zoologiya kollekciyalarınıń, jabayı haywanlar saqlanatuǵın hám kóbeyttiriletuǵın pitomniklerdiń esabın júritedi; haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrın júritiwde qatnasadı; Ózbekistan Respublikası qızıl kitabın júritiwde qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik ekologiyalıq ekspertizanı ótkeredi; yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw ushın ruxsatnama beredi; bekitilgen qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlarda haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw boyınsha biotexnikalıq ilajlardı ámelge asıradı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi de ámelge asırıwı múmkin. 11-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrliginiń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrligi: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı hám basqa da baǵdarlamalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında normativ-huqıqıy aktler, rejeler, normalar hám de normativlerdi islep shıǵıwda qatnasadı; mámleketlik toǵay qorı jerlerindegi haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında vedomstvolıq qadaǵalawdı ámelge asıradı; Ózbekistan Respublikası Qızıl kitabın júritiwde qatnasadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrligi nızam hújjetlerine muwapıq basqa wákilliklerdi de ámelge asırıwı múmkin. 12-statya. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı wákillikleri Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı hám basqa da baǵdarlamalardı islep shıǵıwda hám ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı tiyisli aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵadı hám ámelge asıradı; tiyisli aymaqta haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asıradı; jergilikli áhmiyetke iye qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlardı shólkemlestiriw haqqındaǵı máselelerdi belgilengen tártipte qarap shıǵadı. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi de ámelge asırıwı múmkin. 13-statya. Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlewde qatnasıwı Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bólimi: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı hám basqa da baǵdarlamalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik esabın hám olardan paydalanıw kólemleriniń esabın belgilengen tártipte júritiwde qatnasadı; haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrı hám Ózbekistan Respublikası Qızıl kitabı júritiliwin ilimiy tárepten támiyinlewdi ámelge asırıwda qatnasadı; usı Nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında juwmaqlar beredi; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı belgilengen ilimiy baǵdarlardı hámde islep shıǵılǵan ilimiy izertlew baǵdarlamaların ámelge asırıwda qatnasadı. Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bólimi nızamshılıqqa muwapıq haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlew boyınsha basqa da ilajlarda qatnasıwı múmkin. 14-statya. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń, mámleketlik emes, kommerciyalıq emes shólkemlerdiń hám puqaralardıń haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlewde qatnasıwı Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, mámleketlik emes, kommerciyalıq emes shólkemler hám puqaralar: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı, aymaqlıq hám basqa da baǵdarlamalardı ámelge asırıwda qatnasadı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında jámiyetlik qadaǵalawdı ámelge asıradı. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, mámleketlik emes, kommerciyalıq emes shólkemler hám puqaralar nızamshılıqqa muwapıq haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlew boyınsha basqa da ilajlarda qatnasıwı múmkin.

 III bap. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw

15-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵawǵa baylanıslı ilajlar Haywanatlar dúnyasın qorǵaw: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı rejeler, normalar hám normativlerdi belgilew; haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwda sheklewler hám qadaǵan etiwdi belgilew; haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqın toqtatıp turıw, toqtatıw, biykar etiw; haywanatlar dúnyası obektlerinen óz basımshalıq penen paydalanıwdıń hám olardan paydalanıw barısında belgilengen tártiptiń basqada tárizde buzılıwlarınıń aldın alıw; jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵı, kóbeyiw orınları hám kóship ótiw jolları qorǵalıwın shólkemlestiriw; siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin Ózbekistan Respublikası qızıl kitabına kirgiziw; xojalıq jumısın hám basqa jumıstı ámelge asırıw, transport qurallarınan paydalanıw waqtında jabayı haywanlardıń nabıt bolıwınıń aldın alıw; qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlardı shólkemlestiriw hám rawajlandırıw; siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin tutqınlıqta kóbeytiw; jabayı haywanlar kesellengende, olardıń tábiyiy apatlar hám basqa sebepler aqıbetinde nabıt bolıwı qáwpi tuwılǵanda olarǵa járdem beriw; haywanatlar dúnyası obektleriniń esabın júrgiziw hám olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıw; haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrın júritiwde qatnasıw hám haywanatlar dúnyası monitoringin ámelge asırıw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında qadaǵalawdı ámelge asırıw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında ilimiy izertlewlerdi shólkemlestiriw hám ótkeriw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik ekologiyalıq ekspertizasın ótkeriw; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw boyınsha biotexnikalıq hám basqa da ilajlardı ótkeriw jolı menen ámelge asırıladı. 16-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerin mámleket esabına alıw hám olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıw, haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrı Haywanatlar dúnyasınıń qorǵalıwın hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlew ushın haywanatlar dúnyası obektlerin mámleket esabına alıw hám de olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıwdı ámelge asırıladı. Qaramaǵında qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlar, ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıqları bolǵan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar hár jılı jabayı haywanlardıń sanın hám olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıwdı ámelge asırıwı hám de alınǵan maǵlıwmatlardı mámleketlik statistika uyımlarına beriwi shárt. Haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik esabın hám olardan paydalanıw kólemleriniń esabın júritiwshi ministrlikler, mákeme hám de shólkemler haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrı boyınsha zárúr maǵlıwmattı Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komitetine tólemsiz beredi. Haywanatlar dúnyasınıń qorǵalıwın hám onnan aqılǵa uǵras paydalanılıwın támiyinlew maqsetinde Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bólimi menen birgelikte haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrın júritiwde qatnasadı. Haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik esabın hám olardan paydalanıw kólemleriniń esabın, haywanatlar dúnyası obektleriniń mámleketlik kadastrın júritiw tártibi tiyisli mámleketlik uyım tárepinen tastıyıqlanadı. 17-statya. Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin qorǵaw Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrleri Ózbekistan Respublikası qızıl kitabına kiritiledi. Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlardıń túrleri nabıt bolıwına, sanı kemeyip ketiwine yamasa jasaw ortalıǵı buzılıwına alıp keliwi múmkin bolǵan háreketlerge (háreketsizlikke) jol qoyılmaydı. 18-statya. Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin saqlap qalıw ilajları Tábiyiy sharayatlarda tiklew hám de qayta kóbeytiw imkaniyatı bolmaǵan siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin saqlap qalıw maqsetinde Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti, usı túrdegi haywanlardıń kóbeyiwi ushın zárúr sharayatlar jaratıw boyınsha ilajlar kóriwi shárt. 19-statya. Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin tábiyiy jasaw ortalıǵınan ajıratıp alıw tártibi Siyrek hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan jabayı haywanlar túrlerin: arnawlı jaratılǵan sharayatlarda kóbeytiw hám sońınan tábiyiy jasaw ortalıǵına qoyıp jiberiw maqsetinde; ilimiy hám qadaǵalaw jumısların ámelge asırıw ushın; nızamshılıqqa muwapıq ayrıqsha zárúr bolǵan jaǵdaylarda tábiyiy jasaw ortalıǵınan ajıratıp alıwǵa Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyasınıń juwmaǵı inabatqa alınǵan halda hám Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararı tiykarında Ózbekistan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw boyınsha mámleketlik komiteti tárepinen beriletuǵın ruxsatnama boyınsha jol qoyıladı. 20-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerin alıp kiriw hám alıp shıǵıw Jabayı haywanlardı, sonday-aq olardıń bóleklerin, jasaw háreketi ónimlerin, zoologiya kollekciyaların, uslanǵan ańlardı hám tulıplardı sırt mámleketten alıp kiriw hám sırt mámleketke alıp shıǵıw Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw uyımları beretuǵın ruxatnamalar tiykarında, tiyisli mámleketlik uyım tárepinen belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Sırt mámleketten nızamsız ráwishte alıp kiriwge yamasa sırt mámleketke nızamsız ráwishte alıp shıǵıwǵa urınıw barısında uslap qalınǵan jabayı haywanlar, sonday-aq olardıń bólekleri, jasaw háreketi ónimleri, zoologiya kollekciyaları, uslanǵan ańlar hám tulıplar tiyisli mámleketlik uyım tárepinen belgilenetuǵın tártipte alıp qoyılıwı tiyis.  21-statya. Haywanatlar dúnyası monitoringi Haywanatlar dúnyası monitoringi Qorshaǵan tábiyiy ortalıqtıń mámleketlik monitoringiniń strukturalıq bólegi bolıp, haywanatlar dúnyası hám onıń jasaw ortalıǵı jaǵdayınıń arnawlı shólkemlestirilgen turaqlı gúzetiwlerinen, ondaǵı ózgerislerdi anıqlaw, onı bahalaw hám de tallawdan ibarat. Haywanatlar dúnyası monitoringi Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilengen tártipte ámelge asırıladı. 22-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qadaǵalaw Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qadaǵalaw mámleketlik, vedomstvolıq, óndirislik hám jámiyetlik qadaǵalaw formasında ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı mámleketlik qadaǵalaw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları tárepinen ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı vedomstvolıq qadaǵalaw toǵay fondı jerlerinde Qaraqalpaqstan Respublikası Toǵay xojalıǵı komiteti tárepinen, mámleketlik basqarıw uyımlarına qaraslı shólkemlerde, sonday-aq xojalıq basqarıw uyımları quramına kiriwshi shólkemlerde mámleketlik hám xojalıq basqarıw uyımları tárepinen ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı óndirislik qadaǵalaw xojalıq júritiwshi subektler tárepinen olarǵa bekitilgen aymaqlarda ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı jámiyetlik qadaǵalaw Qaraqalpaqstan Respublikası puqaraları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler hám ǵalaba xabar quralları tárepinen ámelge asırılıwı múmkin. (QR JK 16.12.2019-j. 282/XXIX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen) Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qadaǵalawdı ámelge asırıw tártibi nızamshılıq penen belgilenedi. 23-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı xoshametlew Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıwdı, sonday-aq jabayı haywanlar jasaw ortalıǵınıń, kóbeyiw orınlarınıń hám kóship ótiw jollarınıń qorǵalıwın  hám de jaǵdayı jaqsılanıwın támiyinlep atırǵan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa belgilengen tártipte jeńillikler beriliwi múmkin.

IV bap. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıwǵa baylanıslı talaplar

 24-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıwǵa baylanıslı tiykarǵı talaplar Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıwǵa baylanıslı tiykarǵı talaplar tómendegilerden ibarat: jabayı haywanlardıń túr boyınsha hár qıylılıǵın hám olardıń tábiyiy toparlarınıń hám de populyaciyalardıń bir pútinligin tábiyiy erkinlik jaǵdayında saqlap qalıw; jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵı, kóbeyiw orınları hám kóship ótiw jolların saqlap qalıw; jabayı haywanlardan aqılǵa uǵras paydalanıw, olardı tiklew hám qayta kóbeytiw; jabayı haywanlardıń sanın tártipke salıw. 25-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw boyınsha biotexnikalıq ilajlardı kelisip alıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar tárepinen islep shıǵılatuǵın hám de tastıyıqlanatuǵın haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw boyınsha biotexnikalıq ilajlar Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw uyımları menen kelisip alınıwı tiyis. 26-statya. Haywanatlar dúnyasınıń jaǵdayına tásir kórsetetuǵın háreketke baylanıslı talaplar Haywanatlar dúnyasınıń jaǵdayına, jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵına, kóbeyiw orınlarına hám kóship ótiw jollarına tásir kórsetetuǵın háreketler haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıwǵa baylanıslı talaplarǵa boysınǵan halda ámelge asırılıwı kerek.  27-statya. Xojalıq jumısın hám basqada jumıstı ámelge asırıw barısında jabayı haywanlar keselleniwiniń hám de nabıt bolıwınıń aldın alıw, olardıń jasaw ortalıǵın, kóbeyiw orınların hám kóship ótiw jolların saqlap qalıw Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar hár qanday túrdegi  xojalıq jumısın hám basqa da jumıstı ámelge asırıw barısında jabayı haywanlardıń keselleniwiniń hám de nabıt bolıwınıń aldın alıw, olardıń jasaw ortalıǵın, kóbeyiw orınların hám kóship ótiw jolların saqlap qalıw ilajların kóriwi shárt. Mámleketlik veterinariya xızmeti jabayı haywanlardıń juqpalı kesellikleriniń aldın alıw hám olardı saplastırıw ilajların kóredi, sonday-aq nızamshılıqqa muwapıq basqa da wazıypalardı ámelge asıradı. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıwǵa baylanıslı talaplardı esapqa almaǵan halda ósimliklerdi órtew, jabayı haywanlar ushın qáwipli bolǵan materiallar, shiyki zat, ximiyalıq zatlar, ósimliklerdi qorǵaw quralların, mineral tóginlerdi hám basqa preparatlardı saqlaw hám qollanıw, xojalıq hám de islep shıǵarıw shıǵındıların utilizaciya etiw, tasıw hám kómiw qadaǵan etiledi. Elatlı punktlerdi, kárxanalardı, transport magistralların, elektr hám baylanıs liniyaların, gidrotexnikalıq qurılmalardı hám basqa da obektlerdi jaylastırıw, joybarlaw hám qurıw, bar bolǵan texnologiyalıq processlerdi tereńlestiriw hám jańaların engiziw, batpaqlı hám putalıqlı aymaqlardı xojalıq aylanısına kiritiw, suw rejimin hám suwdan paydalanıw limitin belgilew, jerlerdi melioraciyalaw, toǵaydan paydalanıw, geologiya-qıdırıw jumısların ámelge asırıw, paydalı qazılmalardı qazıp alıw, awıl xojalıǵı haywanların otlatıw hám júrip ótiw orınların anıqlaw, turistlik jónelislerdi islep shıǵıw hám xalıqtıń massalıq dem alatuǵın orınların shólkemlestiriw barısında jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵın, kóbeyiw orınların hám kóship ótiw jolların saqlap qalıw ilajları názerde tutılıwı  hám de ámelge asırılıwı, sonday-aq jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵı sıpatında ayrıqsha áhmiyetke iye bolǵan uchastkalardıń qol qatılmaslıǵı támiyinleniwi tiyis. 28-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik ekologiyalıq ekspertizanı ótkeriw Tómendegiler mámleketlik ekologiyalıq ekspertizadan ótkeriliwi tiyis: barlıq túrdegi qurılıslar ushın jer uchastkaların tańlaw materialları, ámelge asırılıwı haywanatlar dúnyasınıń jaǵdayına yamasa jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵına, kóbeyiw orınlarına hám kóship ótiw jollarına zıyanlı tásir kórsetiwi múmkin bolǵan rejeden aldıńǵı, joybardan aldıńǵı hám joybar hújjetleri; ań awlanatuǵın hám (yaki) balıq awlanatuǵın orınlardı shólkemlestiriw joybarları; jabayı haywanlardı basqa orınǵa kóshiriw, ıqlım-sharayatqa beyimlestiriw hám shaǵılıstırıw jumıslarınıń joybarları; jabayı haywanlar hám olardıń jasaw ortalıǵı ushın qáwipli bolǵan ósimliklerdi qorǵaw quralları. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında mámleketlik ekologiyalıq ekspertizası ekologiyalıq ekspertiza haqqındaǵı nızamshılıqta begilengen tártipte ótkeriledi.

V bap. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw túrleri hám usılları

29-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw ulıwma hám arnawlı paydalanıw tártibinde ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyası obektlerinen ulıwma paydalanıw fizikalıq shaxslar tárepinen biypul, jabayı haywanlardı olardıń jasaw ortalıǵınan ajıratıp almaǵan (sport hám háweskerlik maqsetinde balıq awlaw bunnan tısqarı) hám olarǵa zıyan keltirmegen halda ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw ruxsatnamalar tiykarında tólem tólew esabınan ámelge asırıladı. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw ushın ruxsatnama jabayı haywanlardı tutıwǵa baylanıslı tastıyıqlanǵan kvotalar sheńberinde Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti tárepinen beriledi. Jabayı haywanlardı tutıwǵa baylanıslı kvotalar haywanatlar dúnyası obektlerin mámleket tárepinen esapqa alıw hám olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıw maǵlıwmatları, Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń juwmaǵı tiykarında Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti tárepinen tastıyıqlanadı. Pitomniklerde, háwiz xojalıqlarında jetistirilgen hám olardıń aymaǵındaǵı jabayı haywanlardı tutıw ushın ruxsatnama talap etilmeydi. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen belgilengen tártipte ámelge asırıladı. 30-satatya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılardıń huqıqları hám minnetleri Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar: haywanatlar dúnyası obektlerinen haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıqqa muwapıq paydalanıw huqıqına; tutıp alınǵan jabayı haywanlarǵa hám olardıń jasaw háreketi ónimlerine baylanıslı menshik huqıqına iye bolıp esaplanadı. Ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵın júritiwshi haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar: ózlerine bekitilgen aymaqlarda haywanatlar dúnyası obektlerinen Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw uyımları tárepinen beriletuǵın ruxsatnamalar sheńberinde paydalanıw ushın fizikalıq shaxslarǵa ruxsatnamalar (jollamalar, haywanlardı tutıw kartochkaları) beriwge; yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar haywanatlar dúnyası obektlerinen sanaat maqsetinde belgilengen kvotalar sheńberinde paydalanıwı ushın olar menen shártnamalar dúziwge; ańshılıq hám balıq awı ónimin qayta islew hám olardan zatlar islep shıǵarıwǵa; ańshılıq hám balıq awı óniminen, olardan islep shıǵarılǵan zatlardan paydalanıw hám olardı realizaciya etiwge; jasalma usılda jetistirilip, tábiyiy jasaw ortalıǵına shıǵarıp jiberilgen haywanlar túrlerinen paydalanıwǵa da huqıqlı. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar: haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında belgilengen qaǵıydalar, normalar hám normativlerge boysınıwı; haywanatlar dúnyasınıń qorǵalıwın hám onnan aqılǵa uǵras paydalanılıwın támiyinlewi, sonday-aq bekitilgen aymaqlarda haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasında vedomstvolıq hám (yamasa) óndirislik qadaǵalawdı ámelge asırıwı; haywanatlar dúnyası obektlerinen jabayı haywanlar tábiyiy toparlarınıń bir pútinligi buzılıwına jol qoymaytuǵın hám paydalanıwǵa berilmegen jabayı haywanlardıń saqlap qalınıwın támiyinleytuǵın usıllar menen paydalanıwı; jabayı haywanlardıń jasaw ortalıǵı, kóbeyiw orınları hám kóship ótiw jolları buzılıwına jol qoymawı; jabayı haywanlar sanın esapqa alıwdı hám olardan paydalanıw kólemlerin esapqa alıwdı ámelge asırıwı; haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanǵanlıǵı ushın tólemlerin óz waqtında kiritiwi; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan aqılǵa uǵras paydalanıw boyınsha biotexnikalıq ilajlardı ámelge asırıwı; basqa haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılardıń huqıqların buzbawı; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanılıw haqqındaǵı nızamshılıq talapların buzǵan jaǵdayda keltirilgen zıyannıń ornın tolıq kólemde qaplawı shárt. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar nızamshılıqqa muwapıq basqa da huqıqlarǵa iye bolıwı hám olardıń juwapkershiliginde basqa minnetler de bolıwı múmkin. 31-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw túrleri hám usılları Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw túrleri tómendegilerden ibarat: ań awlaw; balıq awlaw; jabayı haywanlardı basqa orınlarǵa kóshiriw, ıqlım-sharayatqa beyimlestiriw hám shaǵılıstırıw; haywanatlar dúnyası obektlerinen mádeniy-aǵartıwshılıq, tárbiyalıq hám estetikalıq maqsetlerde paydalanıw; haywanatlar dúnyası obektlerinen ilimiy hám qadaǵalaw jumısların ótkeriw ushın paydalanıw; jabayı haywanlar jasaw háreketiniń paydalı qásiyetlerinen paydalanıw; jabayı haywanlardan olardıń jasaw háreketi ónimlerin alıw maqsetinde paydalanıw; jabayı haywanlardı tolıq emes erkinlik jaǵdaylarda, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlaw; haywanatlar dúnyası obektlerinen medicinalıq, sanitariyalıq-epidemiologiyalıq hám veterinariyalıq maqsetlerde paydalanıw; jabayı haywanlar sanın tártipke salıw; zoologiya kollekciyaların jaratıw hám tolıqtırıp barıw. Nızamshılıqta haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwdıń basqa da túrleri názerde tutılıwı múmkin. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw jabayı haywanlardı ózleriniń jasaw ortalıǵınan ajıratıp alǵan yamasa ajıratıp almaǵan jaǵdayda ámelge asırıladı. 32-statya. Ań awlaw Tábiyiy erkinlik jaǵdayında jasap atırǵan jabayı haywanlardı awlaw maqsetinde izlew, izine túsiw hám ańlıw, tutıwǵa umtılıw yamasa tutıw (atıw, uslap alıw) ańshılıq bolıp tabıladı. Ań awlaw orınlarında qınabı sheship qoyılǵan (jıynalǵan jaǵdaydaǵı, qollanıwǵa tayar) ańshılıq quralı hám de basqa ań awlaw quralları yamasa ań ónimi, qayısınan bosatıp jiberilgen ańshı iytler, ań awlawǵa úyretilgen quslar menen bolıw da ań awlawǵa teńlestiriledi. Ań awlaw sport, háweskerlik hám sanaat maqsetinde bolıwı múmkin. 33-statya. Ań awlawdı ámelge asırıw shártleri Ań awlawǵa haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw ushın berilgen ruxsatnamalarda kórsetilgen múddetlerde hám orınlarda jol qoyıladı. Fizikalıq shaxslarǵa sport hám háweskerlik maqsetinde ań awlaw ushın ruxsatnama ańshılıq bileti, oq atar ańshılıq quralın (eger onnan paydalanıw gózlense) saqlaw hám alıp júriw ushın ruxsatnama bolǵan jaǵdayda beriledi. Yuridikalıq shaxslarǵa sanaat maqsetinde ań awlawǵa Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen belgilengen tártipte jol qoyıladı. Ań awlawdı ámelge asırıw barısında haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qaǵıydalarda qadaǵan etilgen qurallardı hám ań awlaw usılların qollanıwǵa jol qoyılmaydı. Awır jaǵdayǵa ushıraǵan hám ózi ushın tábiyiy emes sharayatta turǵan haywanlardı awlaw qadaǵan etiledi. Shaxslardıń sport, háweskerlik hám sanaat maqsetinde awlaw qadaǵan etilgen orınlarda, qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlarda ańshılıq quralı hám basqa da ań quralları, ań ónimi, qayısınan bosatıp jiberilgen ańshı iytler, ań awlawǵa úyretilgen quslar menen bolıwı, sonday-aq ulıwma paydalanıwdaǵı jollarda qınabı sheship qoyılǵan (jıynalǵan jaǵdaydaǵı, qollanıwǵa tayar) ańshılıq quralı yamasa ań ónimi menen oljanıń nızamlılıǵın tastıyıqlawshı hújjetlersiz bolıwı qadaǵan etiledi. 34-statya. Balıq awlaw Balıq awlaw hám omırtqasız suw haywanların tutıw balıq awlaw esaplanadı. Balıq awlaw orınlarında balıq tutıw quralları hám basqa da balıq awlaw quralları yamasa balıq awı ónimi menen bolıw da balıq awlawǵa teńlestiriledi. Balıq awlaw sport, haweskerlik hám sanaat maqsetinde bolıwı múmkin. 35-statya. Balıq awlawdı ámelge asırıw shártleri Suw obektlerinde sport hám háweskerlik maqsetinde balıq awlawǵa biypul yamasa ańshılıq-balıq awlaw jámiyetlerine bekitilgen orınlarda usı jámiyetlerdiń ruxsatnamaları (jollamaları, haywanlardı tutıw kartochkaları) tiykarında tólem esesine ruxsat etiledi, mámleketlik qorıqxanaları, tábiyat baǵlarınıń hám mámleketlik biosfera rezervatlarınıń qorıqxanaǵa aylandırılǵan zonaları aymaǵındaǵı suw obektleri bunnan tısqarı. Balıqshılıq xojalıǵı shólkemlerine bekitilgen tábiyiy suw háwizlerinde, balıqshılıq pitomniklerinde hám de háwiz xojalıqlarında sport hám háweskerlik maqsetinde balıq awlawǵa usı shólkemlerdiń ruxsatnamaları (jollamaları, haywanlardı tutıw kartochkaları) boyınsha jol qoyıladı. Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń tábiyiy suw háwizlerinde (balıqshılıq pitomnikleri, háwiz xojalıqları, magistral kanallar, kollektorlar hám kishi saylar bunnan tısqarı) sanaat maqsetinde balıq awlawǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilengen tártipte jol qoyıladı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti qararına muwapıq balıqlardıń kóbeyiw dáwirinde balıq awlawdı ámelge asırıwdı qadaǵan etiw múddetleri belgilenedi. Balıq awlawdı ámelge asırıw barısında haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı qaǵıydalarda qadaǵan etilgen qurallardı hám de awlaw usılların qollanıwǵa jol qoyılmaydı. 36-statya. Ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw orınları Sport, háweskerlik hám sanaat maqsetinde ań awlaw hám (yamasa) balıq awlawǵa ruxsat etilgen jabayı haywanlardıń jasaw orınları, kóship ótiw jolları bolǵan barlıq jerler, suwlar hám de toǵaylar ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw orınları esaplanadı. Tómendegiler ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw orınları esaplanbaydı: elatlı punktleriniń (qalalardıń, posyolkalar hám awıllıq elatlı punktleriniń) jerleri, sport hám háweskerlik maqsetinde balıq awlaw bunnan tısqarı; tábiyattı qorǵaw, sawallandırıw, rekreaciya maqsetlerine mólsherlengen jerler hám materiallıq mádeniy miyras obektleri jaylasqan jerler, eger olardıń rejiminde ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw názerde tutılmaǵan bolsa; (QR JK 26.12.2018-j. 225/XXIV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kiritilgen). sanaat, transport, baylanıs, qorǵanıw hám basqa maqsetlerge mólsherlengen jerler, shegara zonaları; awıl xojalıǵına mólsherlengen jerler zúráát jıynap alınǵanǵa shekem, jerge iyelik etiwshiler hám jerden paydalanıwshılar menen kelisimge muwapıq ámelge asırılatuǵın sport hám de háweskerlik maqsetinde ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw jaǵdayları bunnan tısqarı; qalalardıń, basqa elatlı punktleriniń hám sanaat oraylarınıń kóklemzarlastırılǵan aymaqları; kárxanalar átirapındaǵı sanitariyalıq-qorǵaw zonaları; suw támiynatı dereklerin sanitariyalıq jaqtan qorǵaw zonaları; toǵaylardıń sanaat maqsetinde awlanatuǵın bahalı balıqlar uwıldırıq taslaytuǵın orınların qorǵawshı qadaǵan etilgen aymaqları; aerodromlar hám aerodrom aylanasındaǵı zonalar; tarnawlardaǵı, suw ayırǵıshlardaǵı, kópirlerdegi, balıqshılıq pitomnikleri, háwiz hám basqa mádeniy balıqshılıq xojalıqları shegaralarındaǵı yamasa usı obektlerdiń belgili bir qorǵaw rejiminde belgilengen alıslıqtaǵı uchastkalar (aymaqlar). 37-statya. Ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵın júritiw Fizikalıq yamasa yuridikalıq shaxsqa bekitilgen, qorǵaw hám qayta kóbeytiw ilajları, ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw ámelge asırılatuǵın aymaq ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵı esaplanadı. Ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵın júritiw ushın yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa jer uchastkaları yamasa suw obektleri turaqlı iyelik etiw, turaqlı yamasa múddetli (waqtınsha) paydalanıw yamasa ijara huqıqı tiykarında beriliwi múmkin. Ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵın júritiw: ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw orınların shólkemlestiriw joybarlarınıń mámleketlik ekologiyalıq ekspertizası juwmaǵı; haywanatlar dúnyası obektlerin mámleket esabına alıw hám olardan paydalanıw kólemlerin  esapqa alıw, ań awlaw hám (yamasa) balıq awlaw orınlarınıń jaǵdayı materialları; kvotalar hám haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw huqıqın beriwshi ruxsatnamalar tiykarında yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar tárepinen ámelge asırıladı. Ańshılıq hám (yamasa) balıq awlaw xojalıǵın júritiw tártibi, sonday-aq ań awlaw hám balıq awlaw qaǵıydaları tiyisli mámleketlik uyım tárepinen belgilenedi. 38-statya. Jabayı haywanlardı basqa orınlarǵa kóshiriw, ıqlım-sharayatqa beyimlestiriw hám shaǵılıstırıw Jabayı haywanlardı jańa orınlarǵa kóshiriwge, fauna ushın jańa bolǵan jabayı haywanlar túrlerin ıqlım-sharayatqa beyimlestiriwge, sonday-aq jabayı haywanlardı shaǵılıstırıw ilajların ótkeriwge mámleketlik ekologiyalıq ekspertizasınıń hám de Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń juwmaqları tiykarında ilimiy hám xojalıq maqsetlerde jol qoyıladı. Jabayı haywanlardı óz basımshalıq penen basqa orınlarǵa kóshiriw, ıqlım-sharayatqa beyimlestiriw hám shaǵılıstırıw qadaǵan etiledi. 39-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen mádeniy-aǵartıwshılıq, tárbiyalıq hám estetikalıq maqsetlerde paydalanıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen mádeniy-aǵartıwshılıq, tárbiyalıq hám estetikalıq maqsetlerde paydalanıwǵa jabayı haywanlardı olardıń jasaw ortalıǵınan ajıratıp alǵan yamasa ajıratıp almaǵan jaǵdayda, nızamshılıqta belgilengen tártipte jol qoyıladı. 40-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen ilimiy hám qadaǵalaw jumısların ótkeriw ushın paydalanıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen haywanatlar dúnyasın úyreniw hám de saqlap qalıw maqsetinde ilimiy hám qadaǵalaw jumısların ótkeriw ushın jıl dawamında, sonıń ishinde balıq awlaw qadaǵan etilgen dáwirde paydalanıwǵa Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń juwmaǵı inabatqa alınǵan jaǵdayda Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti menen kelisilgen halda jol qoyıladı. 41-statya. Jabayı haywanlar jasaw háreketiniń paydalı qásiyetlerinen paydalanıw Jabayı haywanlar jasaw háreketiniń paydalı qásiyetlerinen - topıraq payda etiwshilerden, ortalıqtıń tábiyiy sanitarlarınan, ósimliklerdi shańlandırıwshılardan, sonday-aq jabayı haywanlardıń basqa paydalı qásiyetlerinen paydalanıw olardı jasaw ortalıǵınan ajıratıp almaǵan hám jabayı haywanlarǵa yamasa olardıń jasaw ortalıǵına zıyan keltirmegen jaǵdayda ámelge asırıladı. 42-statya. Jabayı haywanlardan olardıń jasaw háreketi ónimlerin alıw maqsetinde paydalanıw Jabayı haywanlardan olardıń jasaw háreketi ónimlerin alıw maqsetinde paydalanıwǵa olardı jasaw ortalıǵınan ajıratıp almaǵan hám nabıt etpegen, sonday-aq olarǵa yamasa olardıń jasaw ortalıǵına zıyan keltirmegen jaǵdayda jol qoyıladı. 43-statya. Jabayı haywanlardı tolıq emes erkinlik sharayatların, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlaw Jabayı haywanlarǵa olar qorshalǵan aymaqta jasaytuǵın, erkin háreketlenetuǵın hám barlıq jasaw processlerin ámelge asıratuǵın, tiykarınan tábiyiy azıqlıqlar menen azıqlanatuǵın hám ómiriniń kópshilik bólegin insan aralasıwsız ótkeretuǵın sharayatlardıń jaratılıwı jabayı haywanlardı tolıq emes erkinlik sharayatların saqlaw bolıp esaplanadı. Jabayı haywanlarǵa olar jabıq orında (qápeste, temir pánjereli orında, baylanǵan jaǵdayda saqlaw h.t.b) jasaytuǵın sharayatlar jaratılıwı hám olardıń jasaw processinde tolıq ráwishte insanǵa baylanıslı bolıwı jabayı haywanlardı jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlaw bolıp esaplanadı. Jabayı haywanlardı kóbeytiw, ilimiy izzertlewler ótkeriw, kórsetiw, qayta kóbeytiw, sonday-aq kommerciyalıq maqsetlerde tolıq emes erkinlik sharayatlarında, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlawǵa Ózbekistan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw boyınsha mámleketlik komitetiniń ruxsatnamaları tiykarında jol qoyıladı. Ózbekistan Respublikası qızıl kitabına kirgizilgen jabayı haywanlardı, sonday-aq záhárli haywanlardı tolık emes erkinlik sharayatların, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlawǵa Ózbekistan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw boyınsha mámleketlik komitetiniń ruxsatnamaları tiykarında, Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası menen kelisilgen jaǵdayda shólkemlestiriletuǵın arnawlı pitomniklerde ǵana jol qoyıladı. Tolıq emes erkinlik sharayatlarında, jasalma jaratılǵan jasaw ortalıǵında yamasa tutqınlıqta saqlanıp atırǵan jabayı haywanlardı tábiyiy ortalıqqa Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komitetiniń ruxsatnamasısız óz basımshalıq penen shıǵarıp jiberiw qadaǵan etiledi. 44-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen medicinalıq, sanitariyalıq-epidemiologiyalıq hám veterinariyalıq maqsetlerde paydalanıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen medicinalıq, sanitariyalıq-epidemiologiyalıq hám veterinariyalıq maqsetlerde paydalanıwǵa olardı jasaw ortalıǵınan ajıratıp alǵan yamasa ajıratıp almaǵan jaǵdayda nızamshılıqta belgilengen tártipte jol qoyıladı. 45-statya. Jabayı haywanlardıń sanın tártipke salıw Ayırım túrdegi jabayı haywanlar sanın olardıń jasaw ornı sheńberinde saqlap turıw, kóbeytiw yamasa kemeytiwge qaratılǵan ilajlardı ótkeriw jabayı haywanlardıń sanın tártipke salıw bolıp esaplanadı. Xalıqtıń den sawlıǵın saqlaw, awıl xojalıǵı haywanları hám úy haywanları keselliklerge shalınıwınıń, yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa zıyan keltiriliwiniń aldın alıw, haywanatlar dúnyasınıń túrleri boyınsha kóp túrliligin saqlap turıw maqsetinde jabayı haywanlardıń ayırım túrleri sanın tártipke salıw ilajları ótkeriledi. Ayırım túrdegi jabayı haywanlar sanın tártipke salıw ilajları haywanlardıń basqa túrlerine zıyan keltiriliwin boldırmaytuǵın hám olardıń jasaw ortalıǵı saqlap qalınıwın támiyinleytuǵın usıllar menen Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń juwamaqları inabatqa alınǵan hám de jer, suw hám toǵay resursların qorǵaw hám olardan paydalanıwdı ámelge asırıwshı tiyisli mámleketlik uyımlar menen kelisilgen halda ámelge asırılıwı kerek. Sanı tártipke salınıwı tiyis bolǵan jabayı haywanlardıń túrleri hám olardıń sanın tártipke salıw ilajların ótkeriw tártibi Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti tárepinen belgilenedi. 46-statya. Zoologiya kollekciyaları Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar tárepinen zoologiya kollekciyaların jabayı haywanlardı tábiyiy ortalıqtan ajıratıp alıw jolı menen jaratıw hám de tolıqtırıp barıwǵa tek ǵana Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti tárepinen beriletuǵın ruxsatnamalar boyınsha jol qoyıladı. Zoologiya kollekciyaların jaratıw, tolıqtırıp barıw, saqlaw, olardan paydalanıw hám olardı mámleketlik esapqa alıw tártibi Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilenedi. Zoologiya kollekciyalarınıń mámleketlik esabı alıp barılıwı shárt. Zoologiya kollekciyalarınıń mámleketlik esapqa alınǵanlıǵı haqqındaǵı guwalıq Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti tárepinen beriledi.  47-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwdı sheklew hám qadaǵan etiw Jabayı haywanlardıń ayırım túrlerin qorǵaw maqsetinde Qaraqalpaqstan Respublikası Ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw komiteti usı haywanlar túrlerinen paydalanıwǵa yamasa paydalanıwdıń ayırım túrlerine qarap Ózbekistan Respublikası Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bóliminiń juwmaqları inabatqa alǵan halda sheklewler yamasa qadaǵan etiwler belgilewi múmkin. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw máplerin gózlep jer iyeleriniń, jerden paydalanıwshılardıń, jer uchastkaları ijarashıları hám múlk iyeleriniń, sonday-aq toǵaylardan hám de suwdan paydalanıwshılardıń, suw tutınıwshılarınıń hám jer astınan paydalanıwshılardıń huqıqları nızamshılıqta belgilengen tártipte shekleniwi hám olardıń juwapkershiligine tiyisli minnetlemeler júkleniwi múmkin.  48-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqın toqtatıp turıw, sheklew hám biykar etiw Haywanatlar dúnyası qorǵalıwın támiyinlew ushın haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıw huqıqı toqtatıp turılıwı, shekleniwi yamasa biykar etiliwi múmkin. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqı tómendegi jaǵdaylarda toqtatıp turılıwı múmkin: ruxsat beriwge baylanıslı talaplar hám shártler buzılǵanlıǵı anıqlanǵanda; arnawlı wákillikli mámleketlik uyımnıń anıqlanǵan qaǵıydabuzarlıqlardı saplastırıw haqqındaǵı qararı haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshılar tárepinen orınlanbaǵanda. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqı tómendegi jaǵdaylarda sheklenedi: paydalanıw zárúrligi qalmaǵanda yamasa onnan waz keshilgende; paydalanıwdıń belgilengen múddeti ótkende; haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıq buzılǵanda; haywanatlar dúnyası obektlerin qorǵaw maqsetinde olardı paydalanıwdan ajıratıp alıw zárúrligi tuwılǵanda; paydalanıw huqıqı berilgen fizikalıq shaxs qaytıs bolǵanda yamasa onıń háreketi toqtatılǵanda yaki yuridikalıq shaxs saplastırılǵanda. Nızamshılıqta haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqın toqtatıp turıw yamasa sheklew ushın basqa jaǵdaylarda da názerde tutılıwı múmkin. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqı tómendegi jaǵdaylarda biykar etiliwi múmkin: haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanıwshınıń ruxsat etiw ózgesheligine iye hújjetti biykar etiw haqqındaǵı arzasına muwapıq; ruxsat etiw ózgesheligine iye hújjet qálbeki hújjetlerden paydalanılǵan halda alınǵanlıǵı faktı anıqlanǵanda. Haywanatlar dúnyası obektlerinen arnawlı paydalanıw huqıqı nızamshılıqta belgilengen tártipte toqtatıp turıladı, sheklenedi yamasa biykar etiledi. 49-statya. Nızamsız ráwishte tutılǵan jabayı haywanlardı, olardıń tirishilik háreketi ónimlerin, olardı nızamsız ráwishte tutıw quralı hám zatların alıp qoyıw Nızamsız ráwishte tutılǵan jabayı haywanlar, olardıń tirishilik háreketi ónimleri, olardı nızamsız ráwishte tutıw quralı hám zatları nızamshılıqta belgilengen tártipte alıp qoyılıwı yamasa mámleket esabına ótkeriliwi tiyis. Nızamsız ráwishte tutılǵan jabayı haywanlardı, olardıń tirishilik háreketi ónimlerin ayıplı shaxslardan alıp qoyıw imkaniyatı bolmaǵan jaǵdayda, olardıń bahası nızamshılıqta názerde tutılǵan muǵdarda hám tártipte óndiriledi. 50-statya. Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanǵanı ushın haqı sıpatında alınǵan qarjılardı, járiyma summaların hám haywanatlar dúnyası obektlerine keltirilgen zıyan ushın óndirilgen summalardı bólistiriw hám olardan paydalanıw Haywanatlar dúnyası obektlerinen paydalanǵanı ushın haqı sıpatında alınǵan qarjılardı, járiyma summaların hám qaǵıydabuzarlıqlardıń haywanatlar dúnyası obektlerine keltirilgen zıyan ushın óndirilgen summalardı bólistiriw hám olardan paydalanıw Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabineti  tárepinen belgilengen tártipte ámelge asırıladı.

VI bap. Juwmaqlawshı rejeler

 51-statya. Zıyannıń ornın qaplaw Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızam hújjetleriniń buzılıwı sebepli keltirilgen zıyannıń ornın nızamshılıqta belgilengen tártipte qaplawı shárt. Zıyannıń ornın qaplaw ayıpker shaxslardı nızamǵa muwapıq juwapkershilikten azat etpeydi.  52-statya. Tartıslardı sheshiw Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw salasındaǵı tartıslar nızamshılıqta belgilengen tártipte sheshiledi. 53-statya. Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik Haywanatlar dúnyasın qorǵaw hám onnan paydalanıw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıqta ayıplı shaxslar belgilengen tártipte juwapker boladı.