QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ

05.10.2007-j. №161/III

ǴALABA XABAR QURALLARÍ HAQQÍNDA

(jańa redakciyada)

I BAP. Ulıwma rejeler 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti ǵalaba xabar qurallarınıń shólkemlestiriliwi, jumıs alıp barıwı hám jumısınıń saplastırılıwı salasındaǵı qatnasıqlardı tártiplestiriwden ibarat. 2-statya. Usı Nızamnıń qollanılıwı salası Usı Nızam Qaraqalpaqstan Respublikasında shólkemlestiriletuǵın hám jumıs alıp baratuǵın ǵalaba xabar qurallarına, sonday-aq sırt el ǵalaba xabar qurallarına olardıń ónimleriniń Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında tarqatılıwına baylanıslı bóleginde qollanıladı. 3-statya. Ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetleri Ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetleri usı Nızam hám basqa da nızam hújjetlerinen ibarat. Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetlerinde názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnamanıń qaǵıydaları qollanıladı. 4-statya. Ǵalaba xabar quralları Ǵalaba xabardı dáwirli tarqatıwdıń turaqlı atamaǵa iye bolǵan hám baspa tárizde (gazetalar, jurnallar, xabarnamalar, byulletenler hám basqalar) hám (yamasa) elektron túrde (tele-, radio-, video, kinoxronikalıq baǵdarlamalar, ulıwma paydalanıwdaǵı telekommunikaciya tarmaqlarındaǵı veb saytlar) altı ayda keminde bir márte basılatuǵın yamasa efirge beriletuǵın (bunnan bılay tekstte shıǵarılatuǵın dep alınadı) forması hám ǵalaba xabardı dáwirli tarqatıwdıń basqa da formaları ǵalaba xabar quralı bolıp tabıladı. Qaraqalpaqstan Respublikasında ǵalaba xabar quralları óz jumısın «Mámleketlik til haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamına muwapıq ámelge asıradı. 5-statya. Ǵalaba xabar qurallarınıń erkinligi Qaraqalpaqstan Respublikasında ǵalaba xabar quralları erkin bolıp, óz jumısın usı Nızamǵa hám basqa da nızam hújjetlerine muwapıq ámelge asıradı. Hár bir adam, eger nızamda basqasha qaǵıyda názerde tutılmaǵan bolsa, ǵalaba xabar qurallarında shıǵıw, óz pikirin hám isenimlerin ashıq túrde bildiriw huqıqına iye. Ǵalaba xabar quralları Nızam hújjetlerine muwapıq málimleme izlestiriw, alıw, tarqatıw huqıqına iye hám tarqatılıp atırǵan málimlemeniń haqıyqatlıǵı jáne durıslıǵı ushın belgilengen tártipte juwapker boladı. 6-statya. Ǵalaba xabar quralları erkinligin paydalanıwda qıyanet etiwge jol qoymaw Ǵalaba xabar qurallarınan: Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyalıq dúzimin, aymaqlıq pútinligin zorlıq penen ózgertiwge shaqırıw; urıs, zorlıq hám terrorizmdi, sonday-aq diniy ekstremizm, separatizm hám fundamentalizm ideyaların úgit-násiyatlaw; mámleketlik sır bolǵan maǵlıwmatlardı yamasa nızam menen qorǵalatuǵın basqa da sırdı járiya etiw; milliy, rasalıq, etnik yamasa diniy óshpenlilikti qozǵawshı málimleme tarqatıw; eger nızamda basqasha qaǵıyda názerde tutılmaǵan bolsa, giyabentlik zatlar, psixotrop nárseler hám prekursorlardı úgit-násiyatlaw; pornografiyanı úgit-násiyatlaw; nızamǵa muwapıq jınayatlı hám basqa da juwapkershilikke sebep bolatuǵın basqa da háreketlerdi islew maqsetinde paydalanılıwına jol qoyılmaydı. Ǵalaba xabar quralları arqalı puqaralardıń namısı hám qádir-qımbatına yamasa issheńlik abıroyına shek keltiriw, jeke turmısına aralasıw qadaǵan etiledi. Prokuror, tergewshi yamasa sorastırıwshınıń jazba ruxsatısız sorastırıw yamasa dáslepki tergew materialların járiyalaw, belgili bir is boyınsha sudtıń qararı shıqpastan aldın yamasa sudtıń qararı nızamlı kúshke kirmesten aldın onıń nátiyjelerin boljaw yamasa sudqa basqasha jol menen tásir jasaw qadaǵan etiledi. 7-statya. Cenzuraǵa jol qoymaw Qaraqalpaqstan Respublikasında ǵalaba xabar quralları cenzurasına jol qoyılmaydı. Járiyalanıp atırǵan xabarlar hám materiallar aldın-ala kelisip alınıwın, sonday-aq, olardıń teksti ózgertiliwin yamasa pútkilley baspadan alıp taslanıwın (efirge berilmewin) talap etiwge hesh kim haqılı emes. II BAP. Ǵalaba xabar quralları jumısın shólkemlestiriw 8-statya. Ǵalaba xabar quralın shólkemlestiriw huqıqı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń yuridikalıq hám fizikalıq shaxsları ǵalaba xabar quralların shólkemlestiriw huqıqına iye. Ǵalaba xabar quralı bir neshe shólkemlestiriwshi tárepinen de shólkemlestiriliwi múmkin. Tómendegiler ǵalaba xabar quralınıń shólkemlestiriwshisi (bunnan bılay tekstte shólkemlestiriwshi dep alınadı) bolıwı múmkin emes` 18 jasqa tolmaǵan shaxs; qastan islegen jınayatı ushın sudlanǵanlıq jaǵdayı tamamlanbaǵan yamasa sudlanǵanlıǵı alıp taslanbaǵan yaki sud tárepinen háreket qatnasıqlarına uqıpsız dep tabılǵan shaxs; jumısı nızam menen qadaǵan etilgen mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkem. Ustav qorında sırt el investiciyalarınıń úlesi otız hám onnan da aslam procentti quraǵan yuridikalıq shaxslar tárepinen ǵalaba xabar quralları shólkemlestiriliwine jol qoyılmaydı. 9-statya. Shólkemlestiriw hújjetleri Ǵalaba xabar quralınıń shólkemlestiriw hújjetleri shólkemlestiriw shártnaması hám ǵalaba xabar quralı redakciyasınıń (bunnan bılay tekste redakciya dep alınadı) ustavınan (rejesinen) yamasa tek ǵana redakciyanıń ustavınan (rejesinen) ibarat boladı. 10-statya. Shólkemlestiriw shártnaması Shólkemlestiriw shártnaması bir neshe shólkemlestiriwshi arasında dúziledi. Shólkemlestiriw shártnamasında tómendegiler názerde tutıladı: shólkemlestiriwshilerdiń ataması (familiyası, atı, ákesiniń atı) hám jaylasqan ornı (pochta mánzili); shólkemlestirilip atırǵan ǵalaba xabar quralınıń túri, ataması, tili, maqseti, qánigelesiwi hám shıǵıw jiyiligi; redakciyanıń shólkemlestiriw-huqıqıy forması; redakciyanıń ustavlıq qorınıń muǵdarı hám qáliplestiriw tártibi; redakciyanı qarjılandırıw dárekleri; shólkemlestiriwshilerdiń redakciya jumısında qatnasıwı boyınsha huqıq hám minnetlemeleri; redakciyanıń basqarıw uyımların qáliplestiriw tártibi; paydanı bólistiriw hám zıyanlardıń ornın toltırıw tártibi; ǵalaba xabar quralı shıǵarılıwın toqtatıp turıw yamasa toqtatıw tártibi; nızam hújjetlerine muwapıq basqa da shártler. 11-statya. Redakciya ustavı (rejesi) Redakciya nızam hújjetlerine muwapıq qabıl etilgen hám shólkemlestiriwshi tárepinen tastıyıqlanǵan ustav (reje) tiykarında jumıs alıp baradı. Redakciya ustavında (rejesinde) tómendegiler belgilenedi: ǵalaba xabar quralınıń túri, ataması, tili, maqseti, qánigelesiwi, shıǵıw jiyiligi hám kólemi; redakciyanıń jaylasqan jeri (pochta mánzili); shólkemlestiriwshi hám redakciyanıń huqıq hám minnetleri; redakciyanı qarjılandırıw derekleri; redakciyanıń basqarıw uyımların qáliplestiriw tártibi; paydanı bólistiriw hám zıyanlardıń ornın toltırıw tártibi; ǵalaba xabar quralı shıǵarılıwın toqtatıp turıw yamasa toqtatıw tiykarları hám tártibi; redakciyanı qayta shólkemlestiriw hám saplastırıw tártibi; ustavtı (rejeni) qabıl etiw hám oǵan ózgerisler kirgiziw tártibi; nızam hújjetlerine muwapıq basqada qaǵıydalar. 12-statya. Shólkemlestiriwshi hám redakciya arasındaǵı shártnama Shólkemlestiriwshi hám redakciya arasındaǵı shártnamada tómendegiler belgilenedi: shólkemlestiriwshi hám redakciyanıń huqıq hám minnetleri; ǵalaba xabar quralın tayarlaw hám shıǵarıw shártleri; redakciyanıń jumısın qarjılandırıw tártibi; redakciya xızmetkerleriniń óndirislik hám sociallıq-turmıslıq, miynet sharayatların dúziw tártibi; úshinshi shaxslar menen óz-ara qatnasıqlar tártibi; táreplerdiń juwapkershiligi; nızam hújjetlerine muwapıq basqa da shártler. Eger shólkemlestiriwshi hám redakciya sıpatında bir shaxs jumıs alıp barsa, shártnama dúziw talap etilmeydi. 13-statya. Shólkemlestiriwshiniń huqıqları Shólkemlestiriwshi: ǵalaba xabar quralınıń dizimnen ótkerilgen atamasınan paydalanıw hám oǵan biylik etiw; redakciyanıń basqarıw uyımların qáliplestiriwde shólkemlestiriw shártnaması, redakciya ustavı (rejesi) hám nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte qatnasıw; paydanı bólistiriwde hám zıyannıń ornın ótewde qatnasıw; eń úlken kólemi hám shıǵarılatuǵın múddeti redakciya ustavına (rejesine) yamasa shólkemlestiriwshi hám redakciya arasındaǵı shártnamaǵa muwapıq belgilenetuǵın, reklama túrinde bolmaǵan xabar yamasa materialdı óz atınan ǵalaba xabar quralında biypul jaylastırıw; redakciyanıń jumısı toqtatılǵan jaǵdayda kreditorlar menen esaplasqannan soń qalǵan múlkti yamasa onıń qunın nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan tártipte alıw huqıqına iye. Shólkemlestiriwshi nızam hújjetlerine muwapıq basqa da huqıqlarǵa iye bolıwı múmkin. 14-statya. Shólkemlestiriwshiniń minnetleri Shólkemlestiriwshi: redakciyanı shólkemlestiriwi; redakciya ustavın (rejesin) tastıyıqlawı; redakciya menen shártnama dúziwi; ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın támiyinlewi; ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetlerine boysınılıwın támiyinlewi; shólkemlestiriwshiniń ustavlıq qorı ózgergenligi haqqında, eger ustavlıq qorında sırt el investiciyaları úlesi usı Nızamnıń 8-statyasınıń tórtinshi bóliminde názerde tutılǵan shegaradan asıp ketken bolsa, wákillikli mámleketlik uyımdı (bunnan bılay tekstte dizimnen ótkeriwshi uyım dep alınadı) xabardar etiwi shárt. Shólkemlestiriwshiniń juwapkershiliginde nızam hújjetlerine muwapıq basqa da minnetler bolıwı múmkin. 15-statya. Redakciya Redakciya ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın ámelge asırıwshı yuridikalıq shaxs yamasa yuridikalıq shaxstıń strukturalıq bólimshesi bolıp tabıladı. Redakciya nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan hár qanday shólkemlestiriw – huqıqıy formada dúziliwi múmkin. Redakciya óz kásiplik jumısında ǵárezsiz bolıp tabıladı. Redakciya bas redaktor hám redakciya xızmetkerlerinen ibarat bolıwı múmkin. Redakciya ǵalaba xabar quralı mámleketlik dizimnen ótkerilgennen keyin óz jumısın baslawı múmkin. Redakciyanıń jumısın qarjılandırıw nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte ámelge asırıladı. 16-statya. Bas redaktor Bas redaktor shólkemlestiriwshi tárepinen lawazımǵa tayınlanadı hám lawazımınan bosatıladı. Bas redaktor redakciyaǵa basshılıq etedi, ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwı haqqında sheshim qabıl etedi hám onıń jumısı ushın nızam hújjetlerine muwapıq juwapker boladı. Nızam hújjetleri hám shólkemlestiriw hújjetlerine muwapıq, bas redaktor ǵalaba xabar quralınıń shólkemlestiriwshisi, tarqatıwıshısı, mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları jáne basqa da yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar menen qatnasıqlarda, sonday-aq sudta redakciyanıń atınan is júrgizedi. 17-statya. Redakciya xızmetkeri Redakciya shtatında turǵan, materialdı toplaw, tallaw, redaktorlaw hám tayarlaw menen shuǵıllanıwshı shaxs redakciya xızmetkeri bolıp tabıladı. 18-statya. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwına baylanıslı maǵlıwmatlar Hár bir mezgilli basılımnıń shıǵarılıwında tómendegi maǵlıwmatlar kórsetiliwi shárt: mezgilli basılımnıń ataması; mámleketlik dizimnen ótkerilgen sánesi hám sanı; shólkemlestiriwshiniń ataması (familiyası, atı, ákesiniń atı); bas redaktordıń familiyası, atı, ákesiniń atı; hár biri mezgilli basılım shıǵarılıwı ushın juwapker bolǵan redakciya xızmetkeriniń familiyası, atı, ákesiniń atı; tártip sanı hám shıǵarılǵan sánesi, al, mezgilli baspa basılımlar ushın bolsa basıwǵa ruxsat berilip, qol qoyılǵan waqıt (grafikte belgilengeni hám haqıyqattaǵısı); mezgilli baspa basılımlar ushın – indeksi, tirajı, bahası yamasa «Kelisilgen bahada», «Biypul» degen jazıwlar; redakciya hám baspaxananıń jaylasqan ornı (pochta mánzili). Tele -, radio -, video -, kinoxronikalıq baǵdarlamalarǵa hám ǵalaba xabardı mezgilli tarqatıwdıń basqa elektron formalarına baylanıslı maǵlıwmatlar nızam hújjetleri menen belgilenedi. III BAP. Ǵalaba xabar quralların mámleketlik dizimnen ótkeriw 19-statya. Ǵalaba xabar quralın mámleketlik dizimnen ótkeriw tártibi Ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkeriwshi uyım tárepinen mámleketlik dizimnen ótkeriledi (bunnan bılay tekste dizimnen ótkeriw dep alınadı). Ǵalaba xabar quralların dizimnen ótkeriw tártibi Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen belgilenedi. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arza dizimnen ótkeriwshi uyımǵa belgilenegen tártipte shólkemlestiriwshi tárepinen beriledi. Shólkemlestiriwshiniń ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arzası dizimnen ótkeriwshi uyım tárepinen bir ay múddet ishinde qarap shıǵılıwı kerek. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkergenligi hám qayta dizimnen ótkergenligi ushın nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte hám muǵdarda dizimnen ótkeriw jıyımı alınadı. 20-statya. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqında arza Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arzada tómendegiler kórsetiliwi tiyis: shólkemlestiriwshi haqqındaǵı maǵlıwmatlar; ǵalaba xabar quralınıń ataması, tili hám túri; maqset hám wazıypaları; qánigelesiwi; tarqatılıw aymaǵı; jiyiligi; qarjılandırıw derekleri; redakciyanıń jaylasqan ornı (pochta mánzili) hám redakciya haqqındaǵı basqa da maǵlıwmatlar; kólemi; shólkemlestiriwshi hám redakciya basqa qaysı ǵalaba xabar quralına shólkemlestiriwshi, isenimli basqarıwshı, basıp shıǵarıwshı, tarqatıwıshı ekenligi haqqındaǵı (barlıq affillengen shaxslardıń hám olardıń hár biriniń redakciyanıń ustavlıq qorındaǵı úlesi muǵdarları kórsetilgen) maǵlıwmatlar. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arzaǵa ǵalaba xabar quralınıń shólkemlestiriw hújjetleri qosımsha etiledi. Eger shólkemlestiriwshi bir shaxstan ibarat bolsa, dizimnen ótkeriwshi uyımǵa usınılatuǵın ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arzaǵa tek ǵana redakciya ustavı (rejesi) qosımsha etiledi. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriwde usı statyada názerde tutılǵannan basqasha talaplar qoyıw qadaǵan etiledi. Usı statyanıń birinshi bóliminiń ekinshi-besinshi abzaclarında, sonday-aq ekinshi bóliminde kórsetilgen maǵlıwmatlar hám hújjetlerge ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgennen soń ózgerisler kirgizilgen jaǵdayda, ol belgilengen tártipte qayta dizimnen ótiwi shárt. Qalǵan jaǵdaylarda shólkemlestiriwshi yamasa redakciya kirgizilgen ózgerisler haqqında dizimnen ótkeriwshi uyımdı bir ay múddet ishinde jazba túrde xabardar etiwi shárt. 21-statya. Dizimnen ótkerilmeytuǵın ǵalaba xabar quralları Tómendegilerdiń dizimnen ótkeriliwi talap etilmeydi: tek ǵana óz rásmiy xabarları hám materialların, sonday-aq normativlik huqıqıy hújjetlerdi járiyalaw ushın mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları tárepinen shólkemlestirletuǵın ǵalaba xabar quralları; kárxana, mákeme, shólkemniń (sonıń ishinde oqıw hám ilimiy mákemeniń) óz zárúrliklerin qanaatlandırıw ushın tirajı júzge shekemgi nusqada shıǵarılatuǵın mezgilli baspa basılımlar; kabel tarmaqları arqalı alıp beriletuǵın (kórsetiletuǵın) tele -, radio-, video-, kinoxronikalıq baǵdarlamalar, sonday-aq tarqatılıwı bir kárxana, mákeme, shólkem (sonıń ishinde oqıw hám ilimiy mákeme) imaratı hám (yamasa) aymaǵı menen sheklenetuǵın audio -, audiovizual xabar hám materiallar. 22-statya. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriwden bas tartıw Ǵalaba xabar quralın dizimge alıwdan tómendegi jaǵdaylarda bas tartılıwı múmkin: ǵalaba xabar quralınıń maqset hám wazıypaları nızam hújjetlerine qayshı kelse; ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arza usı nızamǵa muwapıq ǵalaba xabar quralın shólkemlestiriw huqıqına iye bolmaǵan yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxstıń atınan berilgen bolsa; ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriw haqqındaǵı arzada kórsetilgen maǵlıwmatlar haqıyqatqa tuwrı kelmese; bunnan aldın dál usınday yamasa aljastırıp jiberiw dárejesinde uqsas atamadaǵı ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgen bolsa. Ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriwden bas tartılǵan jaǵdayda, bas tartıw tiykarları kórsetilgen jazba xabarnama sheshim shıǵarılǵannan keyin on kún ishinde arza iyesine jiberiledi. Shólkemlestiriwshi dizimnen ótkeriwshi uyımnıń ǵalaba xabar quralın dizimnen ótkeriwden bas tartıw haqqındaǵı sheshimi ústinen sudqa shaǵım etiwi múmkin. 23-statya. Ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtı haqıqıy emes dep tabıw Ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıq tek ǵana sud tárepinen haqıyqıy emes dep tabılıwı múmkin. Ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtıń qálbeki hújjetlerden paydalanılǵan halda alınǵanlıǵı ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtı haqıyqıy emes dep tabılıwı ushın tiykar boladı. Bunda dizimnen ótkeriwshi uyım ǵalaba xabar quralı dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtı haqıyıqıy emes dep tabıw haqqındaǵı arza menen sudqa múrájat etiwi shárt. Ǵalaba xabar quralı ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtı haqıyqıy emes dep tabıw tuwralı maǵlıwmat ǵalaba xabar qurallarında járiyalanıwı tiyis. 24-statya. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıp turıw yamasa toqtatıw Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıp turıw yamasa toqtatıw dizimnen ótkeriwshi uyımnıń arzası tiykarında sudtıń qararına muwapıq ámelge asırıladı. Shólkemlestiriwshi ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın redakciya ustavında (rejesinde) yamasa shólkemlestiriwshi hám redakciya arasında dúzilgen shártnamada názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte toqtatıp turıw yamasa toqtatıwǵa haqılı. Shólkemlestiriwshi ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıp turıw yamasa toqtatıw haqqında sheshim qabıl etilgennen keyin óz sheshimi haqqında dizimge alıwshı uyımdı úsh kún ishinde jazba túrde xabardar etiwi shárt. Usı xabarnama bul ǵalaba xabar quralı shıǵarılıwınıń toqtatıp turılıwı yamasa toqtatılıwınan aldın sońǵı shıǵarılıwınıń birine jaylastırılıwı kerek. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın sudtıń sheshimine muwapıq toqtatıp turıw dizimge alıwshı uyım tárepinen redakciyaǵa qatnaslı shıǵarılǵan eskertiwge sebep bolǵan nızam hújjetleri buzılıwı tákirarlap, jazba eskertiwden keyin bir ay ishinde saplastırılmaǵan jaǵdayda ámelge asırıladı. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın qayta baslaw dizimge alıwshı uyım anıqlaǵan nızam hújjetleri buzılıwı saplastırılǵanlıǵın tastıyıqlawshı maǵlıwmatlar shólkemlestiriwshi hám (yamasa) redakciya tárepinen sudqa usınılǵannan keyin sudtıń sheshimine muwapıq ámelge asırıladı. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıw haqqında sud tárepinen sheshim shıǵarılıwı ushın tómendegiler tiykar bolıwı múmkin: ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetleri talapları redakciya tárepinen turaqlı ráwishte buzıp kelingenligi, bul haqqında dizimge alıwshı uyım tárepinen shólkemlestiriwshi hám (yamasa) redakciya atına burın jazba eskertiwler jiberilgenligi; sudtıń ǵalaba xabar quralın shıǵarıwdı toqtatıp turıw haqqındaǵı sheshimi orınlanbaǵanlıǵı; ǵalaba xabar quralınıń altı aydan aslam waqıt dawamında shıǵarılmaǵanlıǵı; nızam hújjetlerinde belgilengen basqa da jaǵdaylar. ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıw onıń dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı gúwalıqtıń háreket etiwi toqtatılıwına sebep boladı. Ǵalaba xabar quralınıń shıǵarılıwın toqtatıw haqqında shólkemlestiriwshi tárepinen sheshim qabıl etilgen jaǵdayda, redakciya shólkemlestiriwshiniń ruxsatı menen dál usınday atamadaǵı ǵalaba xabar quralın belgilengen tártipte shólkemlestiriwge haqılı. Bunday jaǵdayda ǵalaba xabar quralın qayta dizimnen ótkeriw talap etiledi. IV BAP. Ǵalaba xabar quralları ónimin tarqatıw. Ǵalaba xabar quralları bazarın monopoliyalastırıwǵa jol qoyılmawı 25-statya. Ǵalaba xabar quralları ónimi Dáwirli baspa basılımnıń óz aldına sanınıń tirajı yamasa tirajınıń bir bólegi yaki tele-, radio-, video-, kinoxronikalıq baǵdarlamalardıń hám ǵalaba xabardı mezgilli tarqatıwdıń basqa da elektron tárizdegi óz aldına shıǵarılıwı ǵalaba xabar qurallarınıń ónimi bolıp tabıladı. 26-statya. Ǵalaba xabar quralları ónimin tarqatıw Ǵalaba xabar quralı ónimin tarqatıw tikkeley redakciya tárepinen, sonday-aq belgilengen tártipte yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar tárepinen shártnama tiykarında ámelge asırılıwı múmkin. Baspa ǵalaba xabar quralları ónimin tarqatıw olarǵa jazılıwdı shólkemlestiriw, sonday-aq usaqlap satıw tarmaǵı arqalı ámelge asırıladı. Dizimnen ótkerilgen mezgilli baspa basılımlar tirajın usaqlap sawda arqalı, sonıń ishinde qolda satıw basılımlardıń redakciyalarınıń shtattaǵı tarqatıwshıları tárepinen yamasa sawda tarmaǵına iye bolǵan yuridikalıq shaxslar, sonday-aq jeke tártiptegi isbilermenler tárepinen, nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Ǵalaba xabar quralınıń hár bir óz aldına shıǵarılıwınıń tarqatılıwına bas redaktor onıń shıǵarılıwı ushın ruxsat bergennen soń ǵana jol qoyıladı. Kórsetiw hám esittiriw úziliksiz dawam etkende ǵalaba xabar quralı óniminiń tarqatılıwına bas redaktor dáslepki ruxsat bergen payıttan baslap jáne kórsetiw hám esittiriwdegi tánepiske deyin jol qoyıladı. 27-statya. Mezgilli baspa basılımnıń elektron versiyası Mezgilli baspa basılımnıń elektron versiyası mezgilli baspa basılımdı tarqatıw usıllarınan biri bolıp tabıladı. Tiyisli mezgilli baspa basılımnıń baspa hám elektron versiyalarınıń mazmunı bir qıylı bolǵan hám nızam hújjetleri talaplarına boysınılǵan jaǵdayda, mezgilli baspa basılım redakciyası mezgilli baspa basılımnıń elektron versiyasın óz aldına ǵalaba xabar quralı sıpatında dizimnen ótkermesten tarqatıwǵa haqılı. Mezgilli baspa basılımnıń baspa versiyasında bar bolǵan reklama xabarlarınıń elektron versiyadan alıp taslanıwı hám (yamasa) pútkilley yaki bir bóleginde almastırılıwı, sonday-aq elektron versiyada berilgen materiallar kóleminiń baspa versiyadaǵıǵa salıstırǵanda qısqartılıwı mazmunınıń bir qıylılıǵı buzılıwı dep qaralmaydı. Mezgilli baspa basılımnıń redakciyası mezgilli baspa basılımnıń elektron versiyası tarqatılıwı haqqında dizimnen ótkeriwshi uyımdı jazba túrde xabardar etiwi shárt. 28-statya. Mezgilli baspa basılımlarǵa qosımshalar Mezgilli baspa basılımlar qosımshalar menen shıǵarılıwı múmkin. Qosımshalar qaysı mezgilli basılımǵa tiyisli bolsa, olarda usı tiykarǵı mezgilli baspa basılımnıń ataması kórsetiliwi kerek. mezgilli baspa basılımnıń óz aldına atamaǵa iye bolǵan qosımshalarına óz aldına ǵalaba xabar quralı sıpatında qaraladı hám ol ulıwma tiykarlarda dizimnen ótkeriliwi tiyis. 29-statya. Qadaǵalaw nusqaları hám májbúriy nusqalar Mezgilli baspa basılımnıń qadaǵalaw nusqaları redakciyaǵa, shólkemlestiriwshige hám dizimnen ótkeriwshi uyımǵa biypul jiberiledi. Mezgilli baspa basılımnıń májbúriy nusqaları jiberiletuǵın mákemeler hám shólkemlerdiń dizimi Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen belgilenedi. 30-statya. Ǵalaba xabar quralları bazarın monopoliyalastırıwǵa jol qoymaw Ǵalaba xabar quralları bazarın monopoliyalastırıwǵa jol qoyılmaydı. Hesh bir yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs ǵalaba xabar qurallarınıń tiyisli oraylıq yamasa jergilikli bazarına shıǵarılatuǵın ǵalaba xabar qurallarınıń jigirma bes procentiniń aslamına shólkemlestiriwshi (birgeliktegi shólkemlestiriwshi) bolıwǵa hám (yamasa) olardı usınday muǵdarda óz múlkinde, iyeliginde, paydalanıwında, biyliginde, júrgiziwinde yamasa basqarıwında (tikkeley yamasa affillengen shaxslar arqalı) saqlawǵa haqılı emes. 31-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında sırt el ǵalaba xabar quralları ónimlerin tarqatıw Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında sırt el ǵalaba xabar quralları ónimlerin tarqatıw Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti belgileytuǵın tártipke, sonday-aq Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamalarına muwapıq ámelge asırıladı. Sırt el ǵalaba xabar quralları tárepinen ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetleri talapları buzılǵan jaǵdayda, olardıń ónimin Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında tarqatıw toqtatılıwı múmkin. V BAP. Ǵalaba xabar qurallarınıń puqaralar hám shólkemler menen qatnasıqları 32-statya. Avtorlıq materiallardan hám xatlardan paydalanıw Ǵalaba xabar qurallarında avtorlıq materiallardan, ilim, ádebiyat hám kórkem óner shıǵarmalarınan nızam hújjetlerine muwapıq paydalanılıwına jol qoyıladı. Redakciyaǵa kelgen xatlardı járiyalawǵa tayarlaw payıtında olardıń mazmunın buzbaǵan halda tekstin qısqartıw hám redaktorlawǵa jol qoyıladı. Redakciya nızamlı tiykarda qaytarǵan materialdı ǵalaba xabar quralında májbúrlep járiyalatıwǵa hesh kim haqılı emes. 33-statya. Málimleme dáregin járiya etpew Redakciya óz atın járiya etpew shárti menen berilgen málimleme, maǵlıwmatlar, faktlar yamasa dáliller dereginiń atın, sonday-aq laqabın qoyǵan avtordıń atın olardıń jazba túrdegi kelisimisiz járiya etiwge haqılı emes. Redakciya málimleme dereginiń yamasa laqabın qoyǵan avtordıń talabına muwapıq olardıń atınan sudta qatnasıwı múmkin. 34-statya. Biykarlaw yamasa juwap qaytarıw huqıqı Yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs ǵalaba xabar quralında járiyalanǵan, haqıyqatqa tuwrı kelmeytuǵın hám óziniń abırayına jáne ar-namısı yaki issheńlik abıroyına shek keltiriwshi maǵlıwmatlar ushın biykarlaw beriwdi redakciyadan talap etiwge haqılı. Járiyalanǵan material sebepli huqıqları hám nızamlı mápleri buzılǵan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar usı ǵalaba xabar quralında biykarlaw yamasa juwaptı járiyalawǵa haqılı. Juwap yamasa biykarlaw juwap beriliwine sebep bolǵan material basılǵan dál usı bette arnawlı rubrika astında járiyalanıwı tiyis. Biykarlaw yamasa juwap gazetalarda olar alınǵan kúnnen baslap bir ay múddet ishinde, basqa dáwirli basılımlarda gezektegi sanda járiyalanıwı shárt. Tele-, radio-, video-, kinoxronikalıq baǵdarlamalar hám ǵalaba xabardı mezgilli tarqatıwdıń basqa da elektron versiyaları redakciyası tárepinen alınǵan biykarlaw yamasa juwap usı baǵdarlama yamasa dúrkimde, kelgen kúnnen baslap bir aydan keshiktirmey efirge beriledi. Eger biykarlaw yamasa juwaptı járiyalaw kólemi hám waqtı ǵalaba xabar quralınıń jumısına zıyan keltiriwi múmkin bolsa, tekstti málimleme deregi yamasa avtor menen kelisilgen halda tiykarı redaktorlawǵa jol qoyıladı. Ǵalaba xabar quralı biykarlawdı, juwaptı járiyalawdan bas tartsa yamasa olardı járiyalaw ushın belgilep qoyılǵan múddetti buzsa, yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs dawa arza menen sudqa múrájat etiwge haqılı. 35-statya. Rásmiy xabarlar hám málimlemelerdi járiyalaw Mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları tárepinen shólkemlestirilgen ǵalaba xabar quralları usı uyımlardıń rásmiy xabarları hám materialların, sonday-aq normativlik – huqıqıy hújjetlerdi járiyalawı shárt. Ayırıqsha jaǵdaylar haqqındaǵı qıstawlı xabarlar yamasa wákillikli mámleketlik uyımlar tárepinen jámiyetshilikke tezlik penen bildiriw maqsetinde berilgen xabarlar barlıq ǵalaba xabar qurallarında járiyalanadı. Sudtıń dál usı ǵalaba xabar quralında járiyalaw haqqındaǵı kórsetpesi bolǵan, nızamlı kúshke kirgen sheshimin redakciya sud sheshiminde kórsetilgen múddette biypul járiyalawı shárt. Usı statyanıń birinshi – úshinshi bólimlerinde názerde tutılǵanınan basqa hár qanday málimleme, xabar hám daǵaza redakciya menen dúziletuǵın shártnama tiykarında járiyalanadı. VI BAP. Juwmaqlawshı rejeler 36-statya. Málimleme agentlikleri Usı Nızam málimleme agentliklerine qollanılǵan jaǵdayda, olarǵa bir waqıttıń ózinde ǵalaba xabar quralınıń redakciyası, basıp shıǵarıwshısı, tarqatıwıshısı statusı hám huqıqıy rejimi qollanıladı. Málimleme agentlikleri tárepinen shólkemlestirletuǵın, turaqlı atamaǵa iye bolǵan byulleten, xabarnama, basqa da basılım yamasa baǵdarlama usı Nızamda belgilengen tártipte dizimnen ótkeriledi. Málimleme agentliginiń xabarları hám materialları basqa ǵalaba xabar quralı tárepinen tarqatılǵan jaǵdayda, málimleme agentliginiń ataması kórsetiliwi shárt. 37-statya. Xalıqaralıq birge islesiw Ǵalaba xabar salasındaǵı xalıqaralıq birge islesiw xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan principleri hám normaları, sonday-aq Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamaları hám nızam hújjetleri tiykarında ámelge asırıladı. 38-statya. Sırt el ǵalaba xabar qurallarınıń wákilxanaları hám wákillerin akkreditaciyalaw Sırt el ǵalaba xabar qurallarınıń wákilxanaları hám wákilleri Ózbekstan Respublikası Sırtqı isler ministrliginde akkreditaciyalanǵannan keyin Ózbekstan Respublikasında óz jumısın ámelge asıradı. Sırt el ǵalaba xabar qurallarınıń Qaraqalpaqstan Respublikasında akkreditaciyalanǵan wákilxanaları hám wákilleriniń huqıqıy statusı hám kásiplik jumısın ámelge asırıw shártleri nızam hújjetleri menen belgilenedi. 39-statya. Tartıslardı sheshiw Ǵalaba xabar qurallarınıń shólkemlestiriliwi, jumıs alıp barıwı hám jumısınıń toqtatılıwı salasında júzege keletuǵın tartıslar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte sheshiledi. 40-statya. Ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı Nızam hújjetlerin buzǵanlıǵı ushın juwapkerlik Ǵalaba xabar quralları haqqındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıqta ayıplı bolǵan shaxsları belgilengen tártipte juwapker boladı. Bas redaktor, sonday-aq jurnalist ǵalaba xabar qurallarında haqıyqatqa sáykes kelmeytuǵın materiallardı tarqatqanlıǵı ushın tómendegi jaǵdaylarda juwapker bolmaydı: eger bul maǵlıwmatlar rásmiy xabarlardan, normativlik – huqıqıy hújjetlerden yamasa rásmiy statistika esabatları maǵlıwmatlarınan yamasa málimleme agentlikleri yaki mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımlarınıń baspasóz xızmetleri arqalı alınǵan bolsa; eger bul maǵlıwmatlar aldın-ala jazıp alınbastan efirge beriletuǵın avtorlıq shıǵıwlarda bar bolsa yamasa shıǵıwlardıń sózbe-sóz tákirarlanıwı (stenografiya-, audio-, videojazıwı) bolsa.