DENE TÁRBIYa HÁM SPORT HAQQÍNDA
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 30.12.2017-j. № 163/XIX
Dene tárbiya hám sport haqqında (jańa redakciyada)
1-bap. Ulıwma rejeler
Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen: 29.06.2019-j 258/XXVI-sanlı №R Nızamı 30.06.2021-j. 152/XX-sanlı №R Nızamı 30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı №R Nızamı 1-statya. Usı Nızamnıń maqseti Usı Nızamnıń maqseti dene tárbiya hám sport salasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat. 2-statya. Dene tárbiya hám sport haqqındaǵı nızam hújjetleri Dene tárbiya hám sport haqqındaǵı nızam hújjetleri usı Nızam hám basqa da nızam hújjetlerinen ibarat. Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń dene tárbiya hám sport haqqındaǵı nızam hújjetlerinde názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı. 3-statya. Tiykarǵı túsinikler Usı Nızamda tómendegi tiykarǵı túsinikler qollanıladı: fizikalıq reabilitaciya – adam organizminiń buzılǵan yamasa waqıtsha joytılǵan funkciyaların hám de mayıplardıń hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardıń sociallıq hám de kásipke bolǵan qábiletlerin dene tárbiya hám sport quralları hám de usıllarınan paydalanǵan halda tiklew (dúzetiw hám kompensaciyalaw); dene tárbiya – mádeniyattıń insandı dene tárbiya, fizikalıq rawajlanıw hám fizikalıq tayarlıq arqalı fizikalıq hám de intellektuallıq jaqtan jetilistiriw, onıń qábiletin hám háreket belsendiligin arttırıw, salamat turmıs tárizi kónlikpelerin qáliplestiriw, sociallıq beyimlestiriw boyınsha jámiyet tárepinen jaratılatuǵın hám de paydalanılatuǵın qádiriyatlar, normalar hám bilimler jıynaǵınan ibarat bolǵan bólimi; fizikalıq tárbiyalaw – joqarı mádeniyatqa iye bolǵan hár tárepleme jetik hám de fizikalıq salamat insandı qáliplestiriw maqsetinde shaxstı tárbiyalawǵa, insannıń fizikalıq imkaniyatların rawajlandırıwǵa, onıń dene tárbiya hám sport salasındaǵı tájiriybe hám bilimlerin arttırıwǵa qaratılǵan process; dene tárbiya yaki sport ilajlarınıń shólkemlestiriwshisi – óz baslaması menen dene tárbiya yaki sport ilajın ótkerip atırǵan hám (yamasa) bunday ilajdı tayarlaw hám de ótkeriwdi shólkemlestiriw, finanslıq hám materiallıq jaqtan támiyinlewdi ámelge asırıp atırǵan yuridikalıq yaki fizikalıq shaxs; dene tárbiya-salamatlandırıw qurılması – ǵalabalıq dene tárbiya ilajları hám dene tárbiya-salamatlandırıw shınıǵıwların ótkeriw ushın arnalǵan, ózine qoyılatuǵın norma hám talaplarǵa juwap beretuǵın jabıq yaki ashıq tiptegi qurılma; (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen) ǵalabalıq dene tárbiya ilajları – xalıqtı dene tárbiya shınıǵıwlarına tartıwǵa hám xalıq arasında salamat turmıs tárizin qáliplestiriwge qaratılǵan ilajlar; ǵalabalıq sport – sporttıń shólkemlestirilgen hám (yaki) biyǵárez shınıǵıwlar, sonday-aq ǵalabalıq dene tárbiya hám sport ilajların ótkeriw arqalı xalıqtı fizikalıq tárbiyalaw, salamatlandırıw, jetilistiriw hám de dene tárbiya hám sport shınıǵıwlarına qamtıwǵa qaratılǵan bólimi; professional sport – sporttıń sport jarısların shólkemlestiriw hám ótkeriwge qaratılǵan bólimi bolıp, sportshılar olarda óziniń tiykarǵı jumısı sıpatında qatnasqanlıǵı hám olarǵa tayarlıq kórgenligi ushın sıylıq hám (yaki) is haqı aladı; sport – insanlardıń belgili bir qaǵıydalar boyınsha shólkemlestirilgen, olardıń fizikalıq hám intellektuallıq qábiletin salıstırıwdan ibarat bolǵan háweskerlik tiykarındaǵı hám professional tiykardaǵı jumısı, sonday-aq usı jumısqa tayarlıq kóriw hám de bul jumıs barısında adamlar arasında júzege keletuǵın qatnasıqlar; sportshı – tańlaǵan sport túri yaki sport túrleri menen turaqlı shuǵıllanatuǵın, bárqulla óziniń sport sheberligin arttırıp baratuǵın hám sport ilajlarında qatnasatuǵın fizikalıq shaxs; sport boyınsha agent – sportshınıń atınan hám onıń mápleri ushın shártnama tiykarında háreket etetuǵın, dúzilgen shártnamalardıń shártleri hám sportshınıń huqıqlarınıń saqlanıwın baqlap baratuǵın shaxs; sport jarısı – sportshılar arasında yaki sportshılar komandaları arasında hár túrli sport túrleri (sport disciplinaları) boyınsha jarıstıń eń jaqsı qatnasıwshısın anıqlaw maqsetinde dene tárbiya yaki sport jarıslarınıń shólkemlestiriwshisi tárepinen tastıyıqlanǵan reje (reglament) boyınsha ótkeriletuǵın jarıs; sport qurılması – sport ilajları hám ǵalabalıq sport ilajların, hár túrli sport túrleri boyınsha oqıw-shınıǵıwların hám oqıw-shınıǵıw jıyınların ótkeriw ushın arnalǵan, ózine qoyılatuǵın norma hám talaplarǵa juwap beretuǵın jabıq yaki ashıq tiptegi qánigelestirilgen qurılma; (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen) sportshınıń sport diskvalifikaciyası – sport túri qaǵıydaların yaki sport jarısları haqqındaǵı rejelerdi (reglamentlerdi) yamasa xalıqaralıq sport shólkemleri tárepinen tastıyıqlanǵan dopingke qarsı qaǵıydalardı yaki respublika sport federaciyaları (birlespeleri) tárepinen tastıyıqlanǵan normalardı buzǵanı ushın sportshını sport jarıslarında qatnasıwdan sporttıń tiyisli túri boyınsha xalıqaralıq sport federaciyası (birlespesi) yaki sporttıń tiyisli túri boyınsha respublika sport federaciyası (birlespesi) tárepinen ámelge asırılatuǵın shetletiw; sport túriniń tarmaǵı (disciplinası) – ayırmashılıq belgilerine iye bolǵan hám de bir yaki bir neshe sport jarısları baǵdarlamaları túrlerin óz ishine qamtıytuǵın sport túriniń bólimi; sport ilajları – sport jarısların, oqıw-shınıǵıw barısın hám sportshılar qatnasında sport jarıslarına tayarlıq kóriw boyınsha basqa da ilajlardı óz ishine alatuǵın ilajlar; sport túri – dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıs túri bolıp, ol insannıń sport jarıslarına ózine tán tárizde tayarlıq kóriwi menen ajıralıp turadı, sport jarısların ótkeriw hám olarda qatnasıwǵa qaratılǵan talaplarǵa, tártip hám shártler belgilenetuǵın qaǵıydalarǵa, rejege (reglamentke) iye boladı; aymaqlıq sport federaciyası (birlespesi) – bir yaki bir neshe sport túrin rawajlandırıw, ǵalabalıǵına erisiw, sonday-aq sport ilajların ótkeriwdi shólkemlestiriw hám de sportshılardı - Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları aǵzaların sporttıń tiyisli túri boyınsha tayarlaw ushın aǵzalıq tiykarında shólkemlestirilgen hám mámleketlik dizimnen ótkerilgen mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkem; sport tóreshisi – sport túri qaǵıydalarına hám de sport jarısı haqqındaǵı rejege (reglamentke) boysınıwın támiyinlew ushın dene tárbiya hám sport ilajı shólkemlestiriwshisi tárepinen wákillik berilgen, arnawlı tayarlıqtan ótken hám tiyisli tájiriybe kategoriyasın alǵan fizikalıq shaxs; sporttıń texnikalıq hám ámeliy túrleri – sport nátiyjelerine erisiw ushın sportshı tárepinen ulıwma fizikalıq shınıǵıwlar kompleksinen tısqarı, sport texnikasınan, qurılmalardan yaki texnikalıq qurallardan paydalana biliw hám olardı basqarıw salasındaǵı kónlikpeler hám sheberlik qollanılatuǵın, sonday-aq hár túrli sport túrlerinen alınǵan, ámeliy áhmiyetke iye bolǵan shınıǵıwlar birikpesinen paydalanılatuǵın sport túrleri. Sporttıń texnikalıq hám ámeliy túrleri jaslardı Ózbekstan Respublikası Qurallı Kúshlerinde xızmet etiwge tayarlawdıń quramlıq bólimi; trener – trenerlik jumısı menen shuǵıllanıw ushın qánigelik sertifikatına iye bolǵan hám de oqıw-shınıǵıw, ǵalabalıq dene tárbiya ilajların ótkeriwdi, sonday-aq sport nátiyjelerine erisiw ushın jarıslarǵa tayarlıq jumıslarına basshılıq etiwshi fizikalıq shaxs; (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen) Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń milliy sport túrleri hám xalıq oyınları – milliy sociallıq-mádeniy baǵdarǵa iye bolǵan hám de Qaraqalpaqstan Respublikasınıń aymaǵında rawajlanıp atırǵan sport hám oyın túrleri; Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları – Ózbekstan Respublikası kóleminde ótkeriletuǵın sport jarıslarına tayarlıq kóriw hám de olarda Qaraqalpaqstan Respublikası atınan qatnasıw ushın hár túrli jas toparlarına tiyisli sportshılar, trenerler, dene tárbiya hám sport salasındaǵı basqa da qánigeler, medicina qánigeleri hám de basqa qánigelerdiń jámáátleri; háweskerlik sportı – sporttıń xalıqtı óz qálewi menen ǵalabalıq sportqa qamtıw arqalı adamlardıń salamatlıǵın bekkemlewge qaratılǵan bólimi; sporttıń áskeriy-ámeliy túrleri – tiykarı áskeriy xızmetshiler hám de arnawlı xızmetti ótep atırǵan shaxslar tárepinen óz xızmet wazıypaların orınlawı menen baylanıslı arnawlı háreketlerden (usıllardan) ibarat bolǵan sport túrleri. 4-statya. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları Dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden ibarat: dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıwdı qollap-quwatlaw; hár bir insannıń dene tárbiya hám sport penen erkin shuǵıllanıwǵa bolǵan huqıqın támiyinlew; dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik hám jámiyetlik basqarıwdı úylestiriw; puqaralardıń dene tárbiya hám sport salasındaǵı huqıqlarınıń kepilliklerin belgilew; dene tárbiya hám sport salasında kemsitiwge hám zorlıqqa jol qoymaw; dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıwshı shaxslardıń, sonday-aq dene tárbiya hám sport ilajları qatnasıwshıları hám de tamashagóylerdiń ómiri hám densawlıǵınıń qáwipsizligin támiyinlew; sporttıń barlıq túrleri hám quramlıq bólimlerin rawajlandırıwǵa kómeklesiw; mayıplar hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslar, sonday-aq joqarı dárejede sociallıq qorǵawǵa mútáj xalıq toparları arasında dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıwǵa kómeklesiw; Ózbekstan hám Qaraqalpaqstannıń milliy sport túrleri hám xalıq oyınların rawajlandırıw hám de ǵalabalıǵına erisiw ushın sharayatlar jaratıw; puqaralardı fizikalıq tárbiyalawdıń úzliksizligin hám dawamlılıǵın támiyinlew. 5-statya. Dene tárbiya hám sport subektleri Dene tárbiya hám sport subektlerine tómendegiler kiredi: dene tárbiya-sport shólkemleri, sonıń ishinde sport-texnika shólkemleri, dene tárbiya-sport jámiyetleri, sport klubları, sport tayarlıǵı orayları; aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) hám de dene tárbiya hám sport salasındaǵı basqa da mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler; sporttıń texnikalıq hám ámeliy túrlerin rawajlandırıwshı shólkemler; dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıslardı ámelge asırıwshı bilimlendiriw mákemeleri; qánigelestirilgen sport-bilimlendiriw mákemeleri; dene tárbiya hám sport salasındaǵı izertlewlerdi ámelge asırıwshı ilimiy shólkemler; dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıwshı puqaralar, sportshılar, sport tóreshileri, trenerler, sport agentleri hám de dene tárbiya hám sport salasındaǵı basqa da qánigeler, sonday-aq dene tárbiya hám sport ilajlarınıń qatnasıwshıları hám tamashagóyleri; usı Nızamǵa muwapıq basqa da uyımlar hám shólkemler.2-bap. Dene tárbiya hám sport salasın mámleket tárepinen tártipke salıw
6-statya. Dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıwdı qollap-quwatlaw Dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıwdı qollap-quwatlaw: sportshılardıń sport ilajlarında qatnasıwın támiyinlew; dene tárbiya-sport shólkemleri tárepinen materiallıq-texnikalıq hám málimleme resurslarınan, sonday-aq ilimiy-izertlewge baylanıslı hám texnikalıq islenbeler hám de texnologiyalardan paydalanıw ushın sharayatlar jaratıw; mámleketlik múlk bolǵan dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaların saqlaw; sport tayarlıǵı boyınsha jańa bazalar hám oraylardı, sport-bilimlendiriw mákemelerin, sonıń ishinde qánigelestirilgen sport-bilimlendiriw mákemelerin, sonday-aq dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaların qurıw hám de islep turǵanların rekonstrukciyalaw; sport klubları hám mektepler, sport-bilimlendiriw mákemeleri, sonıń ishinde qánigelestirilgen sport-bilimlendiriw mákemeleri, sport-salamatlandırıw orayları, medicinalıq-dene tárbiya dispanserleri jumısların rawajlandırıw ushın sharayatlar jaratıw; dene tárbiya hám sport qurallarınan xalıqtıń, sonıń ishinde hayal-qızlar hám jaslardıń, sonday-aq mayıplardıń densawlıǵın bekkemlew maqsetinde paydalanıw ushın sharayatlar jaratıw; mayıplardıń hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardıń paralimpiya hám de surdlimpiya oyınlarında, mayıplar arasındaǵı arnawlı olimpiadalar hám basqa da sport jarıslarında qatnasıwın rawajlandırıw hám de támiyinlewge kómeklesiw; sport ilajların, ǵalabalıq sport hám dene tárbiya-salamatlandırıw ilajların shólkemlestiriw; dene tárbiya hám sport salasındaǵı baǵdarlamalardı, ilimiy-metodikalıq sistemalardı hám kompleksli ilimiy-izertlewlerdi qarjılandırıw jolı menen ámelge asırıladı. 7-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi: dene tárbiya hám sport salasındaǵı birden-bir mámleketlik siyasattıń ámelge asırılıwın támiyinlewde qatnasadı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı hám de maqsetli baǵdarlamalardı islep shıǵıwda qatnasadı hám ámelge asırılıwın támiyinleydi; dene tárbiya hám sport salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵadı, tastıyıqlaydı hám de olardıń orınlanıwın qadaǵalawdı ámelge asıradı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komitetiniń, basqa da mámleketlik basqarıw uyımlarınıń jumısların muwapıqlastıradı hám de baǵdarlaydı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı normativ-huqıqıy hújjetlerdi islep shıǵıw hám de ámelge asırıwda qatnasadı; jańa dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaları qurılısın hám de islep turǵanlarınıń rekonstrukciya etiliwin shólkemlestiriwge qatnasadı; sport orayların hám dene tárbiya hám sport salasındaǵı bilimlendiriw mákemelerin shólkemlestiriw boyınsha usınıslar kirgizedi hám de olardıń jumıslarınıń shólkemlestiriliwin támiyinleydi hám qollap-quwatlaydı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı ilajlardıń jergilikli byudjetten qarjılandırılıwın támiyinleydi; xalıq arasında sport normativlerin tapsırıw boyınsha jumıslardı shólkemlestiredi; ǵalabalıq dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriw hám de ótkeriwge, dene tárbiya hám sport tarawı qánigelerin tayarlaw, qayta tayarlaw hám olardıń bilimin jetilistiriwge kómeklesedi; dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmalarınan maqsetli paydalanıwı ústinen qadaǵalawdı támiyinleydi; háweskerlik dene tárbiya-sport háreketin rawajlandırıw ushın puqaralardıń jumıs, jasaw hám dem alıw orınlarında sharayatlar jaratadı; dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport ushın arnalǵan tovarlardı islep shıǵarıwǵa kómeklesedi; Sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobasın islep shıǵadı, tastıyıqlaydı hám de olardıń orınlanıwın qadaǵalap baradı. Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 8-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport ministrliginiń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport ministrligi: (29.03.2019-j. 258/XXVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik siyasattı ámelge asırıwǵa qatnasadı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı mámleketlik baǵdarlamalardı, aymaqlıq baǵdarlamalardı hám maqsetli baǵdarlamalardı islep shıǵıw hám de ámelge asırıwda qatnasadı; dene tárbiya hám sport haqqındaǵı nızam hújjetleriniń orınlanıwı ústinen qadaǵalawdı, sonday-aq dene tárbiya hám sporttıń rawajlanıwı analizin ámelge asıradı; óz wákillikleri sheńberinde dene tárbiya hám sport salasındaǵı normativlik-huqıqıy hújjetlerdi, sonday-aq sport normativlerin islep shıǵıwda hám de ámelge asırıwda qatnasadı; aymaqlıq sport federaciyalarınıń (birlespeleriniń) reestrin júrgizedi; Sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobasın qáliplestiredi hám de tiyisli shólkemler menen birgelikte olardıń qarjılandırılıwın hám ótkeriliwin támiyinleydi; sport razryadların hám tájiriybe kategoriyaların tastıyıqlanǵan normativlik hújjetler tiykarında beredi; Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandalarınıń quramların hám olardıń rezervin tastıyıqlaydı, Qaraqalpaqstan sport delegaciyasın jámleydi, olardıń tayarlıq kóriwi hám Ózbekstan Respublikası kóleminde ótkeriletuǵın sport jarıslarında, sonday-aq sportshılardıń tájiriybesin arttırıw maqsetinde xalıq aralıq jarıslarǵa hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarında qatnasıwın támiyinleydi; sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajların shólkemlestiredi hámde ótkeredi, sonday-aq dene tárbiya hám sport salasındaǵı qánigelerdi tayarlaw, qayta tayarlaw hámde olardıń mamanlıǵın asırıwdı shólkemlestiredi; (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport ushın arnalǵan tovarlardı islep shıǵarıwdı shólkemlestiriwge kómeklesedi; jańa dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaları qurılısın hám de islep turǵanlarınıń rekonstrukciya etiliwin shólkemlestiriwge kómeklesedi; dene tárbiya hám sport boyınsha ilimiy, oqıw, ilimiy-ǵalabalıq hám ǵalabalıq ádebiyatlardıń tayarlanıwın hám basıp shıǵarılıwın, sonday-aq dene tárbiya hám sport salasındaǵı foto hám videomateriallardıń shıǵarılıwın shólkemlestiredi; mámleketlik basqarıw uyımları, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, dene tárbiya-sport shólkemleri, ǵalaba xabar quralları menen birgelikte dene tárbiya hám sport shınıǵıwlarınıń ǵalabalılıǵın shólkemlestiredi. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 9-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi: dene tárbiya arqalı densawlıqtı bekkemlew, keselliklerdiń aldın alıw hám emlew quralı sıpatında paydalanadı; xalıqtıń fizikalıq rawajlanıwı jaǵdayın analizleydi hám tiyisli mámleketlik uyımlarǵa usınıs kirgizedi; dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıp atırǵan shaxslardıń medicinalıq monitoringin ámelge asıradı; sportshılardıń sport jarıslarına tayarlıq kóriwin medicinalıq jaqtan támiyinlewde qatnasadı; sport medicinası tarawı xızmetkerlerin tayarlawdı, qayta tayarlawdı, olardıń tájiriybesin arttırıwdı shólkemlestiriwge kómeklesedi; sportshılar hám basqa qánigeler sport jaraqatların alǵanda olarǵa medicinalıq járdem kórsetiliwin shólkemlestiredi, sonday-aq olardı fizikalıq tiklew (reabilitaciyalaw) boyınsha ilajlar ótkeredi; xalıqtıń jınısına hám jasına qarap, fizikalıq shınıǵıwlar baǵdarlamasın islep shıǵıwǵa baylanıslı metodikalıq usınıslardı islep shıǵıwda qatnasadı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı normativlik-huqıqıy hújjetlerdi islep shıǵıw hám de ámelge asırıwda qatnasadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 10-statya. Joqarı oqıw orınları hám de Orta arnawlı kásiplik bilimlendiriw basqarmasınıń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Joqarı oqıw orınları hám Orta arnawlı kásiplik bilimlendiriw basqarması: oqıw-tárbiya processiniń salamatlandırıwǵa baǵdarlanıwın ámelge asırıwdı, salamat turmıs tárizi normaların engiziw ushın sharayatlardıń jaratılıwın támiyinleydi; oqıwshılar hám studentler arasında ǵalabalıq dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriwde qatnasadı; dene tárbiya hám sport tarawı qánigelerin tayarlawda qatnasadı; (30.03.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) dene tárbiya hám sport salasındaǵı oqıw-metodikalıq ádebiyatlardı islep shıǵıwǵa qatnasadı; orta arnawlı, kásiplik bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıları («Bárkamal áwlad») hám de joqarı oqıw orınları studentleri («Universiada») arasında sport jarısların shólkemlestiriwge qatnasadı; joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw mákemeleri hám de shólkemleri sport obektleriniń materiallıq-texnikalıq hám resurs bazaların saqlawdı hám de rawajlandırıwdı támiyinleydi; oqıwshılarǵa hám studentlerge salamat turmıs tárizin, sport penen shuǵıllanıwdıń áhmiyetin, fizikalıq hám ruwxıy jetilisiwge umtılıw túsiniklerin sińdiriwge, olardı zıyanlı tásirlerden qorǵawǵa hám de aldın alıwǵa qaratılǵan ilajlar kompleksin ámelge asıradı. Joqarı oqıw orınları hám de Orta arnawlı kásiplik bilimlendiriw basqarması nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 11-statya. Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrliginiń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi: bilimlendiriw mákemelerinde balalar sportın rawajlandırıwdı hám olardıń sport bazasınıń bekkemleniwin támiyinleydi; balalar hám oqıwshı jaslar arasında dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport ilajların shólkemlestiredi; dene tárbiya hám sport salasındaǵı oqıw-metodikalıq ádebiyatlardı tayarlawǵa qatnasadı; xalıq bilimlendiriw sistemasınıń bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıları arasında sport jarısların («Úmit nálsheleri») shólkemlestiriwge qatnasadı; balalar sportınıń materiallıq-texnikalıq hám resurs bazasın rawajlandırıw ilajların kóredi; balalardıń sportqa bolǵan súyispenshiligin arttırıw, ósip kiyatırǵan jas áwladta sport penen shuǵıllanıw, salamat turmıs tárizin alıp barıw, fizikalıq hám ruwxıy jetiklikke umtılıwdıń áhmiyetliligi túsinigin qáliplestiriw, balalardı zıyanlı tásirlerden qorǵawǵa hám qutqarıwǵa qaratılǵan ilajlar kompleksin ámelge asıradı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı normativlik-huqıqıy hújjetlerdi islep shıǵıwda hám de ámelge asırıwda qatnasadı; balalardı fizikalıq tárbiyalawdıń zamanagóy formaları hám de usılların, balalardıń jınısı hám jasına qarap olarǵa sport kónlikpelerin sińdiriwdiń, sportqa qábiletli balalardı qánigelestirilgen sport bilimlendiriw mákemelerinde oqıtıw ushın tańlap alıwdıń ilimiy tiykarlanǵan sistemaların islep shıǵıwǵa hám de engiziwge kómeklesedi. Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 12-statya. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń dene tárbiya hám sport salasındaǵı wákillikleri Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları: dene tárbiya hám sport salasında aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵıwda hám de ámelge asırıwda qatnasadı; tiyisli aymaqta dene tárbiya hám sport salasındaǵı aymaqlıq baǵdarlamalardı islep shıǵadı, tastıyıqlaydı hám de ámelge asıradı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı normativlik-huqıqıy hújjetlerdi islep shıǵıwda hám de ámelge asırıwda qatnasadı; dene tárbiya hám sport salasındaǵı ilajlardıń jergilikli byudjetten qarjılandırılıwın támiyinleydi; dene tárbiya-sport shólkemlerin shólkemlestiriwge kómeklesedi hám olardıń jumısın qollap-quwatlaydı; xalıq arasında sport normativlerin tapsırıw boyınsha jumıslardı shólkemlestiriwge kómeklesedi; ǵalabalıq dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriw hám de ótkeriwge kómeklesedi; tiyisli aymaqta dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmalarınan maqsetli paydalanıwı ústinen qadaǵalawdı támiyinleydi; háweskerlik dene tárbiya-sport háreketin rawajlandırıw ushın puqaralardıń jumıs islew, jasaw hám dem alıw orınlarında sharayatlar jaratadı; dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport ushın arnalǵan tovarlardı islep shıǵarıwdı shólkemlestiriwge kómeklesedi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 13-statya. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń, kárxanalar, mákemeler, shólkemlerdiń hám basqa da mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıwda qatnasıwı Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, kárxanalar, mákemeler hám shólkemler, dene tárbiya-sport jámiyetlik birlespeleri, kásiplik awqamlar, jaslar shólkemleri hám basqa da mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler menen birgelikte dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıw boyınsha mámleketlik baǵdarlamalardı, aymaqlıq hám de basqa da baǵdarlamalardı ámelge asırıwda qatnasadı.3-bap. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıslardı shólkemlestiriw
14-statya. Dene tárbiya hám sport tarawı qánigeleri Sportshılar, trenerler, sport tóreshileri hám Ózbekstan Respublikası Bántlik hám miynet qatnasıqları ministrligi tárepinen Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti menen birgelikte kásipleri hám lawazımlarınıń klassifikaciyalanǵan dizimi belgilenetuǵın basqa da qánigeler dene tárbiya hám sport tarawı qánigeleri esaplanadı. Sport túrleri boyınsha sportshı, trener hám sport tóreshisi kásipleri hám lawazımlarına qoyılatuǵın mamanlıq talapları, sonday-aq dene tárbiya hám sport salasındaǵı basqa qánigelerdiń kásipler hám lawazımlarına qoyılatuǵın talaplar nızam hújjetlerinde belgilenedi. 15-statya. Háweskerlik sportı hám professional sport Puqaralar háweskerlik sportı, sonday-aq professional sport penen sportshı, trener yaki sport tóreshisi sıpatında shuǵıllanıw huqıqına iye. Háweskerlik sportı hám professional sport salasındaǵı kárxanalar, mákemeler hám shólkemlerdiń shólkemlestiriliwi hám de jumıs alıp barıw tártibi nızam hújjetlerinde belgilenedi. 16-statya. Dene tárbiya-sport shólkemleri. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı jeke tártiptegi isbilermenler Hárekettiń tiykarǵı túri sıpatında tárbiya hám sport salasındaǵı jumıstı ámelge asırıwshı yuridikalıq shaxs yaki basqa da yuridikalıq shaxstıń quramlıq bólimleri dene tárbiya-sport shólkemi esaplanadı. Jeke tártiptegi isbilermenler dene tárbiya hám sport salasında jumıslardı ámelge asırıwı múmkin. Dene tárbiya-sport shólkemleri, dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıstı ámelge asırıwshı jeke tártiptegi isbilermenler xalıqtıń túrli toparları arasında dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıw boyınsha jumıslardı shólkemlestiriwge qatnasadı, sportshılardı hám sport jarıslarında hám de oqıw-shınıǵıw ilajlarında qatnasıwshı basqa da qánigelerdi tayarlaw, olardıń densawlıǵın qorǵaw hám bekkemlew ushın sharayatlar jaratadı, sportshılar hám trenerlerge shınıǵıwlar ushın zárúr sharayatlardı támiyinleydi, sonday-aq usı qánigelerge sport nátiyjelerine erisiw ushın basqasha tárizde kómeklesedi. Dene tárbiya-sport shólkemleri, sonday-aq dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıslardı ámelge asırıwshı jeke tártiptegi isbilermenler xalıqaralıq sport shólkemleriniń aǵzası bolıwı múmkin. Dene tárbiya-sport shólkemleri sırt ellerdiń sport shólkemleri menen qatnasıqlarda xalıqaralıq sport shólkemleri tárepinen tastıyıqlanǵan reglamentler hám talaplarǵa hám de Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamalarına boysınadı. 17-statya. Ózbekstan Milliy olimpiya komiteti aymaqlıq wákiliniń wazıypaları Ózbekstan Milliy olimpiya komitetiniń aymaqlıq wákili – aymaqlarda sport túrleri boyınsha aymaqlıq federaciyalarǵa ulıwma basshılıqtı ámelge asırıwda qatnasadı hám óziniń jumısın Ózbekstan Respublikası nızam hújjetlerine, sonday-aq olimpiya háreketin rawajlandırıw hám sport tarawına tiyisli normativlik-huqıqıy hújjetler, Ózbekstan Milliy olimpiya komitetiniń qararları hám buyrıqlarına muwapıq ámelge asıradı. Ózbekstan Milliy Olimpiya komitetiniń aymaqlıq wákili: aymaqta olimpiya háreketin rawajlandırıw, olimpiya ideyaların keń úgit-násiyatlaw, sonday-aq olimpiya sport túrlerin ǵalabalastırıw hám de rawajlandırıw maqsetinde sport jarısları hám turnirlerin shólkemlestiredi hám ótkeredi; Ózbekstan sportshıların xalıq aralıq jarıslar, Aziya, Olimpiada hám Paralimpiya oyınlarına tayarlaw haqqındaǵı baǵdarlamalar hám aymaqlıq baǵdarlamalardıń orınlanıwın támiyinleydi hám Ózbekstan Milliy Olimpiya komitetine esabat beredi; olimpiada sport túrleri boyınsha aymaqlıq federaciyalardıń jumısların úyrenedi, analizleydi hám ámeliy-metodikalıq járdem kórsetedi; aymaqtaǵı sport shólkemleri, Olimpiya rezervleri kolledjleri hám de sport mektepleriniń jumısların úyrenedi hám rawajlandırıwǵa kómeklesedi; aymaqlıq saylandı komandalar hám sport rezervlerin tayarlawda Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti, sport federaciyaları (birlespeleri) hám basqa da shólkemler menen óz-ara birgelikte islesedi. Ózbekstan Milliy Olimpiya komitetiniń aymaqlıq wákili nızam hújjetlerine muwapıq basqa da wákilliklerdi ámelge asırıwı múmkin. 18-statya. Aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) Aymaqlıq sport federaciyası (birlespesi) sport túrin yamasa sport túrlerin rawajlandırıw hám ǵalabalastırıwdı ámelge asıradı hám de aymaqlıq hám respublikalıq kólemdegi barlıq ilajlar hám jarıslarda sportshılar hám qánigeler atınan is júrgizedi. Aymaqlıq sport federaciyasınıń (birlespesiniń) rásmiy ataması mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler haqqındaǵı nızam hújjetlerinde belgilengen talaplarǵa muwapıq bolıwı hám de onda aymaqlıq sport federaciyası (birlespesi) jumısı, sonday-aq aymaqlıq sport federaciyası (birlespesi) qaysı sport túrin yaki sport túrlerin rawajlandırıw maqsetinde shólkemlestirilgen bolsa, sol sport túri yamasa sport túrleri kórsetiliwi tiyis. Aymaqlıq sport federaciyalarınıń (birlespeleriniń) shólkemlestiriliwi, jumıs alıp barıwı, qayta shólkemlestiriliwi hám saplastırılıwı usı Nızamda názerde tutılǵan ózine tán ózgeshelikleri inabatqa alınǵan halda mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler haqqındaǵı nızam hújjetlerine muwapıq ámelge asırıladı. 19-statya. Aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) reestri Aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) haqqındaǵı maǵlıwmatlar olar mámleketlik dizimnen ótkerilgennen keyin sport federaciyaları (birlespeleri) reestrine kirgiziliwi kerek. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) reestrin júrgiziwdi ámelge asıradı. Aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) reestrinde tómendegi maǵlıwmatlar hám hújjetler kórsetiledi: tiyisli aymaqlıq sport federaciyalarınıń (birlespeleriniń) atamaları; tiyisli aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) qaysı sport túrin yaki sport túrlerin rawajlandırıw maqsetinde shólkemlestirilgen hám óz jumısın ámelge asırıp atırǵan bolsa, sol sport túri yaki sport túrleri; tiyisli aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) basshı uyımlarınıń jeke quramı haqqındaǵı maǵlıwmatlar; aymaqlıq sport federaciyalarınıń (birlespeleriniń) respublikalıq sport shólkemlerine aǵzalıǵı haqqındaǵı maǵlıwmatlar. Aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) reestrinde kórsetilgen maǵlıwmatlar ashıq boladı hám olardan hámme paydalanıwı múmkin, bunnan tiyisli aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) basshı uyımlarınıń jeke quramı haqqındaǵı maǵlıwmatlar, eger bul maǵlıwmatlar nızam hújjetlerine muwapıq ashıq bolmasa hám onnan hámme paydalanıw múmkin bolmasa, buǵan kirmeydi. 20-statya. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınları Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınları Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń dene tárbiya hám sport salasındaǵı mádeniy miyrasınıń ajıralmas bólegi, xalıqtı watansúyiwshilik hám Watanǵa muxabbat, xalıqaralıq maydanda mámlekettiń abıray-itibarın joqarılatıwǵa umtılıw sezimlerinde tárbiyalawdıń tiykarı bolıp tabıladı. Mámleketlik uyımlar, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, dene tárbiya-sport shólkemleri, sonday-aq basqa da shólkemler: Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınların rawajlandırıwǵa hár tárepleme kómeklesedi hám de olardı xalıq arasında eń jaydırıw ushın zárúr sharayatlar jaratadı; Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınlarınıń xalıqaralıq maydandaǵı abıray-itibarın bekkemlewge kómeklesedi. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınların Sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń kalendar jobasına kirgiziw tártibi nızam hújjetlerinde belgilenedi. 21-statya. Dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriw hám ótkeriw Dene tárbiya yamasa sport ilajlarınıń shólkemlestiriwshileri bul ilajlardı ótkeriw shártlerin, sonıń ishinde dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriw hám de ótkeriwdi qarjılandırıw shártlerin belgileydi, bunday ilajlardı shólkemlestiriw hám ótkeriw ushın juwapker boladı, bul ilajlardı toqtatıw hám biykar etiw, olardı ótkeriw waqtın ózgertiw hám olardıń juwmaǵın tastıyıqlaw huqıqına iye. Dene tárbiya hám sport ilajlarınıń shólkemlestiriwshileri tómendegi huqıqlarǵa iye: dene tárbiya hám sport ilajlarınıń atamasınan hám belgilerinen paydalanıw; dene tárbiya hám sport ilajların ótkeriw ornında tovarlar, jumıslar hám xızmetler reklamasın jaylastırıw; dene tárbiya hám sport ilajlarında paydalanılatuǵın sport ekipirovkası, sport úskeneleri hám ánjamlarınıń islep shıǵarıwshıların belgilew; dene tárbiya hám sport ilajların olardıń kórinisi hám (yamasa) dawısın hár qanday usıllar menen hám (yamasa) túrli texnologiyalar járdeminde translyaciya etiw, sonday-aq usı translyaciyanı jazıp alıw hám (yamasa) fotosúwretke hám de videokóriniske túsiriwdi ámelge asırıw arqalı jarıtıw. Dene tárbiya hám sport ilajlarınıń atamalarınan, olar tiykarında dúzilgen sóz birikpelerinen hám de sol ilajlardıń belgilerinen úshinshi shaxslardıń paydalanıwı dene tárbiya yaki sport ilajlarınıń shólkemlestiriwshileri menen dúzilgen jazba kelisimler tiykarında ámelge asırıladı, bunday atamalardan, olar tiykarındaǵı sóz birikpeleri hám nıshanlardan xabarlandırıw maqsetinde yamasa usı huqıqlardı ǵalaba xabar qurallarında dene tárbiya hám sport ilajların sáwlelendiriw huqıqın alǵan úshinshi shaxslar tárepinen paydalanıw jaǵdayları buǵan kirmeydi. Ǵalaba xabar qurallarında dene tárbiya hám sport ilajlarınıń shólkemlestiriwshileri tárepinen tastıyıqlanǵan, dene tárbiya hám sport ilajlarınıń durıs kórsetilgen atamalarınan paydalanılıwı kerek. Bunda usı atamalar reklama esaplanbaydı. Dene tárbiya hám sport ilajların sáwlelendiriw huqıqınan úshinshi shaxslar tek ǵana dene tárbiya hám sport ilajların shólkemlestiriwshilerdiń jazba ruxsatı menen yamasa úshinshi shaxs tárepinen usı huqıqlardıń bunday ilajlar shólkemlestiriwshilerinen satıp alǵanlıǵı tuwralı jazba túrdegi kelisimleri tiykarında paydalanıwı múmkin. Dene tárbiya hám sport ilajları tuwralı qaǵıydalardıń, rejelerdiń (reglamentlerdiń) mazmunına baylanıslı ayrıqsha sport túrleriniń ózine tán belgilerin názerde tutatuǵın ulıwma talaplar Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilenedi. 22-statya. Sport túrlerin hám sport túriniń tarmaqların tán alıw. Sport túrleriniń reestri Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarında belgilengen tártipte tán alınǵan sport túrleri hám sport túriniń tarmaqları sport túrleri reestrine kirgiziledi. Sport túrleri hám sport túriniń tarmaqların tán alıw hám de olardı sport túrleri reestrine kirgiziw tártibi, sonday-aq usı reestrdi júrgiziw tártibi Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilenedi. 23-statya. Sport razryadları, kvalifikaciya kategoriyaları. Sport túrleri boyınsha birden-bir sport klassifikaciyası Qaraqalpaqstan Respublikasında tómendegi sport razryadları, kvalifikaciya kategoriyaları belgilenedi: a) sport razryadları: Ózbekstan sport ustalıǵına yaki Ózbekstan grossmeysterligine talaban; birinshi sport razryadı; ekinshi sport razryadı; úshinshi sport razryadı; birinshi jas óspirimler sport razryadı; ekinshi jas óspirimler sport razryadı; úshinshi jas óspirimler sport razryadı. b) sport tóreshileriniń kvalifikaciya kategoriyaları: birinshi kategoriyalı sport tóreshisi; ekinshi kategoriyalı sport tóreshisi; úshinshi kategoriyalı sport tóreshisi; sport boyınsha tóreshi. v) trenerlerdiń kvalifikaciya kategoriyaları: birinshi kategoriyalı trener; ekinshi kategoriyalı trener; g) instruktor-metodistlerdiń kvalifikaciya kategoriyaları: birinshi kategoriyalı instruktor-metodist; ekinshi kategoriyalı instruktor-metodist. Sport razryadların hám de kvalifikaciya kategoriyaların beriw tártibi belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Sport túrleri boyınsha birden-bir sport klassifikaciyası sport túrleri reestrine kirgizilgen sport túrleri boyınsha tiyisli sport razryadların beriw ushın zárúr bolǵan normalar hám talaplardı, sonday-aq usı normalar hám talaplardı orınlaw shártlerin belgileydi. Sport túrleri boyınsha birden-bir sport klassifikaciyası haqqındaǵı rejede bul normalar, talaplar hám shártlerdiń mazmunı, sonday-aq sport túrleri boyınsha sport razryadların beriw tártibi belgilenedi. Sport túrleri boyınsha birden-bir sport klassifikaciyası hám ol haqqındaǵı reje Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilenedi. 24-statya. Sport hám de ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobası Sport hám de ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobası Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında ótkeriletuǵın sport yamasa ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń dizimin, sonday-aq Ózbekstan Respublikası kóleminde ótkeriletuǵın sport ilajlarına tayarlaw hám olardıń qatnasıwın támiyinlew boyınsha ilajlar dizimin belgilewshi hújjet esaplanadı. Sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajları aymaqlıq kalendar jobasına sport túrleriniń ózine tán belgilerin esapqa alǵan halda kirgiziledi. Sport hám de ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobası tiyisli kalendar jılı baslanǵanǵa deyin tastıyıqlanadı. Sport hám de ǵalabalıq dene tárbiya ilajlarınıń aymaqlıq kalendar jobasına kirgizilgen sport yamasa ǵalabalıq dene tárbiya ilajları rásmiy sport yamasa ǵalabalıq dene tárbiya ilajları bolıp tabıladı. 25-statya. Sportshınıń huqıqı hám minnetleri Sportshı: sport túri yamasa sport túrlerin tańlaw; tańlaǵan sport túri yamasa sport túrleri boyınsha sport jarıslarına usı sport túrleriniń qaǵıydaları hám de sport jarısları haqqındaǵı rejelerde (reglamentlerde) belgilengen tártipte qatnasıw; Sport túrleri boyınsha birden-bir sport klassifikaciyası normaların hám talapların orınlaǵanda sport ataqları hám razryadların alıw; nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte dene tárbiya-sport shólkemleri hám basqa da shólkemler menen miynet shártnamaların dúziw; tańlanǵan sport túri yamasa sport túrleri boyınsha aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) tárepinen olardıń huqıqları hám nızamlı mápleriniń qorǵalıwı; dene tárbiya hám sport shólkemleriniń qararları, olardıń lawazımlı shaxslarınıń háreketleri (háreketsizligi) ústinen boysınıw tártibinde joqarı turıwshı uyımlar yaki lawazımlı shaxslarǵa yamasa sudqa belgilengen tártipte shaǵım etiw huqıqına iye. Sportshılardıń ayırım qatlamları nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte jeńillikli pensiya alıw huqıqına iye. Mámleketlik basqarıw uyımları, dene tárbiya hám sport jámiyetlik birlespeleri, sport orayları, basqa da dene tárbiya-sport shólkemleri sportshılarǵa zárúr sociallıq-turmıslıq sharayatlar jaratıwı hám olardıń densawlıǵınıń qorǵalıwın támiyinlewi shárt. Sportshı: dene tárbiya hám sport ilajlarında qatnasıw hám de oqıw-shınıǵıw payıtında, sonday-aq sport obektlerinde bolǵanda qáwipsizlik talaplarına boysınıwı; usı Nızamnıń 27-statyasında názerde tutılǵan dopingke qarsı qaǵıydalarǵa boysınıwı; doping-qadaǵalawın ótkeriw maqsetinde dopingke qarsı qaǵıydalarǵa muwapıq óziniń mákan jayı haqqında maǵlıwmat beriwi; dene tárbiya hám sport salasındaǵı ádep-ikramlılıq normalarına boysınıwı; ózi qatnasıp atırǵan dene tárbiya hám sport ilajları haqqındaǵı qaǵıydalarǵa, rejelerge (reglamentlerge) hám de dene tárbiya hám sport ilajları shólkemlestiriwshileriniń talaplarına boysınıwı; sanitariya-gigiena, medicina talaplarına boysınıwı, turaqlı túrde medicinalıq kóriklerden ótiwi shárt. Sportshı nızam hújjetlerine muwapıq basqa da huqıqlarǵa iye bolıwı hám onıń juwapkershiliginde basqa da minnetler bolıwı múmkin. 26-statya. Sport túrleriniń qaǵıydaları Sport túrleriniń reestrine kirgizilgen sport túrleriniń qaǵıydaları xalıqaralıq sport shólkemleri tárepinen tastıyıqlanǵan qaǵıydalarǵa muwapıq qollanıladı, áskeriy-ámeliy, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınları buǵan kirmeydi. Áskeriy-ámeliy, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan milliy sport túrleri hám xalıq oyınlarınıń qaǵıydaları Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilengen tártipte islep shıǵıladı. 27-statya. Sportta dopingtiń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw Dopingke qarsı qaǵıydanıń buzılıwı, sonıń ishinde sportta paydalanıw qadaǵan etilgen substanciyalar hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıllar (bunnan bılay tekstte qadaǵan etilgen substanciya hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıl dep júrgiziledi) dizimine kirgizilgen substanciya hám (yamasa) qadaǵan etigen usıldan paydalanıw yamasa paydalanıwǵa urınıw sportta doping dep tán alınadı. Sportta dopingtiń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw dopingke qarsı xalıqaralıq shólkemler tárepinen tastıyıqlanǵan dopingke qarsı qaǵıydalarǵa muwapıq ámelge asırıladı. Tómendegi bir yaki bir neshe qaǵıydabuzarlıq xalıqaralıq dopingke qarsı shólkemler tárepinen tastıyıqlanǵan dopingke qarsı qaǵıydanıń buzılıwı dep esapqa alınadı: sportshınıń qadaǵan etilgen substanciyadan hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıldan paydalanıwı yamasa paydalanıwǵa urınıwı; jarıs waqtında hám jarıstan tısqarı waqıtta sportshı organizminen, sonday-aq sport jarısında qatnasıp atırǵan jániwardıń organizminen alınǵan úlgide (analizde) qadaǵan etilgen substanciyalardıń yamasa olardıń metabolitleriniń yaki markerleriniń bar bolıwı; sportshınıń úlgi (analiz) alınıwı ushın keliwden bas tartqanlıǵı, sportshınıń dopingke qarsı qaǵıydalarǵa muwapıq xabardar etilgennen keyin úlgi (analiz) alıwǵa keshirimli sebeplersiz kelmegenligi yamasa sportshınıń úlgi (analiz) alınıwınan basqasha jol menen bas tartıwı; sportshınıń jarıstan tısqarı waqıtta onnan úlgi (analiz) alınıwı imkaniyatına baylanıslı dopingke qarsı talaplardıń buzılǵanlıǵı, sonıń ishinde onıń mákan jayı haqqında málim etpegenligi hám de onıń testke qatnasıw ushın kelmegenligi; doping qadaǵalaw elementin qálbekilestiriw yamasa qálbekilestiriwge urınıw; Jáhán dopingke qarsı agentliginiń Qadaǵan etilgen substanciyalardan terapevtlik paydalanıw ushın xalıqaralıq standartqa muwapıq berilgen ruxsatnamasız terapevtlik paydalanıw ushın qadaǵan etilgen substanciyalarǵa hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıllarǵa iye bolıw; qadaǵan etilgen substanciya hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıldı tarqatıw. Sportshılar, sonday-aq trenerler, dene tárbiya hám sport tarawınıń qánigeleri tárepinen sportshılarǵa dopingke qarsı qaǵıydalardıń buzılıwına, sport jarıslarına qatnasıp atırǵan jániwarlarǵa qadaǵan etilgen substanciya hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıldıń qollanılıwına jol qoyılmaydı. Sportshı tárepinen, sonday-aq sport jarıslarına qatnasıp atırǵan jániwarlarǵa qadaǵan etilgen substanciya hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıldan paydalanılǵanlıǵı faktı tek ǵana Jáhán dopingke qarsı agentligi tárepinen akkreditaciya etilgen laboratoriyalarda ótkerilgen tekseriwler nátiyjeleri menen tastıyıqlanadı. Doping qadaǵalaw testlerin ótkeriwdi jobalastırıw, úlgilerdi (analizlerdi) alıw, saqlaw, tasıw, laboratoriyada analizlew, testten keyingi jumıslar, sonday-aq tiyisli tıńlawlardı ótkeriw hám apellyaciyalardı qarap shıǵıwdı óz ishine alatuǵın process bolıp tabıladı. Dopingke qarsı támiynat sportta dopingtiń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiwge qaratılǵan ilajlardı ótkeriwden ibarat. Test ótkeriw doping qadaǵalawdıń elementleri bolıp, testlerdi ótkeriwdi jobalastırıw, úlgilerdi (analizlerdi) alıw, saqlaw hám Jáhán dopingke qarsı agentligi tárepinen akkreditaciyadan ótkerilgen laboratoriyaǵa jiberiwdi óz ishine aladı. Test ótkeriw jarıs waqtında yamasa jarıstan tısqarı waqıtta ámelge asırıladı. Jarıs waqtı degende, eger tiyisli sport túri boyınsha xalıqaralıq sport federaciyası (birlespesi) qaǵıydalarında yamasa xalıqaralıq dopingke qarsı shólkemler tárepinen basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa, sportshınıń hám (yamasa) jániwardıń sol jarısqa qatnasıwı menen baylanıslı dáwir túsiniledi. Jarıs waqtına kirgizilmegen waqıt jarıstan tısqarı dáwir bolıp tabıladı. Sportta dopingtiń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw ilajları tómendegilerdi óz ishine aladı: doping qadaǵalawdı ótkeriw; sportshılardıń, trenerlerdiń, dene tárbiya hám sport salasınıń basqa da qánigeleriniń dopingke qarsı qaǵıydalardı buzǵanlıǵı ushın juwapkershiligin belgilew; qadaǵan etilgen substanciyalar hám (yamasa) qadaǵan etilgen usıllardıń qollanılıwınıń aldın alıw; doping qadaǵalawın ótkeriwshi qánigelerdiń bilimin jetilistiriw; dene tárbiya hám sport salasındaǵı jumıstı ámelge asırıwshı bilimlendiriw mákemeleriniń qosımsha bilimlendiriw baǵdarlamalarına dopingke qarsı qaǵıydalar, sportta dopingtiń sportshılardıń densawlıǵına keri tásiri, dopingke qarsı qaǵıydalardı buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik tuwralı bólimlerdi kirgiziw; ǵalaba xabar qurallarında dopingke qarsı úgit-násiyat jumısların alıp barıw; sportta dopingtiń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiwge qaratılǵan ilimiy-izertlewler ótkeriw; sportshılardıń jumıs qábiletin tiklew quralları hám usılların islep shıǵıw boyınsha ilimiy-izertlewler ótkeriw; doping qadaǵalawın ótkeriw tártibinde názerde tutılǵan doping qadaǵalawın ótkeriw shártlerin buzǵanlıǵı ushın dene tárbiya-sport shólkemleriniń juwapkershiligin belgilew. 28-statya. Sport pasportı Sport pasportı bir úlgidegi hújjet bolıp, sportshınıń dene tárbiya-sport shólkemine qatnası hám onıń sport dárejesin tastıyıqlaydı. Sport pasportında tómendegiler kórsetiledi: sportshınıń familiyası, atı, ákesiniń atı; jınısı; tuwılǵan sánesi; sportshınıń dene tárbiya-sport shólkemine qatnası; tańlaǵan sport túri yamasa túrleri hám sport túriniń tarmaqları; sport ataqları hám sport razryadları berilgenligi haqqındaǵı maǵlıwmatlar; sport ataqları hám sport razryadların beriw ushın zárúr normalar hám de talaplar orınlanǵanlıǵın tastıyıqlawshı maǵlıwmatlar; sportshınıń medicinalıq kórikten ótkenligi tuwralı belgi; sport jarıslarında erisilgen nátiyjeler; sportshınıń sport diskvalifikaciyası tuwralı maǵlıwmatlar; mámleketlik sıylıqlar hám basqa túrdegi xoshametlewler tuwralı maǵlıwmatlar; trenerdiń familiyası, atı, ákesiniń atı; tańlanǵan sport túri yaki sport túrleriniń ózine tán ózgesheliklerine baylanıslı basqa maǵlıwmatlar. Sportshınıń dene tárbiya-sport shólkemine qatnası sportshı hám dene tárbiya-sport shólkemi arasındaǵı dúzilgen shártnama tiykarında hám (yamasa) sportshınıń dáne tárbiya-sport shólkemine aǵzalıǵı tiykarında anıqlanadı. Sport pasportların júrgiziw, beriw hám almastırıw, olardı esapqa alıwdıń birden-bir sistemasınıń ámel etiw tártibi Sport pasportı haqqındaǵı rejede belgilenedi. Sport pasportı haqqındaǵı reje hám sport pasportınıń úlgisi Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen tastıyıqlanadı.4-bap. Bilimlendiriw sistemasında, puqaralardıń jumıs ornı, jasaw ornı hám de dem alıw ornındaǵı dene tárbiya hám sport
29-statya. Bilimlendiriw sistemasında dene tárbiya hám sporttı shólkemlestiriw Bilimlendiriw sistemasında dene tárbiya hám sporttı shólkemlestiriw tómendegilerdi óz ishine aladı: tiykarǵı bilimlendiriw baǵdarlamaları sheńberinde mámleketlik bilimlendiriw standartları menen belgilengen kólemde dene tárbiya hám sport boyınsha májbúriy shınıǵıwlardı, sonday-aq qosımsha bilimlendiriw baǵdarlamaları sheńberinde qosımsha (fakultativ) dene shınıǵıwların hám sport shınıǵıwların ótkeriw; bilim alıwshılardı dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıwǵa tartıw ushın sharayatlar jaratıw, sonıń ishinde jaslardıń dene tárbiya-sport tayarlıǵı boyınsha ilajlardı ótkeriw ushın sport úskeneleri hám ánjamları menen támiyinlew; bilim alıwshılarda individual qábiletler hám densawlıǵınıń jaǵdayın esapqa alǵan halda dene tárbiya hám sport kónlikpelerin qáliplestiriw; oqıw shınıǵıwları waqtında dene tárbiya ilajların ámelge asırıw; bilim alıwshılardıń dene tárbiyasınıń shólkemlestiriliwi ústinen medicinalıq baqlawdı alıp barıw; ata-analarda yamasa olardıń ornın basıwshı shaxslarda balalarınıń densawlıǵı hám olardıń dene tárbiyasına tiyisli juwapkershilikli qatnastı qáliplestiriw; balalar hám jaslardıń fizikalıq tayarlıǵın hám fizikalıq rawajlanıwın hár jılı monitoring etiw; bilim alıwshılardıń qatnasında sport ilajların, sonıń ishinde xalıq bilimlendiriw mákemeleriniń oqıwshıları («Úmit nálsheleri»), orta arnawlı kásiplik bilimlendiriw mákemeleriniń oqıwshıları («Bárkamal áwlad») hám de joqarı oqıw orınlarınıń studentleri («Universiada») qatnasında úsh basqıshlı sport jarıslarınıń shólkemlestiriliwine hám ótkeriliwine kómeklesiw. 30-statya. Puqaralardıń jumıs ornı, jasaw ornı hám de dem alıw ornındaǵı dene tárbiya hám sporttı shólkemlestiriw Jumıs beriwshiler, olardıń birlespeleri hám xızmetkerleri yamasa olardıń wákillikli uyımları arasında jámáátlik shártnamalar, kelisimler hám miynet shártnamalarına: xızmetkerlerge dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıw, dene tárbiya, sport, reabilitaciya etiwshi hám de xızmetkerlerdiń dene tárbiya hám sport penen shuǵıllanıwına baylanıslı bolǵan basqa da ilajlardı ótkeriw ushın sharayatlar jaratıw haqqındaǵı; xızmetkerlerge hám olardıń shańaraq aǵzalarına usı bólimniń ekinshi abzacında názerde tutılǵan ilajlardı ámelge asırıw ushın sport obektleri, sport úskeneleri hám ánjamlarınan paydalanıw imkaniyatın beriw haqqındaǵı; sport obektlerine, sport úskeneleri hám ánjamlarına tiyisli dárejede xızmet kórsetiliwi hám de olardıń ońlanıwın támiyinlew, bunday obektler, úskeneler hám ánjamlardı saqlawdı, olarǵa xızmet kórsetiwdi hám de olardıń ońlanıwın ámelge asırıwshı xızmetkerlerge is haqı tólew haqqındaǵı qaǵıydalar kirgiziliwi múmkin. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları puqaralardıń jasaw ornı hám de dem alıw orınlarında dene tárbiya hám sporttı rawajlandırıw ushın sharayatlar jaratadı, sonıń ishinde dene tárbiya hám sport tarawı qánigelerin tartıw jolı menen sharayatlar jaratadı. Sanatoriy-kurort mákemeleri, dem alıw úyleri hám turistlik bazalardıń basshıları puqaralardıń densawlıǵın bekkemlew, keselliklerdiń aldın alıw hám emlew maqsetinde puqaralardıń emleniwi hám de dem alıwı barısında dene tárbiya komponentlerinen paydalanıw ushın sharayatlar jaratadı. Kárxanalar, mákemeler hám shólkemlerdiń miynet jámáátleri kásiplik shólkemleri komitetleri menen birgelikte xızmetkerlerdi hám olardıń shańaraq aǵzaların dene tárbiya hám sport penen aktiv shuǵıllanıwǵa, sonıń ishinde jumıs kúni dawamında óndirislik gimnastikanı shólkemlestiriw hám de ótkeriwge tartıw maqsetinde ıqtıyarlı ráwishte turaqlı dene tárbiya-salamatlandırıw ilajların hám sport ilajların ótkeriw boyınsha sharayatlar jaratıwı hám de jumıslardı shólkemlestiriwi múmkin. 31-statya. Beyimlestiriwshi dene tárbiya hám beyimlestiriwshi sport. Mayıplardı hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardı fizikalıq reabilitaciyalaw Beyimlestiriwshi dene tárbiya dene tárbiyanıń mayıplardı hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardı fizikalıq reabilitaciyalawdıń kompleksli qurallarınan paydalanıwshı bólegi bolıp tabıladı. Beyimlestiriwshi sport mayıplardı hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardı fizikalıq reabilitaciyalawǵa hám de sociallıq beyimlestiriwge qaratılǵan. Mayıplardıń hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardıń beyimlestiriwshi sportın rawajlandırıw sport penen shuǵıllanıwdıń áhmiyeti, ǵalabalıǵı hám ashıqlıǵı principlerine tiykarlanadı. Mayıplardı hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardı beyimlestiriwshi dene tárbiya hám beyimlestiriwshi sport usıllarınan paydalanǵan halda fizikalıq reabilitaciyalaw hám de sociallıq beyimlestiriw dene tárbiya-sport shólkemlerinde, sonıń ishinde reabilitaciya oraylarında, mayıplardıń dene tárbiya-sport klublarında ámelge asırıladı. Tiyisli bilimlendiriw mákemelerinde bilim alıp atırǵan mayıplar hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslar ushın shınıǵıwlar bunday bilim alıwshılardıń individual qábiletleri hám densawlıǵınıń jaǵdayı esapqa alınǵan, beyimlestiriwshi dene tárbiya hám beyimlestiriwshi sport qurallarınan paydalanılǵan halda shólkemlestiriledi. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti jergilikli hákimiyat uyımları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hám mayıplardıń jámiyetlik birlespeleri menen birgelikte mayıplardıń hám de fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardıń dene tárbiya-sport shólkemleri arqalı dene tárbiya, fizikalıq jaqtan jetilistiriw hám fizikalıq tayarlıq sistemasına úylesiwine kómeklesedi. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, dene tárbiya-sport shólkemleri, sonday-aq mayıplardıń dene tárbiya-sport birlespeleri mayıplar hám fizikalıq imkaniyatları sheklengen basqa da shaxslardıń qatnasında dene tárbiya hám sport ilajları ótkeriliwin shólkemlestiredi, balalar hám jas óspirimlerdiń sport-beyimlestiriwshi mekteplerin, beyimlestiriwshi balalar hám jas óspirimlerdiń fizikalıq tayarlıq klubların shólkemlestiredi.5-bap. Sport rezervin tayarlaw
32-statya. Joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin tayarlaw Joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin tayarlaw qánigelestirilgen sport bilimlendiriw mákemeleri, sonıń ishinde olimpiya rezervleri kollejleri, balalar hám jas óspirimler sport mektepleri, sonday-aq dene tárbiya-sport jámiyetleri, sport-texnika shólkemleri, sport klubları, sport tayarlıǵı orayları, mektepler hám de dene tárbiya hám sport salasındaǵı qánigeler tárepinen ámelge asırılıp, olardı tayarlaw tártibi nızam hújjetlerinde belgilenedi. (30.0y.w0wq-j. qtw/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin tiyisli sport kiyimleri, ekipirovka, ásbap-úskeneler hám ánjamlar, biologiyalıq hám medicinalıq-tiklewshi preparatlar menen támiyinlew, sonday-aq energiya sarıplanıwın hám fizikalıq resurslardı kompensaciya etiwge baylanıslı bolǵan qárejetler qaplanıwın qarjılandırıw, olarǵa medicinalıq xızmet kórsetiliwin (profilaktika, emlew) támiyinlew belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin sport túrleriniń ózine tán ózgesheliklerine muwapıq halda tayarlaw usı sport túri boyınsha trenerlik jumısı menen shuǵıllanıwǵa qánigelik sertifikatı bolǵan shaxslar tárepinen ámelge asırıladı. (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen) 33-statya. Sport rezervin tayarlaw basqıshları Sport rezervin tayarlawda sportshılardı tayarlawdıń tómendegi basqıshları belgilenedi: sport-salamatlandırıw basqıshı; baslanǵısh tayarlıq basqıshı; oqıw-shınıǵıw basqıshı; sport sheberligin jetilistiriw basqıshı; joqarı sport sheberligi basqıshı. 34-statya. Sportshılardı tayarlawdı ámelge asırıwshı dene tárbiya-sport shólkemleri hám bilimlendiriw mákemeleri Sportshılardı tayarlaw maqsetinde oqıw-shınıǵıw processi boyınsha, sonıń ishinde joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin tayarlaw boyınsha jumıstı ámelge asırıwshı dene tárbiya-sport shólkemleri hám bilimlendiriw mákemeleri háreket etedi. Oqıw-shınıǵıw processin shólkemlestiriw oqıw-shınıǵıw hám basqa da sport ilajların ótkeriwdi, sonday-aq sport ilajlarında sport ekipirovkası, sport inventarları hám ánjamları, medicinalıq xızmet, jol haqı hám de awqatlanıw menen támiyinleniwin óz ishine aladı. Oqıw-shınıǵıw processin, joqarı mamanlıqtaǵı sportshılardı hám sport rezervin tayarlawdı ámelge asırıwshı dene tárbiya-sport shólkemlerine sport tayarlıǵı orayları, sonday-aq dene tárbiya hám sport salasında jumıs alıp barıwshı basqa da shólkemler, sonday-aq jeke tártiptegi isbilermenler kiredi. Usı statyanıń birinshi bóliminde kórsetilgen bilimlendiriw mákemelerine dene tárbiya hám sport salasında jumıs alıp barıwshı kásiplik bilimlendiriw mákemeleri hám joqarı oqıw orınları kiredi. (wo.0y.w0qo-j. wti/XXVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Usı statyanıń úshinshi bóliminde kórsetilgen bilimlendiriw mákemelerine kirmeytuǵın bilimlendiriw mákemelerine sportshılardı tayarlaw maqsetinde hár qıylı sport túrleri boyınsha bunday tayarlıqtı tereńlestirilgen oqıw-shınıǵıw barısı tiykarında alıp baratuǵın quramlıq bólimler, qánigelestirilgen klasslar hám toparlar dúziliwi múmkin. 35-statya. Hár qıylı sport túrleri boyınsha sportshılardı tayarlawdıń oqıw baǵdarlamaları Dene tárbiya hám sport salasında jumıs alıp barıwshı bilimlendiriw, kásiplik bilimlendiriw mákemelerinde hár qıylı sport túrleri boyınsha sportshılardı tayarlaw oqıw baǵdarlamalarına muwapıq (tańlanǵan sport túri yaki túrleri jónelisinde) alıp barıladı. Hár qıylı sport túrleri boyınsha sportshılardı tayarlawdıń úlgi oqıw baǵdarlamaları oqıw-shınıǵıw processin ámelge asırıwshı dene tárbiya-sport mákemeleri jumısların tártipke salıwshı nızam hújjetlerine muwapıq islep shıǵıladı hám de dene tárbiya hám sport salasındaǵı tiyisli ilimiy-izertlewler nátiyjelerine, sonday-aq, dene tárbiya hám sport ilajların ótkeriw ámeliyatına tiykarlanadı. Hár qıylı sport túrleri boyınsha sportshılardı tayarlawdıń úlgi oqıw baǵdarlamaları Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen tastıyıqlanadı. Dene tárbiya hám sport salasında jumıs alıp barıwshı (tańlanǵan sport túri yaki sport túrleri jónelisinde) mektepten tısqarı orta arnawlı, kásiplik bilimlendiriw mákemelerinde hám joqarı oqıw orınlarında hár qıylı sport túrleri boyınsha sportshılar tayarlawǵa tiyisli oqıw baǵdarlamalarınan paydalanbastan oqıw-shınıǵıw jumısın shólkemlestiriwge jol qoyılmaydı. 36-statya. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı pedagogikalıq jumıs Tiyisli maǵlıwmatqa hám kásiplik tayarlıqqa iye bolǵan shaxslardıń dene tárbiya hám sport salasında, sonıń ishinde emlew dene tárbiyası salasında pedagogikalıq jumıs penen shuǵıllanıwına nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte jol qoyıladı.6-bap. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları hám olardı qáliplestiriw
37-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları tiykarǵı hám rezerv quramlarınan dúziliwi múmkin. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları quramına kiriwshi dene tárbiya hám sport salasındaǵı qánigeleriniń dizimi tiyisli sport túrleri boyınsha aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) menen kelisilgen halda Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti tárepinen tastıyıqlanadı. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaların Qaraqalpaqstan Respublikası byudjeti hám jergilikli byudjet qarjıları esabınan materiallıq-texnikalıq támiyinlew, sonnan sport ekipirovkası menen támiyinlew, ilimiy-metodikalıq, medicinalıq-biologiyalıq, medicinalıq, dopingke qarsı támiyinlew Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti tárepinen belgilengen tártipte Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi hám de Qaraqalpaqstan Respublikası Qarjı ministrligi menen kelisilgen halda ámelge asırıladı. 38-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaların qáliplestiriw Sport túrleri boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandalarına talabanlardıń dizimleri hár jılı aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) tárepinen qáliplestiriledi hám Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti tárepinen tastıyıqlanadı. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandalarına talabanlardıń dizimlerin qáliplestiriwdiń ulıwma principleri hám normaları, usı dizimlerdi tastıyıqlaw tártibi Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilenedi. Ózbekstan Respublikası kóleminde ótkeriletuǵın sport jarıslarında qatnasıwǵa tayarlıq kóriw hám qatnasıw ushın Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandaları sport túrleri boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikasınıń sport saylandı komandalarına talabanlardıń tiyisli dizimine kirgizilgen shaxslar quramınan aymaqlıq sport federaciyaları (birlespeleri) tárepinen qáliplestiriledi.7-bap. Dene tárbiya hám sporttıń materiallıq, medicinalıq finanslıq hám basqa da támiyinleniwi
39-statya. Dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaları Dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaları jeke menshik yaki ǵalabalıq múlk bolıwı múkin. Dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaların menshiklestiriw tártibi nızam hújjetlerinde belgilenedi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları óz aymaǵında dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmalarınıń jobalastırılıwı, joybarlanıwı, qurılıwı, paydalanıwǵa tapsırılıwı hám de olardan berilgen kategoriyalarǵa muwapıq maqsetli paydalanıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı. Dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmalarınan paydalanıw shártleri, normaları, talapları hám de qaǵıydaları, sonday-aq olarǵa tiyisli kategoriyalardı beriw tártibi Ózbekstan Respublikası Dene tárbiya hám sport mámleketlik komiteti tárepinen belgilenedi. Dene tárbiya-salamatlandırıw yaki sport qurılmalarında puqaralardıń ayırım kategoriyalarına nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte jeńillikli tiykarda xızmetler kórsetiliwi múmkin. Bilimlendiriw mákemelerin, turaq-jay massivlerin zárúrli dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaları kompleksin jaratpay turıp qurıwǵa hám rekonstrukciyalawǵa, sonday-aq dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmaların sol aymaqtıń ishinde olarǵa teń qurılmalardı qurmay turıp saplastırıwǵa jol qoyılmaydı. Dene tárbiya-salamatlandırıw hám sport qurılmalarınıń úlgili shtat birliklerin belgilew normaları hám de talapları, ijara haqısın esaplaw usılı hám olardan paydalanıw tártibi, sonday-aq bilimlendiriw mákemeleri, kárxanalar, turaq-jay massivleriniń tiykarǵı dene tárbiya-salamatlandırıw hám (yaki) sport qurılmaları menen eń kem támiyinleniw normativleri nızam hújjetlerinde belgilenedi. Sport obektleri bolmaǵan ayırım jer hám suw aymaǵı uchastkalarında, sonday-aq hawa aymaǵı uchastkalarında sport hám ǵalabalıq dene tárbiya ilajların ótkeriwge bul uchastkalardı nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte waqtınshalıq sport obektleri (trassaları) sıpatında rásmiylestiriwge jol qoyıladı. 40-statya. Dene tárbiya hám sport ilajlarınıń medicinalıq támiyinleniwi Dene tárbiya hám sport ilajlarınıń shólkemletiriwshileri bul ilajlar qatnasıwshıların medicinalıq járdem menen támiyinlewdi ámelge asırıwı shárt. 41-statya. Dene tárbiya hám sporttı qarjılandırıw Dene tárbiya hám sporttı qarjılandırıw tómendegiler esabınan ámelge asırıladı: Ózbekstan Respublikası Mámleketlik byudjetiniń qarjıları; Qaraqalpaqstan Respublikası byudjetiniń qarjıları; isbilermenlik hám basqa da xojalıq jumıslarınan túsetuǵın dáramatlar; xalıqqa tólemli dene tárbiya-sport hám salamatlandırıw xızmetlerin kórsetiwden túsetuǵın qarjılar; yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń biyǵárez járdemi; dene tárbiya-sport jámiyetlik birlespeleri qatnasıwshılarınıń aǵzalıq tólemleri; sport túrleri boyınsha arnawlı fondlardıń qarjıları; sport simvol belgileri, tımsallarınan paydalanǵanlıǵı ushın kárxanalar hám shólkemlerdiń ajıratqan qarjıları; shet el investiciyaları qarjıları; xalıqaralıq shólkemlerden kelip túsetuǵın túsimler; nızam hújjetlerinde qadaǵan etilmegen basqa da qarjılar. 42-statya. Dene tárbiya hám sport salasında qáwipsizlik normaları hám qaǵıydalarına boysınılıwın, puqaralardıń densawlıǵı, abırayı hám qádir-qımbatı qorǵalıwın támiyinlew Dene tárbiya-salamatlandırıw, ǵalabalıq dene tárbiya hám sport ilajların ótkeretuǵın shólkemler dene tárbiya hám sport shınıǵıwları hám de sport jarısları ótkeriletuǵın orınlardıń qáwipsizlik texnikası qaǵıydalarına hám sanitariya qaǵıydaları, normaları hám gigiena normativlerine muwapıq dárejede texnikalıq úskeneleniwin támiyinleydi. Dene tárbiya hám sport shınıǵıwları hám de sport jarısları qatnasıwshılarınıń hám tamashagóylerdiń densawlıǵına, abırayına hám qádir-qımbatına zıyan keltirmeytuǵın etip ótkeriliwi kerek. Sportshılardıń abırayı hám qádir-qımbatınıń kemsitiliwine alıp keletuǵın, sonday-aq olardıń sport jaraqatların alıwına sebep bolatuǵın tayarlıq usıllarınan paydalanıwǵa jol qoyılmaydı. Dene tárbiya yaki sport ilajlarında qatnasıw waqtında densawlıǵına zıyan keltirilgen sportshılar, trenerler hám sport túrleri boyınsha sport sudyalarına nızam hújjetlerine muwapıq medicinalıq, sociallıq hám kásiplik reabilitaciya beriledi. Mákemeler hám shólkemlerdiń jas óspirim sportshılar menen óz-ara qatnasıqları belgilengen tártipte tek ǵana olardıń ata-anaları yaki olardıń ornın basıwshı shaxslar yamasa olar tárbiyalanıp atırǵan qánigelestirilgen mákemelerdiń kelisimi hám qatnasında ámelge asırıladı. Sport jarıslarında qatnasıwshı shaxslar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte qamsızlandırıw polisine iye bolıwı shárt. 43-statya. Sport ásbap-úskenesi hám sport kiyimi Sport ásbap-úskenesi hám sport kiyimi xalıqaralıq hám (yaki) mámleketlik standartlarǵa, normalarǵa hám de talaplarǵa muwapıq bolıwı kerek. 44-statya. Dene tárbiya hám sporttıń ilimiy-metodikalıq hám de texnikalıq támiyinleniwi Dene tárbiya hám sport salasındaǵı ilimiy-izertlew jumısların shólkemlestiriw hám de ótkeriwdi bilimlendiriw mákemeleri hám quramında ilimiy oraylar shólkemlestiriletuǵın basqa da shólkemler, ilimiy-izertlew institutları, belgilengen tártipte shólkemlestirilgen hám de óz jumısın mámleketlik buyırtpalar hám basqa da buyırtpalar tiykarında alıp baratuǵın laboratoriyalar ámelge asıradı. Bilimlendiriw mákemeleri hám basqa da shólkemler dene tárbiyası járdeminde xalıqtıń densawlıǵın bekkemlewge kómeklesetuǵın anıq baǵdarlamalardı islep shıǵıwda hám de ámeliyatqa engiziwde qatnasadı. Qaraqalpaqstan Respublikası Dene tárbiya hám sport boyınsha mámleketlik komiteti hám basqa da mámleketlik uyımlar hám de shólkemler bilimlendiriw mákemeleri hám shólkemlerine dene tárbiya hám sport salasında ilimiy-izertlew jumısların alıp barıwda, sonday-aq baslı ilimiy-izertlew jumıslarına mámleketlik buyırtpalar hám basqa da buyırtpalardı qáliplestiriwge kómeklesedi, ilimiy-izertlew jumıslarınıń juwmaqların tallaydı hám olardıń jumısına járdem beredi.8-bap. Juwmaqlawshı qaǵıydalar
45-statya. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı xalıqaralıq birge islesiw Dene tárbiya hám sport salasındaǵı xalıqaralıq birge islesiw xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan principleri hám normaları, sonday-aq Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamaları hám nızam hújjetlerine muwapıq ámelge asırıladı. 46-statya. Tartıslardı sheshiw Dene tárbiya hám sport salasındaǵı tartıslar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte sheshiledi. 47-statya. Dene tárbiya hám sport salasındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik Dene tárbiya hám sport haqqındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıqta ayıplı shaxslar belgilengen tártipte juwapker boladı.