ADAM IMMUNITETI JETISPEWSHILIGI VIRUSÍ PAYDA ETETUǴÍN KESELLIKTIŃ (AIV INFEKCIYASÍ) TARQALÍWÍNA QARSÍ GÚRESIW HAQQÍNDA

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 27.06.2014-j. №205/XV

 ADAM IMMUNITETI JETISPEWShILIGI VIRUSÍ PAYDA ETETUǴÍN KESELLIKTIŃ (AIV INFEKCIYaSÍ) TARQALÍWÍNA QARSÍ GÚRESIW HAQQÍNDA

 Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen: 11.08.2017-j. 153/XVII–sanlı QR Nızamı

 I BAP. Ulıwma rejeler

 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti adam immuniteti jetispewshiligi virusı payda etetuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat.  2-statya. Adam immuniteti jetispewshiligi virusı payda etetuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw haqqındaǵı nızamshılıq Adam immuniteti jetispewshiligi virusı payda etetuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw haqqındaǵı nızamshılıq usı Nızam hám basqa nızam aktlerinen ibarat. Eger Ózbekistan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń adam immuniteti jetispewshiligi virusı payda etetuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw haqqındaǵı nızam aktlerinde názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı.  3-statya. Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: adam immuniteti jetispewshiligi virusı (AIV) – arttırılǵan immunitet jetispewshiligi keselliginiń qozǵatıwshı; AIV infekciyası – adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı payda etetuǵın juqpalı keselligi; AIVtı juqtırıp alǵanlar – adamnıń immunitet jetispewshiligi virusın juqtırıp alǵan shaxslar; Arttırılǵan immunitet jetispewshiligi sindromı (AIJS) –Arttırılǵan immunitet jetispewshiligi virusı adam organizminiń immun sistemasınıń zıyanlanıwı nátiyjesinde kesellik belgileri payda bolatuǵın AIV infekciyasınıń sońǵı basqıshı.

II BAP. AIV INFEKCIYaSÍNÍŃ TARQALÍWÍNA QARSÍ GÚRESIW SALASÍNÍŃ MÁMLEKET TÁREPINEN TÁRTIPKE SALÍNÍWÍ

 4-statya. AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden ibarat: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha birden-bir sistemanıń jumısın alıp barıwın támiyinlew; AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw, AIV juqtırıp alǵanlardı pulsız arnawlı emlew hám sociallıq qorǵaw; AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlew úskeneleri menen támiyinlew, sonday-aq diagnoz qoyıw, emlew hám ilimiy maqsetlerde paydalanılatuǵın medicinalıq preparatlardıń, biologiyalıq suyıqlıqlardıń qáwipsiz bolıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asırıw; AIV infekciyasınıń tarqalıwı ústinen epidemiologiyalıq qadaǵalawdı ámelge asırıw; AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiwdiń ilajları tuwralı xalıqtı turaqlı túrde xabardar etip barıw; AIV tıń bar yamasa joqlıǵın anıqlaw maqsetinde xalıqtı pulsız, qáwipsiz hám qupıya medicinalıq tekseriwden ótkeriw ushın sharayatlar jaratıw; AIV tı juqtırıp alǵanlardıń ómirin uzaytıw hám turmısınıń sapasın jaqsılaw, olardıń óliwshiligin kemeytiw boyınsha ilajlardı ámelge asırıw; AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasında xalıqaralıq birge islesiwdi ámelge asırıw. 5-statya. AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw salasında mámleketlik basqarıw AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik basqarıwdı tómendegiler ámelge asıradı: Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi; Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi; Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministrligi; Orınlardaǵı mámleketlik hákimiyat uyımları; AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha jumıstı nızam aktlerine muwapıq basqa da mámleketlik uyımlarda ámelge asırıwı múmkin.  6-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw tarawındaǵı mámleketlik baǵdarlamalar islep shıǵılıwın, tastıyıqlanıwın hám ámelge asırılıwın támiyinleydi; adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı keltirip shıǵaratuǵın kesellik (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw haqqındaǵı nızamshılıq talaplarınıń orınlanıwı ústinen mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asırıw tártibin belgileydi. AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli ilajlardı muwapıqlastırıw boyınsha respublikalıq komissiyasınıń jumısın támiyinleydi. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 7-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwda qatnasadı; AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı emlew-profilaktika mákemeleri jumısların muwapıqlastıradı hám olardıń óz-ara baylanısların támiyinleydi; AIV infekciyası tarqalıwı ústinen epidemiologiyalıq qadaǵalawdı ámelge asıradı; AIV/AIJStı juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw tártibin belgileydi; emlew-profilaktikalıq mákemeleriniń jumısına AIV infekciyası profilaktikasına tiyisli zamanagóy ilajlar, AIV/AIJStı juqtırıp alǵanlarǵa diagnoz qoyıw, olardı emlew hám kútim beriw usıllarınıń ornatılıwın támiyinleydi; AIV infekciyası boyınsha epidemiologiyalıq jaǵdaydı hám AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlew barısında qollanılatuǵın usıllardıń nátiyjeliligin bahalaw boyınsha izertlewlerdi shólkemlestiredi; Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIJSqa qarsı gúresiw orayın, rayonlar aralıq AIV infekciyasına diagnoz qoyıw laboratoriyaların zamanagóy emlew-diagnoz qoyıw ásbapları menen úskeneleniwin támiyinleydi; AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli jumıstı ámelge asırıwshı medicina xızmetkerlerin hám basqa xızmetkerlerdi tayarlaw, qayta tayarlawdı hám olardıń qánigeligin jetilistiriwdi támiyinleydi. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin.  8-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministrliginiń AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministrligi: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı islep shıǵıwǵa hám ámelge asırıwda qatnasadı; jazanı ótew orınlarındaǵı AIV infekciyasın juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw ushın sharayatlardı támiyinleydi; ishki isler uyımları hám mákemeleri AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı qánigeler menen tolıqtırılıwın, sonday-aq olardıń qánigeliginiń asırılıwın támiyinleydi. Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministrligi nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin.  9-statya. Orınlardaǵı mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı wákillikleri Orınlardaǵı mámleketlik hákimiyat uyımları: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵadı, tastıyıqlaydı hám ámelge asıradı; Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIJSqa qarsı gúresiw orayların, sonday-aq rayonlar aralıq AIV infekciyasına diagnoz qoyıw laboratoriyaların zamanagóy emlew-diagnoz qoyıw ásbap-úskeneler menen támiyinlew hám olardı ońlaw-rekonstrukciyalaw jumısların ámelge asırıwda qatnasadı; xalıq arasında AIV infekciyası profilaktikası máseleleri boyınsha málimleme-túsindiriw jumısların shólkemlestiriw hám ótkeriwde qatnasadı. Orınlardaǵı mámleketlik hákimiyat uyımları nızamshılıqqa muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin.  10-statya. AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli ilajlardı muwapıqlastırıw boyınsha respublikalıq komissiya AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli ilajlardı muwapıqlastırıw boyınsha respublikalıq komissiya (bunnan bılay tekstte Respublikalıq komissiya dep júritiledi) mámleketlik uyımlar, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler tárepinen ótkeriletuǵın AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli ilajlardı muwapıqlastırıwdı ámelge asıradı. Respublikalıq komissiya: AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı islep shıǵadı hám olardıń ámelge asırılıwın támiyinleydi; AIV infekciyası tarqalıwına sebep bolatuǵın antisociallıq jaǵdaylardı saplastırıwǵa qaratılǵan ilajlar kompleksin islep shıǵadı, olardıń orınlanıwınıń ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı, usı maqsette xalıq arasında AIV infekciyası profilaktikası máseleleri boyınsha málimleme-túsindiriw jumısların ótkeredi; Qaraqalpaqstan Respublikasınıń barlıq aymaǵında yaki onıń ayırım orınlarında AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha ótkerilip atırǵan ilajlar monitoringin hám olardı turaqlı túrde hár tárepleme bahalawdı ámelge asıradı. Zárúr bolǵan jaǵdayda AIV infekciyası boyınsha epidemiologiyalıq jaǵdaydıń keskinlesiwiniń aldın alıw boyınsha qosımsha ilajlar islep shıǵadı; Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIJSqa qarsı gúresiw orayı AIV infekciyasına diagnoz qoyıw laboratoriyalarınıń materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlew boyınsha ilajlar kóredi, olardı zamanagóy medicinalıq áspablar menen úskenelewge kómeklesedi; AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlewdiń insan salamatlıǵı ushın qáwipsiz bolǵan usılların ámeliyatqa engiziw boyınsha usınıslardı úyrenedi hám islep shıǵadı; xalıqaralıq hám shet el shólkemleri menen AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha óz-ara baylanıstı, Ózbekistannıń máplerine sáykes keletuǵın birge islesiwdiń ornatılıwın támiynleydi. Respublikalıq komissiyanıń jumısın shólkemlestiriw tártibi nızam hújjetlerinde belgilenedi. 11-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIJSqa qarsı gúresiw orayınıń jumısı Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń AIJSqa qarsı gúresiw orayı (bunnan-bılay AIJSqa qarsı gúresiw orayı) AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlew boyınsha xalıqqa qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwdi, sonday-aq emlew-profilaktikalıq mákemelerge metodikalıq járdem jáne olardıń jumısına AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlewdiń zamanagóy usılların engiziwdi ámelge asıradı. AIJSqa qarsı gúresiw orayı: AIV infekciyası hám onıń menen baylanıslı bolǵan keselliklerdiń tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha profilaktika, epidemiyaǵa qarsı, diagnoz qoyıw, emlew ilajların ámelge asıradı; AIV/AIJS juǵıwınıń jedellesiwine tásir kórsetetuǵın háreketlerdi anıqlaw hám olardıń jumısın bahalaw boyınsha arnawlı epidemiologiyalıq izertlewler ótkeredi; AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlewdiń insan salamatlıǵı ushın qáwipsiz bolǵan usılların úyrenedi hám ámeliyatqa engizedi; AIVnı juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw tártibin jetilistiriw boyınsha usınıslar kirgizedi; AIVnı juqtırıp alǵanlardıń óz densawlıǵın hám miynetke qábiletin saqlap qalıwı ushın zárúrli bolǵan diagnoz qoyıwdı ámelge asıradı hám olarǵa medicinalıq járdem kórsetedi; AIV infekciyasına hám onıń menen baylanıslı bolǵan keselliklerge diagnoz qoyıw hám olardı emlewdi ámelge asırıwshı mákemelerge metodikalıq járdem kórsetedi; profilaktika, diagnoz qoyıw hám emlew ilajları ushın ajıratılǵan qarjılardan maqsetke muwapıq hám nátiyjeli paydalanıwdı támiyinleydi; Qaraqalpaqstanda AIV infekciyası profilaktikası, AIV infekciyasına diagnoz qoyıw hám onı emlew ushın qollanılatuǵın usıllardı analizlewdi ámelge asıradı, sonday-aq olardıń nátiyjeliligin bahalaydı; AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha jumıstı ámelge asırıwshı medicina xızmetkerlerin hám basqa da xızmetkerlerdi tayarlawda, qayta tayarlawda hám olardıń qánigeligin asırıwda qatnasadı. 12-statya. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń AIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı qatnasıwı Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler: AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı tiyisli ilajlardı ótkeriwde, AIV juqtırıp alǵanlardıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerin ámelge asırıw hám qorǵawda; AIV juqtırıp alǵanlarǵa yaki olardıń nızamlı wákillerine óz wákillikleri sheńberinde huqıqıy, metodikalıq, málimlemelik hám basqa da járdemler kórsetiwde; xalıq arasında AIV infekciyası profilaktikası máseleleri boyınsha málimleme-túsindiriw jumısların jergilikli úrp-ádetler hám dástúrlerden kelip shıqqan halda shólkemlestiriw hám ótkeriwde qatnasıwı múmkin. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw wyımları hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiwge tiyisli basqa ilajlarda da qatnasıwı múmkin

III BAP. AIV INFEKCIYaSÍNÍŃ TARQALÍWÍNA QARSÍ GÚRESIWGE TIYISLI ILAJLAR. AIV JUQTÍRÍP ALǴANLARǴA MEDICINALÍQ JÁRDEM KÓRSETIW

 13-statya. AIVna medicinalıq tekseriwden ótkeriw AIVna medicinalıq tekseriwden ótkeriw tekserilip atırǵan shaxstıń densawlıǵı jaǵdayın úyreniw hám bahalaw bolıp esaplanadı, bunda AIVnıń barlıǵı yamasa joq ekenligi anıqlanadı. AIVna medicinalıq tekseriwden ótkeriw Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen belgilengen normalar hám qaǵıydalarǵa muwapıq barlıq emlew-profilaktikalıq mákemelerde ıqtıyarlı, minnetli yaki májbúriy tártipte ámelge asırılıwı múmkin. AIVna medicinalıq tekseriwden ótkeriwde tekserilip atırǵan shaxs penen dáslepki hám keyingi másláhátlesiw ámelge asırıladı. Jas óspirimlerdi hám qatnasıqqa uqıpsız yaki qatnasıq uqıbı sheklengen dep tabılǵan shaxslardı AIVna medicinalıq tekseriwden ótkeriw olardıń nızamlı wákilleriniń razılıǵı menen ámelge asırıladı. Mámleketlik densawlıqtı saqlaw sistemasınıń laboratoriyaları tárepinen ótkeriletuǵın tekseriwlerdiń AIVnıń bar bolıwı yaki joq ekenligi tuwralı nátiyjesi tekseriwden ótip atırǵan shaxsqa onıń ótinishine baylanıslı, jas óspirimlerge hám qatnasıqqa uqıpsız yaki qatnasıqqa uqıbı sheklengen dep tabılǵan shaxslarǵa bolsa olardıń nızamlı wákillerine dáslepki másláhátti ámelge asırǵan emlew-profilaktika mákemesinde beriledi. Tekseriwden ótip atırǵan shaxsta AIV anıqlanǵan jaǵdayda, onıń menen keyingi másláhátlesiw ótkeriledi hám ol dispanserlik esapqa alınadı, bul shaxs ózge shaxslarǵa AIV infekciyasın juqtırǵanlıǵı ushın jınayıy juwapkershiligi tuwralı jazba túrde eskertiledi. Jas óspirimlerde hám qatnasıqqa uqıpsız yaki qatnasqa uqıbı sheklengen dep tabılǵan shaxslarda AIV anıqlanǵan jaǵdayda, medicinalıq mákemelerdiń xızmetkerleri bul tuwralı olardıń nızamlı wákillerin hám jas óspirimler yamasa qatnasqa uqıpsız yaki qatnas uqıbı sheklengen dep tabılǵan shaxslar turǵan mákeme basshıların xabardar etedi. Medicinalıq tekseriwden ótkeriw nátiyjesine muwapıq, ózinde AIV anıqlanǵan shaxslar qan, biologiyalıq suyıqlıqlar boyınsha donor bolıwı múmkin emes. Tekseriwden ótip atırǵan shaxstıń ótinishi boyınsha AIV infekciyası joq ekenligi tuwralı sertifikat beriliwi múmkin. AIV infekciyası joq ekenligi tuwralı sertifikat beriw nızamshılıqta belgilengen tártipte, tek Respublikalıq AIJSqa qarsı gúresiw orayında haqı tólew arqalı ámelge asırıladı.  14-statya. Íqtıyarlı túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw Íqtıyarlı túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw tekseriwden ótip atırǵan shaxstıń ótinishi boyınsha, qupıyalıqqa boysınılǵan halda ámelge asırıladı. Tekseriwden ótip atırǵan shaxstıń ótinishi boyınsha ıqtıyarlı túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw anonim túrde bolıwı múmkin. 15-statya. Minnetli túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw Tómendegiler minnetli túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriliwi kerek: qan, biologiyalıq suyıqlıqlardıń donorları; eliw jasqa shekemgi bolǵan nekeden ótiwshi shaxslar; hámledar hayallar; inekciya arqalı náshebentlik zatlardı paydalanıwda gúman etilgen shaxslar; AIVnı juqtırıp alǵan analardan tuwılǵan balalar; óz jumısında qan, biologiyalıq suyıqlıqlar, adam organları hám toqımaları menen islesiwshi medicina xızmetkerleri; Jınısıy sheriginde AIV anıqlanǵan shaxslar. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikası Bántlik hám miynet qatnasıqları ministrligi menen kelisilgen halda dizimi belgilenetuǵın ayırım kásiplerde islewshi xızmetkerler jumısqa qabıllanıwında, dáslepki hám turaqlı medicinalıq tekseriwlerden ótip atırǵanda májbúriy túrde AIV tekseriwinen ótkeriledi. (11.08.2017-j. 153/XVII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen)  16-statya. Májbúriy túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw Tekseriwden ótip atırǵan shaxstı májburiy túrde AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw nızamshılıqta belgilengen tártipte onıń razılıǵısız yaki nızamlı wákiliniń razılıǵısız sorastırıwshınıń, tergewshiniń, prokurordıń qararına yaki sud húkimine tiykarlanıp ámelge asırıladı. 17-statya. AIV juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw AIV juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw olar Respublikalıq AIJSna qarsı gúresiw orayında hám emlew-profilaktika mákemelerinde jasaytuǵın ornı boyınsha dispanserlik esapqa qoyılǵannan keyin ámelge asırıladı. AIV juqtırıp alǵanlarǵa medicinalıq járdem kórsetiw AIV infekciyasın arnawlı emlew, sonday-aq AIV infekciyası menen baylanıslı keselliklerdiń rawajlanıwınıń aldın alıw, olarǵa diagnoz qoyıw hám olardı emlewdi óz ishine aladı. AIV juqtırıp alǵanlardı pulsız arnawlı emlew keselliktiń basqıshına qarap, emlew komissiyasınıń juwmaǵına qaray AIJSna qarsı gúresiw orayında, emlew-profilaktikalıq mákemeleriniń AIV juqtırıp alǵanlarǵa arnalǵan bólimlerinde alıp barıladı. AIV juqtırıp alǵanlarǵa AIV infekciyası menen baylanıslı keselliklerdiń rawajlanıwınıń aldın alıw, olarǵa diagnoz qoyıw hám olardı emlew ushın medicinalıq járdem kórsetiw AIJSna qarsı gúresiw orayları tárepinen basqa emlew-profilaktikalıq mákemeleri menen birgelikte ámelge asırıladı. AIVnı juqtırıp alǵan shaxsta AIV infekciyası menen baylanıslı bolmaǵan kesellikler anıqlanǵan jaǵdayda, tiyisli qánigelesken emlew-profilaktika mákemelerinde ambulatoriya yaki stacionar sharayatlarda medicinalıq járdem kórsetiledi. 18-statya. Óz xızmet wazıypaların orınlawda AIV infekciyasın juqtırıw qáwpine iye bolǵan medicina xızmetkerlerin sociallıq qorǵaw Medicina xızmetkerleriniń óz wazıypaların orınlawda olarǵa AIV infekciyasınıń juǵıwı kásiplik kesellikler toparına kiredi. AIV juqtırıp alǵanlarǵa diagnoz qoyıw hám olardı emlew boyınsha qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwshi, sonday-aq profilaktika ilajların hám epidemiyaǵa qarsı ilajlardı ámelge asırıwdı támiyinlewshi medicina xızmetkerlerine nızamshılıqta názerde tutılǵan jeńillikler beriledi.

 IV BAP. AIV JUQTÍRÍP ALǴANLARDÍŃ HUQÍQLARÍ HÁM MINNETLERI, OLARDÍ SOCIALLÍQ QORǴAW

 19-statya. AIV juqtırıp alǵanlardıń huqıq hám minnetleri AIV juqtırıp alǵanlar: AIVǵa medicinalıq tekseriwden ótkeriw nátiyjelerin hám AIV tarqalıwınıń aldın alıwǵa baylanıslı usınıslar alıw; óz huqıqları tuwralı, ózindegi bar bolǵan keselliklerdiń qásiyeti hám medicinalıq járdem kórsetiwde qollanılatuǵın usıllar haqqında málimleme alıw; ózine insanıylıq qatnasta bolınıwı; psixologiyalıq járdem alıw huqıqına iye. AIV juqtırıp alǵanlar: medicina xızmetkerleri tárepinen usınıs etilgen AIV infekciyasın tarqatpaw boyınsha ilajlardı orınlaw; salamat adamlar menen qarım-qatnasta abaylı bolıw ilajların saqlaw; jınısıy sherigin, sonday-aq teri hám silekey qatlamlarınıń pútinligin buzıwshı emlerde shanshılatuǵın hám kesetuǵın ásbaplardan paydalanatuǵın medicinalıq xızmetkerlerdi hám xızmet kórsetiw salası xızmetkerlerin óz keselligi tuwralı xabardar etiwi shárt. AIV juqtırıp alǵanlar nızam hújjetlerine muwapıq basqa da huqıqlarǵa hám minnetlerge iye bolıwı múmkin.  20-statya. AIV juqtırıp alǵanlardı sociallıq qorǵaw AIV juqtırıp alǵanlar pulsız arnawlı emlenedi. On segiz jasqa tolmaǵan AIV juqtırıp alǵanlar, kesellik basqıshına qaramastan, nızamshılıqta belgilenegen hár aylıq sociallıq napaqa hám mayıp balalar ushın jeńillikler alıw huqıqına iye. AIV juqtırıp alǵan balalardıń ata-anası yaki olardıń ornın basıwshı shaxslar jumıstan waqıtsha azat etilgen hám waqıtsha miynetke jaramsızlıq napaqasın alǵan jaǵdayda nızamshılıqta belgilengen tártipte balalar menen birge emlew-profilaktikalıq mákemelerinde stacionar sharayatlarda bolıw huqıqına iye. Nızam aktlerinde AIV juqtırıp alǵanlar hám olardıń shańaraq aǵzaların sociallıq qorǵawdıń basqa ilajları da belgileniwi múmkin.  21-statya. AIV juqtırıp alǵanlardıń huqıqlarınıń shekleniwine jol qoymaw AIV juqtırıp alǵanlarda AIV infekciyasınıń bar ekenligin tiykar etip, olar menen miynet shártnamasın biykar etiwge, olardı jumısqa qabıl etiwdi biykarlawǵa, buǵan Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen belgilenetuǵın dizimde názerde tutılǵan ayırım kásiplik jumıs túrleri kirmeydi, bilimlendiriw mákemelerine, buǵan bilimlendiriw mákemeleriniń nızam aktlerinde belgilengen ayırım kásiplik túrleri kirmeydi, hám medicinalıq járdem kórsetiwshi mákemelerge qabıl etiwge qarsılıq etiwge, sonday-aq olardıń basqa huqıq hám nızamlı máplerin sheklewge, sonday-aq, olardıń shańaraq aǵzalarınıń turaq jay huqıqların, basqa huqıqları hám nızamlı máplerin sheklewge jol qoyılmaydı.

 V BAP. JUWMAQLAWShÍ QAǴÍYDALAR

 22-statya. AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha jumıslardı qarjılandırıw AIV infekciyasınıń tarqalıwına qarsı gúresiw boyınsha jumıslardı qarjılandırıw Ózbekistan Respublikası Mámleketlik byudjeti, Qaraqalpaqstan Respublikası Byudjeti qarjıları, sonday-aq, nızamshılıqta qadaǵan etilmegen basqa dárekler esabınan ámelge asırıladı.  23-statya. AIV infekciyası juqqan shaxstıń densawlıǵına jetkerilgen zıyannıń ornın qaplaw AIV infekciyası juqqan shaxstıń densawlıǵına medicina xızmetkerleri hám xızmet kórsetiw tarawı xızmetkerleri óz kásiplik minnetlerin orınlamaǵanlıǵı yaki tiyisli dárejede orınlamaǵanlıǵı nátiyjesinde jetkerilgen zıyannıń ornın qaplaw nızamshılıqta belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Zıyannıń ornın qaplaw ayıplı shaxslardı nızamǵa muwapıq juwapkerlikten azat etpeydi.  24-statya. Tartıslardı sheshiw Adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı keltirip shıǵaratuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw baǵdarındaǵı tartıslar nızamshılıqta belgilengen tártipte sheshiledi.  25-statya. Adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı keltirip shıǵaratuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw salasındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın juwapkerlik Adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı keltirip shıǵaratuǵın keselliktiń (AIV infekciyası) tarqalıwına qarsı gúresiw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıqta ayıpker shaxslar belgilengen tártipte juwapker boladı.