NÁSILSHILIK HAQQÍNDA
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 12.11.2008-j. №197/III NÁSILShILIK HAQQÍNDA
1-statya. Násilshiliktiń tiykarǵı wazıypaları Tómendegiler násilshiliktiń tiykarǵı wazıypaları bolıp esaplanadı: -haywanlardıń násillik hám ónimdarlıq sapaların jaqsılaw maqsetinde násilshilik resursların jaratıw, saqlaw tákirarlap kóbeytiw hám olardan aqılǵa uǵras paydalanıw; -selekciya processinde paydalanılatuǵın násilshilik resursları kelip shıǵıwınıń anıq esapqa alınıwın, ónimdarlıǵın, tipi hám basqa da sıpatları boyınsha bahalanıwın támiyinlew; -násillik erkek haywanlardı áwladınıń sapasına qaray sınaqtan ótkeriw; -jańa paydalı genetikalıq belgilerge iye bolǵan haywanlardı alıw; -selekciya jumısında dúnyadaǵı eń bahalı genofondtan nátiyjeli paydalanıw; -jergilikli orınǵa tán hám mámleketimizdegi joq bolıp baratırǵan zatlar (porodalar) genofondın saqlap qalıw. Ónim jetistiriletuǵın padalarda haywanlardıń násillik hám ónimdarlıq sapasın asırıw hám joqarı ónimdarlı haywanlardı jedel kóbeytiw; -pútkil sharwashılıq tarmaǵınıń ekonomikalıq nátiyjeliligi hám básekige shıdamlılıǵın arttırıw. 2-statya. Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: násilshilik – selekciya maqsetinde násilli haywanlardı órshitiw, násilli ónim (material) jetistiriw hám onnan paydalanıw; -násilli haywan – shıǵısı hújjetler menen tastıyıqlanǵan, belgili bir porodanı tákirarlap kóbeytiw ushın paydalanılatuǵın hám belgilengen tártipte dizimge alınǵan haywan; -násilli ónim (material) – násilli haywan, onıń tuqımı hám embrionları, násilli máyek, nawqan qurtınıń tuqımı; -bonitirovka – haywanlardıń násillik hám ónimdarlıq sapaların bahalaw; -genofond (az sanlı) zat – belgili bir zatqa tiyisli bolǵan hám joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan siyrek ushırasatuǵın haywanlar toparı; -násilli haywanlar hám násilli padalardı mámleketlik dizimge alıw – shıǵısın anıqlaw hám ónimdarlıǵın belgilew maqsetinde násilli haywanlar hám násilli padalar haqqındaǵı maǵlıwmatlardı esapqa alıw; -sertifikat – násilli haywannıń shıǵısı, ónimdarlıǵı hám basqa da sıpatların, sonday-aq tuqım yamasa embrionnıń sapasın tastıyıqlawshı hújjet. 3-statya. Násilshilik obektleri Násilli haywanlar – qara mallar, qoylar, eshkiler, jılqılar, túyeler, shoshqalar, sonday-aq quslar, balıqlar, pal hárreleri, nawqan qurtı, jabayı haywanlar (bunnan bılay tekstte haywanlar dep alınadı) hám olardıń násilli ónimi násilshilik obektleri bolıp esaplanadı. 4-statya. Násilshilik subektleri Násilshilik jumısı menen shuǵıllanıwshı ilimiy-izertlew mákemeleri, kárxanalar hám xojalıqlar, selekciya orayları, ippodromlar, immunogenetikalıq qadaǵalaw laboratoriyaları, qadaǵalaw-sınaw stanciyaları, embrionlardı kóshirip ótkeriw (transplantaciya) orayları hám basqa da yuridikalıq jáne fizikalıq shaxslar – násilli ónim iyeleri násilshilik subektleri bolıp esaplanadı. 5-statya. Násilshilik haqqındaǵı nızam hújjetleri Násilshilik salasındaǵı qatnasıqlar usı Nızam hám basqa da normativlik hújjetler menen tártiplestiriledi. 6-statya. Násilshilik boyınsha mámleketlik xızmetine basshılıq etiw Násilshilik boyınsha mámleketlik xızmetine basshılıq etiw Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı shawashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyası tárepinen ámelge asırıladı. Sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyasınıń baslıǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń kelisimi menen Ózbekstan Respublikası awıl hám suw xojalıǵı ministrligi tárepinen tayınlanadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyası haqqındaǵı Reje Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. 7-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyasınıń wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyası: -násilshilikti rawajlandırıwdıń aymaqlıq baǵdarlamaların islep shıǵıw hám ámelge asırıwdı shólkemlestiredi; -násilli ónimniń (materialdıń) ekspertiza etiliwin támiyinleydi; -násilli haywanlardıń, násilshilik xojalıqları hám padalarınıń esabın júrgizedi; -selekciya maqsetleri ushın paydalı sharwa mallardıń az sanlı hám joq bolıp baratırǵan zatları genofondın saqlap qalıw boyınsha usınıslar kirgizedi; -barlıq taypadaǵı xojalıqlarda násilshilik jumısınıń júrgiziliwin qadaǵalaydı; -nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan basqa da wákilliklerdi ámelge asıradı. 8-statya. Sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspektorları Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyası baslıǵı bir waqıttıń ishinde Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspektorı esaplanadı. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspektorları óz wákillikleri sheklerinde tómendegi huqıqlarǵa iye; -vedomstvolıq boysınıwına qaramastan, násilshilik shólkemlerine irkinishsiz kiriw hám olardan zárúr maǵlıwmatlardı alıw; -násilshilik shólkemlerine qaǵıyda hám normalardı buzıw jaǵdayların saplastırıw haqqında kórsetpeler beriw hám olardıń orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asırıw; -qaǵıyda hám normalardı buzıw jaǵdayları anıqlansa, násilli ónimdi (materialdı) satıwdı toqtatıp qoyıw; -haywanlar selekciyası, násilli ónimdi (materialdı) tákirarlap kóbeytiw salasında jańa texnologiyalardıń hám biotexnologiyalıq usıllardıń qollanılıwı ústinen mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asırıw; -násilli ónimniń (materialdıń) sertifikatsız satılıwı hám basqa da tárizde paydalanılıwına jol qoymaw; -násilshilik subektleri arasında payda bolatuǵın tartıslar boyınsha juwmaqlar beriw. 9-statya. Násilshilik subektleriniń huqıqları Násilshilik subektleri tómendegi huqıqlarǵa iye: -násilshilikti rawajlandırıwǵa qaratılǵan kúsh-ǵayratlardı birlestiriw maqsetinde haywanlardı órshitiw boyınsha birlespelerge, jámiyetlerge kiriw, násilshilik salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı ámelge asırıwda qatnasıw; -selekciya jetiskenliklerinen nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte paydalanıw; -násilli ónimlerdiń (materiallardıń) sawda-kórgizbelerinde («kim zıyat» sawdalarında), kórgizbeleri hám kóriklerinde qatnasıw; -násilli ónimdi (materialdı) nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte satıw hám satıp alıw; -nızam hújjetlerine qayshı bolmaǵan basqa da háreketlerdi ámelge asırıw. 10-statya. Násilshilik subektleriniń minnetleri Násilshilik subektleri: -násilshilik esabın hám hújjetlerin júrgiziwi; -násilshilik resurslarınıń jaqsılanıwın, saqlanıwın, tákirarlap kóbeytiliwin hám olardan aqılǵa uǵras paydalanılıwın támiyinlewi; -haywanlardıń ónimdarlıǵı esabın júrgiziw, tipi boyınsha klassifikaciyalaw, shıǵısınıń genetikalıq ekspertizasın júrgiziw hám olardı óz ónimdarlıǵı hám áwladınıń sapası boyınsha bahalaw talapların orınlawı; -xojalıqtı attestaciyadan ótkeriw, násilli erkek haywanlardı aprobaciya etiw ushın hám tákirarlap kóbeytiw maqsetinde olardan paydalanıwǵa ruxsatnama alıw ushın hújjetlerdi sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha mámleketlik inspekciyasına usınıwı; -tuqım alıw ushın tek ǵana tákirarlap kóbeytiwge ruxsat etilgen násilli erkek haywanlardan paydalanıwı, tuqım hám embrionlardı texnologiyalıq hám veterinariyalıq-sanitariyalıq talapnamalarda belgilengen sharayatlarda tayarlawı, identifikaciyalawı hám saqlawı; -násilli ónimniń (materialdıń) sapasına kepillik beriwi shárt. 11-statya. Násilli ónimge (materialǵa) iyelik huqıqı Násilli ónim (material) mámlekettiń, násilli haywanlardı órshitiw hám olardan paydalanıw menen shuǵıllanıp atırǵan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń múlki bolıwı múmkin. 12-statya. Násilshilikte intellektuallıq menshik Násilli haywanlar selekciyasında erisilgen jetiskenliklerdiń nátiyjeleri intellektual menshik obekti bolıp esaplanadı, olarǵa avtorlıq hám olardan paydalanıw nızam hújjetleri menen belgilenedi. 13-statya. Násilli ónimniń (materialdıń) eksportı hám importı Násilli ónimdi (materialdı) eksport hám import etiw Ministrler Kabineti belgileytuǵın tártipte ámelge asırıladı. 14-statya. Násilli haywanlardı, násilshilik xojalıqları hám padaların mámleketlik dizimge alıw Násilli haywanlardı, násilshilik xojalıqları hám padaların mámleketlik dizimge alıw tiyislisinshe mámleketlik násilli haywanlar kitabında hám mámleketlik násilshilik registrinde dizimge alıw arqalı ámelge asırıladı. Mámleketlik násilli haywanlar kitabı haqqındaǵı Reje hám mámleketlik násilshilik registri haqqındaǵı Reje Ózbekstan Respublikası awıl hám suw xojalıǵı ministrligi tárepinen tastıyıqlanadı. 15-statya. Násilli ónimdi (materialdı) sertifikatlastırıw Násilli ónim (material) násilshiliktiń belgilengen standartları, normaları hám qaǵıydalarına muwapıqlıǵı haqqında májbúriy sertifikatlastırılıwı tiyis. Násilli ónimdi (materialdı) sertifikatlastırıw násilli haywanlardıń shıǵısın, ónimdarlıǵın, olarda genetikalıq nuqsanlar joqlıǵın, sonday-aq tuqım yamasa embrionlardıń shıǵısı hám sapasın anıqlaw jáne hújjetler menen tastıyıqlaw maqsetinde ótkeriledi. Násilli ónimdi (materialdı) sertifikatlastırıw mámleketlik násilshilik xızmetiniń tiyisli uyımları tárepinen «Ózstandart» agentliginde akkreditaciyalanǵan selekciya orayları, sharwashılıq qadaǵalaw-sınaw stanciyaları, ippodromlar, sút, jún sapasınıń selekciya qadaǵalawı laboratoriyaları hám immunogenetikalıq ekspertiza laboratoriyaları qatnasıwında ámelge asırıladı. Násilli ónimdi (materialdı) sertifikatlastırıwdan ótkeriw tártibin Ózbekstan Respublikası awıl hám suw xojalıǵı ministrliginiń sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha bas mámleketlik inspekciyası belgileydi. 16-statya. Násilshilik boyınsha mámleketlik tarmaq baǵdarlamaların islep shıǵıw hám olardı qarjı menen támiyinlew Barlıq násilshilik xojalıqları óz jumısın tolıq xojalıq esabında ámelge asıradı hám nızam hújjetlerinde belgilenetuǵın jeńilliklerden paydalanadı. Násilshilik boyınsha mámleketlik tarmaq baǵdarlamaların islep shıǵıw hám olardı qarjı menen támiyinlew Ministrler Kabineti belgileytuǵın tártipte ámelge asırıladı. 17-statya. Násilshilik salasındaǵı ilimiy izertlewler Násilshilikti ilimiy jaqtan támiyinlewdi Ilimler akademiyası, Awıl xojalıǵı ilimleri akademiyası hám ilimiy-izertlew institutları, joqarı oqıw orınları, ilimiy-izertlew mákemeleriniń selekciya orayları ámelge asıradı, olar mámleketlik násilshilik xızmeti hám mákemeler menen birgelikte tómendegilerdi islep shıǵadı; -násilshilikke baylanıslı mámleketlik ilimiy-texnikalıq baǵdarlamalardı; -haywanlar hám quslardıń bar zatları, tipleri, liniyaları hám krossların jetilistiriw jáne jańaların dóretiw, násilshilik resursları genofondın saqlaw hám olardan aqılǵa uǵras paydalanıwǵa baylanıslı selekciyalıq-genetikalıq baǵdarlamalardı; -selekciya processi nátiyjeliligin arttırıw, haywanlardı tákirarlap kóbeytiw, olardıń ónimdarlıǵın asırıw usılları hám jolların; -násilli ónimdi (materialdı) bahalaw hám genetikalıq qadaǵalaw ushın metodikalar, texnika quralları hám qadaǵalaw-ólshew ásbap-úskenelerin; -násilshilikke baylanıslı málimleme menen támiyinlew sistemaların 18-statya. Násilli haywannan paydalanıw shártleri Násilli haywannan, egerde ol; -tamǵalanǵan yamasa haywannıń shıǵısın anıq identifikaciyalaw imkaniyatın beretuǵın qaysı bir basqa usılda oǵan belgi qoyılǵan bolsa; -dizimnen ótkerilgen hám oǵan sertifikat alınǵan bolsa, zattı tákirarlap kóbeytiw maqsetinde paydalanıladı. 19-statya. Násilli haywanlardıń tuqımı hám embrionlarınan paydalanıw shártleri Násilli haywanlardıń tuqımı hám embrionlarınan, eger olar; -awıl xojalıǵı haywanların jasalma tuqımlandırıw hám embrionların kóshirip ótkeriw (transplantaciya) menen shuǵıllanıwshı shólkemlerde alınǵan bolsa; -belgilengen tártipte dizimnen ótkerilgen násilli haywanlardan alınǵan bolsa; -identifikaciyalaw maqsetinde anıq belgi qoyılǵan bolsa; -sertifikatqa iye bolsa, paydalanıladı. Násilli haywanlardıń tuqımı hám embrionları awıl xojalıǵı haywanların jasalma urıqlandırıw hám embrionların kóshirip ótkeriw (transplantaciya) menen shuǵıllanıwshı shólkemler tárepinen basqa shaxslarǵa realizaciya etiliwi yamasa ótkeriliwi múmkin. 20-statya. Násilli ónimniń (materialdıń) bonitirovkası Násilli ónimniń (materialdıń) bonitirovkası násilshilik penen shuǵıllanıwshı barlıq shólkemlerge hár jılı ótkeriledi. Násilli ónimniń (materialdıń) bonitirovkasın ótkeriw tártibi hám shártlerin Ózbekstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrliginiń sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha bas mámleketlik inspekciyası belgileydi. 21-statya. Násilli erkek haywanlardı bahalaw Zattı tákirarlap kóbeytiw ushın tańlap alınǵan násilli erkek haywanlar áwladınıń sapası hám óziniń ónimdarlıǵı boyınsha tekseriliwi hámde bahalanıwı tyiis. Násilli erkek haywanlardı tekseriw hám bahalawdı násilshilik shólkemleri násilli haywanlardıń belgilengen ónimdarlıq dárejesine qaray ótkeredi. Násilli erkek haywanlardı tekseriw hám bahalaw Ózbekstan Respublikası Awıl hám suw xojalıǵı ministrliginiń sharwashılıqta násilshilik jumısları boyınsha bas mámleketlik inspekciyası tastıyıqlaytuǵın metodikasına muwapıq ótkeriledi. 22-statya. Násilshilik salasındaǵı tartıslardı sheshiw Násilshilik salasında kelip shıǵatuǵın tartıslar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte sheshiledi. 23-statya. Násilshilik haqqındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıǵı ushın juwapkerlik Násilshilik haqqındaǵı nızam hújjetleriniń buzılıwında ayıplı bolǵan shaxslar belgilengen tártipte juwapker boladı. 24-statya. Xalıqaralıq shártnamalar hám kelisimler Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamaları yamasa kelisimlerinde usı Nızamda názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama yamasa kelisimniń qaǵıydaları qollanıladı.