QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ

JERGILIKLI MÁMLEKETLIK HÁKIMIYaT HAQQÍNDA (jańa redakciya)

Bul redakciya 29.01.1998-j. 330/I-sanlı QR Nızamı menen tastıyıqlanǵan Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen 28.08.1999-j. 473/I-sanlı QR Nızamı 29.08.2005-j. 49/III-sanlı QR Nızamı 29.08.2006-j. 94/III-sanlı QR Nızamı 27.12.2006-j. 120/III-sanlı QR Nızamı 12.11.2008-j. 201/III-sanlı QR Nızamı 22.05.2010-j. 31/II-sanlı QR Nızamı 28.12.2011-j. 112/VIII-sanlı QR Nızamı 27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamı 30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamı 28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamı 30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı QR Nızamı 18.08.2018-j. 200/XXII-sanlı QR Nızamı 29.06.2019-j. 258/ XXVI-sanlı QR Nızamı 18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamı 19.12.2020-j. 77/XI-sanlı QR Nızamı 30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamı 30.11.2021-j. 180/XXIII -sanlı QR Nızamı

I. BAP. ULÍWMA REJELER

1-statya. Xalıq deputatlarınıń Keńesleri rayonlarda hám qalalarda (rayonlıq baǵınıwdaǵı qalalardan basqa) wákillikli hákimiyat uyımları bolıp tabıladı. Rayonnıń, qalanıń hákimi rayonnıń, qalanıń eń joqarı lawazımlı shaxsı bolıp tabıladı hám usınıń menen bir waqıtta tiyisli aymaqta wákillikli hám atqarıw hákimiyatın basqaradı. Rayon, qala hákimleri Joqarǵı Keńes Baslıǵına, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesine hám tiyisli xalıq deputatları Keńesine esap beredi. (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi hám hákim rayondı, qalanı ulıwma sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw wazıypaların ámelge asırıwda Ózbekstan Respublikası nızamlarınıń hám Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi palatalarınıń sheshimlerin, Ózbekstan Respublikası Prezidenti pármanlarınıń hám basqa da aktleriniń, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti qararlarınıń hám biylikleriniń, Qaraqalpaqstan Respublikası nızamlarınıń hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń basqa da sheshimleriniń, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń qararlarınıń, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararları hám biylikleriniń, hákimshilik uyımlardıń sheshimleriniń orınlanıwın, Qaraqalpaqstan Respublikası mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları menen puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları arasında baylanıstı, qalanı, rayondı basqarıwǵa xalıqtı tartıwdı támiyinleydi. Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń jumısları Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyası, usı Nızam hám Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń basqa da nızam aktleri menen retlestiriledi. (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Jergilikli wákillikli hákimiyat uyımlar hám hákim Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Mámleketlik gerbi bar mórge iye. (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 2-statya. Rayonnıń, qalanıń hákimi hám olardıń orınbasarları Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi Baslıǵınıń usınısı menen Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı tárepinen tayınlanadı, lawazımınan bosatıladı hám xalıq deputatlarınıń tiyisli Keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Rayonnıń, qalanıń hákimi ádette xalıq deputatlarınıń tiyisli Keńesiniń deputatlarınan tayınlanadı hám tastıyıqlanadı. Xalıq deputatları Keńesleriniń hám hákimlerdiń wákillik múddeti–bes jıl. 3-statya. Xalıq deputatlarınıń Keńesleri hám rayonnıń, qalanıń hákimleri tiyisli aymaqta puqaralardıń ózin-ózi basqarıwın rawajlandırıwǵa járdemlesedi, ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń jumısın baǵdarlaydı. Rayon, qala hákimi zárúr bolǵan jaǵdaylarda óz jumısı haqqında puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarına esabat usınadı. (30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen). 4-statya. Xalıq deputatlarınıń Keńesi, rayonnıń, qalanıń hákimi óz wákillikleri sheginde aymaǵınıń máplerine tiyisli ulıwma qızıǵıwshılıq tuwdıratuǵın ilajlar júrgiziw, birliktegi kárxanalar, xojalıq shólkemlerin dúziw, hár qıylı tarawlarda hám basqarıw salalarında jumıstı baylanıstırıw ushın Qaraqalpaqstan Respublikasınıń hám Ózbekstan Respublikasınıń basqa da qalalarınıń, rayonlarınıń mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımları menen shártnama arqalı qatnasıqlar jasawǵa haqılı. 5-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sheshimler qabıl etedi. Rayonnıń, qalanıń hákimi sheshimler qabıl etedi hám biylikler shıǵaradı. Xalıq deputatları Keńesiniń hám hákiminiń aktleri, eger akttiń ózinde basqa tártip belgilenbese, qol qoyılǵan waqtınan baslap óz kúshine enedi. Xalıq deputatları Keńesiniń hám hákimniń normativ - huqıqıy tústegi aktleri, eger aktlerdiń ózinde keshirek múddet kórsetilmegen bolsa, rásmiy járiyalanǵan kúnnen baslap kúshke kiredi. (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xalıq deputatları Keńesiniń hám hákimniń óz wákillikleri sheginde qabıl etken aktlerin rayonnıń, qalanıń aymaǵında jaylasqan barlıq kárxanalar, mákemeler, shólkemler, lawazımlı adamlar hám puqaralar orınlawǵa minnetli.

II. BAP. JERGILIKLI MÁMLEKETLIK HÁKIMIYaT UYÍMLARÍNÍŃ MENShIGI HÁM BASQARÍW TÁRTIBI (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

6-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi hám hákimniń jumısınıń ekonomikalıq tiykarın hákimshilik-aymaqlıq dúzilislerdiń mámleketlik menshigi (kommunallıq menshik) hám ekonomikalıq, sociallıq jaqtan rawajlandırıwǵa xızmet etetuǵın rayonda, qalada bar basqa da menshik quraydı.Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi hám hákim, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń ayrıqsha menshigindegi mámleketlik obektlerge óndirislik hám sociallıq obektlerdiń nátiyjeli jaylastırılıwın, tábiyiy hám miynet resurslarınıń durıs paydalanılıwın, qorshap turǵan ortalıqtıń qorǵalıwın, xalıqtıń sociallıq jaqtan qorǵalıwın qadaǵalawdı ámelge asıradı. Rayonnıń, qalanıń menshigin, sonday-aq rayonnıń, qalanıń xojalıq biyligine berilgen respublikalıq menshik obektlerin basqarıw tártibi usı Nızam, Ózbekstan Respublikasınıń hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń basqa da nızamları menen tártiplestiriledi. Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi hám hákim ózlerine qaraslı aymaqta jaylasqan hár qıylı menshik formasındaǵı kárxanalar ushın Ózbekstan Respublikasınıń hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamlarında názerde tutılmaǵan, isbilermenlik hám xojalıq jumısına tosqınlıq isleytuǵın sheklewlerdi engiziw huqıqına iye emes. 7-statya. Mámleketlik menshikti bólip beriwdiń nátiyjesinde ótkerilgen yamasa nızamlarǵa muwapıq iyelikke alınǵan obektlerge iyelik etiw huqıqı xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesine tiyisli. Rayonnıń, qalanıń menshiginde xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń múlki, jergilikli byudjettiń qarjıları hám byudjetten tısqarı qorlardıń qarjıları boladı. Rayonnıń, qalanıń menshiginde injenerlik infrastrukturasınıń obektleri hám rayonlıq, qalalıq áhmiyetke iye basqa da obektler, kárxanalar hám birlespeler, xalıq bilimlendiriw, densawlıqtı saqlaw, sociallıq támiyinlew, ilim hám mádeniyat mákemeleri, rayonnıń, qalanıń qarjıları esabınan, sonıń ishinde úlesli baslamada dúzilgen basqa da dáreklerden alınǵan yamasa rayonlıq, qalalıq Keńeske tegin berilgen basqa da mákemeler, bahalı qaǵazlar hám finans qarjıları bolıwı múmkin. (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 8-statya. Xalıq deputatlarınıń Keńesi hám hákim nızamlarda belgilengen shekte rayonnıń, qalanıń menshik obektlerin basqaradı. Xalıq deputatlarınıń Keńesi, rayonnıń, qalanıń hákimi rayonnıń, qalanıń menshigindegi obektlerdi nızamlarda názerde tutılǵan tártipte hám shekte waqıtsha yamasa turaqlı iyelewge hám paydalanıwǵa beriw huqıqına iye. 8¹-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi byudjetten tısqarı qorlardı shólkemlestiriwi múmkin, olarǵa tómendegiler kirgiziledi: puqaralar, kárxanalar, mákemeler, shólkemlerdiń, buǵan byudjet shólkemleri kirmeydi, ıqtiyarlı tólemleri hám qayırqomlıq qarjıları; nızam hújjetlerinde qadaǵan etilmegen basqada byudjetten tısqarı qarjılar. Jergilikli hákimiyat uyımları rayonlıq, qalalıq byudjetten tısqarı qorlardıń qarjıları jeke ǵazna esap betlerinde turadı, alıp qoyılmaydı hámde tiyisli xalıq deputatları Keńesi hám hákimniń sheshimine muwapıq sarplanadı. (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar 8¹-statya menen tolıqtırılǵan) 9-statya. Rayon hám qala hákimi nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda kárxanalar, mákemeler, shólkemler, diyxan xojalıqları hám puqaralarǵa iyelik etiw, paydalanıw ushın hám ijaraǵa jer beriwge, usı subektlerdiń jerge iyelik etiw hám onnan paydalanıwǵa bolǵan huqıqın biykar etiwge haqılı. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi hám hákim Ózbekstan Respublikasınıń hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamlarına muwapıq jer qatnasıqları tarawında basqa da máselelerdi sheshedi.

III. BAP. JERGILIKLI MÁMLEKETLIK HÁKIMIYaTTÍŃ QARJÍLARÍ (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Qararına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

10-statya. Rayonnıń, qalanıń finans resursların byudjettiń, byudjetten tıs hám arnawlı qorlardıń qarjıları, kredit resursları, sonday-aq respublikalıq byudjetten ajıratılǵan subvenciyalar hám dotaciyalar quraydı. Rayonnıń, qalanıń finans resursları birliktegi, sonıń ishinde aymaqlar aralıq sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw baǵdarlamaların qarjı menen támiyinlew ushın basqa rayonlardıń, qalalardıń, sonday-aq kárxanalardıń, mákemelerdiń, shólkemlerdiń, jámiyetlik birlespelerdiń hám puqaralardıń finans resursları menen shártnama tiykarında birlestiriliwi múmkin. 11-statya. Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi tiyislinshe rayonlıq, qalalıq byudjetti hám onıń orınlanıwı haqqında esaptı tastıyıqlaydı. Rayon, qala byudjetiniń joybarın islep shıǵıwdı hám onı orınlawdı hákimler ámelge asıradı. Byudjettiń joybarı hákim tárepinen dáramatlardıń dárekleri hám qárejetlerdiń baǵdarları kórsetilgen túrde usınıladı. Atqarıw uyımların qarjı menen támiyinlew byudjette názerde tutılǵan muǵdarda ámelge asırıladı. Xalıq deputatlarınıń rayonlıq Keńesi rayonlıq baǵınıwdaǵı qalanıń byudjetin hám onıń orınlanıwı haqqında esaptı tastıyıqlaydı. 12-statya. Rayonlıq, qalalıq byudjettiń dáramatlarına: -salıqlar hám jıyımlar; -rayonnıń, qalanıń menshigindegi múlikti ijaraǵa tapsırıwdan yamasa satıwdan túsken qarjılar; -nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda rayonnıń, qalanıń menshigindegi kárxanalardıń, mákemelerdiń, shólkemlerdiń tekseriw arqalı anıqlanǵan jasırın yamasa azaytıp kórsetilgen dáramatlarınıń bir bólegi; -Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası nızamlarına muwapıq basqa da túsimler kiredi. 13-statya. Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi byudjetten tıs qorlardı dúziwi múmkin, olarǵa: -puqaralardıń, menshiktiń barlıq túrindegi kárxanalardıń, mákemelerdiń, shólkemlerdiń ıqtıyarlı tólemleri hám qayır-saqawat qarjıları; -óndiriletuǵın salıqlardıń ayırım túrleri; -byudjetten tıs basqa da qarjıları banktiń arnawlı esap betlerinde boladı hám xalıq deputatları tiyisli Keńesiniń hám hákiminiń sheshimi boyınsha jumsaladı. (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar III-bap alıp taslanǵan)

IV. BAP. JERGILIKLI WÁKILLIKLI HÁKIMIYaT UYÍMLARÍ DÚZILISI HÁM OLARDÍŃ JUMÍSÍN ShÓLKEMLESTIRIW TIYKARLARÍ

14-statya. Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesi Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamlarına muwapıq rayonnıń, qalanıń xalqı tárepinen saylanatuǵın xalıq deputatlarınan quraladı. 15-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń tiykarǵı jumıs forması sessiya bolıp tabıladı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń sessiyasın hákim, onıń orınbasarlarınıń birewi keminde jılına eki ret shaqıradı. Sessiya tiyisli Keńes deputatlarınıń keminde úshten ekisiniń baslaması boyınsha shaqırılıwı múmkin. Sessiyanı shaqırıw haqqında hákimniń sheshimi sessiyadan keminde jeti kún aldın deputatlardıń dıqqatına jetkeriledi. Xalıq deputatlarınıń jańadan saylanǵan rayonlıq, qalalıq Keńesiniń birinshi sessiyası hákim tárepinen saylawlardan keyin úsh hápteden keshiktirilmey shaqırıladı hám onı aqsaqal deputatlardan birewi ashadı. Xalıq deputatları Keńesiniń sessiyaların hákim, bolmasa Keńes sheshimi boyınsha sol Keńes deputatlarınıń birewi basqaradı. (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xalıq deputatları Keńesiniń sessiyasın ótkeriw dáwirinde deputatlardıń arasınan sessiyanıń xatkeri yamasa Sekretariatı saylanadı. Xalıq deputatları Keńesiniń sessiyası deputatlardıń ulıwma sanınıń eń keminde úshten ekisi qatnassa tolıq huqıqlı boladı. Sessiyada dodalanatuǵın máseleler boyınsha xalıq deputatlarınıń qalalıq, rayonlıq Keńesi ashıq yamasa jasırın dawısqa qoyılıp, deputatlardıń kópshilik dawısı menen sheshimler qabıl etedi. 16-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń sessiyasın shaqırıw hám ótkeriw, sessiyaǵa máseleler usınıw, Xalıq deputatları Keńesiniń uyımların dúziw, saylaw, olardıń jumısı haqqında esabatlardı tıńlaw, deputatlıq talapnamalardı, sheshimlerdiń joybarların qarap shıǵıw, dawıs beriw, sheshimlerdi oqıp esittiriw, sessiyaǵa shaqırılǵan adamlardıń sanın belgilew tártibi, deputatlardıń juwapkershiligi hám sessiyanıń jumısın shólkemlestiriw boyınsha basqa da máseleler xalıq deputatları Keńesiniń Reglamenti menen belgilenedi. 17-statya. Máselelerdi aldın ala qarap shıǵıw hám sessiyaǵa tayarlaw, xalıq deputatları Keńesiniń sheshimlerin, Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamların turmısqa asırıwǵa járdemlesiw, óz wákillikleri sheginde qadaǵalaw wazıypaların ámelge asırıw ushın xalıq deputatlarınıń Keńesi óz wákillikleri múddetine turaqlı hám waqıtsha komissiyalardı saylaydı. Komissiyalar haqqında rejeler xalıq deputatlarınıń tiyisli Keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. 17¹-ctatya. Xalıq deputatları rayon hám qala Keńesleri sekretariatı Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi jumısına shólkemlestiriwshilik, texnikalıq hám basqada iskerlik xızmetin kórsetiw tiyisli Halıq deputatları Keńesi sekretariatı tárepinen támiyinlenedi. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatı yuridikalıq shaxs bolıp, onıń jumısı tiyisli jergilikli byudjet esabınan qarjılanadı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatı strukturası, rejesi, shtatları, xızmetkerlerdiń miynet haqı muǵdarı hám materiallıq-texnikalıq támiyinleniwi, sonday-aq olardı saqlaw qárejetleri tiyisli xalıq deputatları keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatı xızmetkerleriniń miynet qatnasıqları xalıq deputatları jergilikli Keńesiniń wákillikleri múddetine baylanıslı bolmaydı, sekretariat baslıǵınan tısqarı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatı baslıǵı tiyisli xalıq deputatları Keńesi deputatları arasınan onıń wákilligi múddetine tayınlanadı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatı Qaraqalpaqstan Respublikası Mámleketlik gerbi hám óziniń ataması jazılǵan mórine hámde blankalarına iye boladı. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesi sekretariatınıń strukturası úlgili Reje Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Prezidiumi tárepinen tastıyıqlanadı. (19.12.2020-j. 77/XI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

V. BAP. JERGILIKLI ATQARÍW HÁKIMIYaTÍ UYÍMLARÍ (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

18-statya. Rayonda, qalada atqarıw hákimiyatın hákim basqaradı. Hákimniń birinshi orınbasarı hám orınbasarları boladı, olardıń sanın Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi belgileydi. Rayon, qala hákiminiń birinshi orınbasarları, orınbasarları Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Baslıǵı tárepinen lawazımǵa tayınlanadı hám bosatıladı, sońınan qabıl etilgen sheshim xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń tastıyıqlanıwına usınıladı. Hákimniń orınbasarları hákim tárepinen belgilengen wazıypalarǵa muwapıq jumıs alıp baradı. Hákim bolmaǵan jaǵdayda yamasa ol óz minnetlemesindegi wazıypalardı orınlaw imkaniyatına iye bolmaǵan jaǵdayda onıń wákilliklerin birinshi orınbasarı yaki hákimniń tapsırması boyınsha onıń orınbasarlarınıń birewi alıp baradı. (28.12.2011-j. 112/VIII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Hákim, onıń orınbasarları, hákimliktiń basqa xızmetkerleri hám hákimiyat uyımlarınıń lawazımlı shaxsları haqı tólenetuǵın basqa da lawazımdı iyelewi múmkin emes. (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 19-statya. Jergilikli atqarıw hákimiyatı uyımları basqarmalardan, bólimlerden hám basqa da bólimshelerden ibarat, olardıń dúzilisi, shólkemlestiriw hám jumıs tártibi Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Ministrler Keńesi tárepinen tastıyıqlanatuǵın tiyisli rejeler menen belgilenedi. (27.06.2014-j. 209/XV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 20-statya. Eger nızamlarda lawazımǵa tayınlaw hám lawazımnan azat etiwdiń ózgeshe tártibi belgilenbegen bolsa, atqarıwshı hákimiyat strukturalıq bólimsheleriniń basshıları mámleketlik basqarıwdıń joqarı uyımları menen kelisilgen túrde tiyisli hákimniń usınısına muwapıq - xalıq deputatları Keńesi tárepinen, sessiyalar aralıǵındaǵı dáwirde bolsa - hákim tárepinen lawazımǵa tayınlanadı hám lawazımnan bosatıladı, bul haqqında qabıl etilgen qarar xalıq deputatları Keńesiniń tastıyıqlawına kirgiziledi. (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Eger nızamlarda lawazımǵa tayınlaw hám lawazımnan azat etiwdiń ózgeshe tártibi belgilenbegen bolsa, rayonǵa boysınatuǵın qalanıń atqarıwshı hákimiyatı strukturalıq bólimsheleriniń basshıları mámleketlik basqarıwdıń joqarı uyımları menen kelisilgen túrde tiyisli hákim tárepinen lawazımǵa tayınlanadı hám lawazımnan bosatıladı. (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

VI. BAP. XALÍQ DEPUTATLARÍ RAYONLÍQ, QALALÍQ KEŃESINIŃ HÁM HÁKIMNIŃ WÁKILLIKLERI

21-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesiniń tiykarǵı wákillikleri: (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -hákimniń usınıwı boyınsha aymaqtı rawajlandırıwdıń baǵdarların, rayondaǵı, qaladaǵı qurılıslardıń bas jobasın hám qádelerin tastıyıqlaw; (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -qala hám rayonlar byudjetleri dáramadlarınıń prognozların maǵlıwmat ushın qabıl etiw; -qala hám rayonlar byudjetlerine ózgerisler kirgiziw haqqındaǵı qararların tastıyıqlaw; -tiyisli byudjetlerden qarjılandırılatuǵın aymaqlıq byudjet qarjıların bólistiriwshilerdiń byudjet qarjılarınan nátiyjeli paydalanıwı hámde erisilgen nátiyjeler haqqındaǵı esabatlardı tıńlaw; (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -rayonlar hám qalalardıń byudjetlerin tiyislisinshe rayonlar hám qalalardıń hákimleriniń usınısına muwapıq qarap shıǵıw hámde qabıl etiw; -rayonlar hám qalalardıń byudjetleriniń tiyisli dáwirdegi orınlanıwı haqqındaǵı esabatlardı tiyislisinshe rayonlar hám qalalardıń hákimleriniń usınısına muwapıq qarap shıǵıw hám tastıyıqlaw; -jergilikli salıqlar hám basqada májbúriy tólemlerdiń stavkaların nızam hújjetlerinde belgilengen muǵdarlar sheńberinde belgilew; (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -nızamlarǵa muwapıq jergilikli salıqlar hám basqa da májbúriy tólemler muǵdarın belgilew, jergilikli salıqlar boyınsha jeńillikler beriw; (22.05.2010-j. 31/II-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar altınshı abzac alıp taslanǵan) -hákimdi hám onıń orınbasarların lawazımǵa tastıyıqlaw hám bosatıw, olardıń jumısları haqqındaǵı esabatların, sonday-aq hákimlerdiń rayonnıń, qalanıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń eń áhmiyetli hám aktual máseleleri boyınsha esabatların tıńlaw; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -usı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hákimniń sheshimlerin tastıyıqlaw; -xalıq deputatları Keńesiniń Reglamentin, turaqlı hám basqa da komissiyaları haqqındaǵı Rejelerin tastıyıqlaw, olarǵa ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -xalıq deputatları Keńesiniń turaqlı hám waqıtsha komissiyaların, basqa da uyımların dúziw, saylaw hám saplastırıw, quramına ózgerisler kirgiziw, olardıń jumısı haqqında esabatlardı tıńlaw; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -xalıq deputatlarınıń wákilliklerin tanıw hám múddetinen burın toqtatıw, nızam menen belgilengen jaǵdaylarda hám tártipte olardı juwapkershilikke tartıwǵa kelisim beriw; -atqarıw hákimiyatı bólimleri, basqarmaları hám basqa strukturalıq bólimsheleri basshılarınıń esabatların, sonıń ishinde nızamlarǵa ámel etiliwi, tiyisli xalıq deputatları Keńesleriniń sheshimleriniń hám turaqlı komissiyalardıń usınıslarınıń orınlanıwı boyınsha esabatların tıńlaw; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı, 30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı QR Nızamlarına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -tiyisli prokurorlardıń esabatların tıńlaw; -rayonlıq (qalalıq) ishki isler bólimleri baslıqlarınıń esabatların tıńlaw; -tiyisli aymaqlıq rayonlıq (qalalıq) ádillik bólimleriniń málimlemelerin tıńlaw; (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) -rayonlıq (qalalıq) medicinalıq birlespeleri, rayonlıq oraylıq kóp tarmaqlı poliklinikalarınıń basshılarınıń esabatların tıńlaw; (QR 30.12.2017-j. 167/XIX-sanlı Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen). -xalıq deputatlarınıń talapların qaraw hám olar boyınsha sheshimler qabıl etiw; -hákimniń Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası nızamlarına sáykes kelmeytuǵın sheshimlerin biykarlaw; -hákimniń usınıwı boyınsha hákimiyattıń dúzilisin, shtatların hám xızmetkerleriniń miynet haqı qorın tastıyıqlaw. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesleri bir jılda keminde bir márte óz májilislerinde, rayonlararalıq, rayonlıq (qalalıq) sudları baslıqlarınıń tiyisli sudtıń puqaralar huqıqları hám erkinlikleri, sonday-aq mákemeler, kárxanalar hám shólkemlerdiń huqıqları hámde mápleriniń sud jolı menen qorǵalıwın ámelge asırıwǵa baylanıslı jumısı haqqında málimlemesin tıńlaydı. Xalıq deputatları Keńesiniń sheshimi Ózbekstan Respublikası Sudyalar joqarǵı keńesine jiberiledi. (29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xalıq deputatlarınıń rayonlıq, qalalıq Keńesleri Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızamlarına muwapıq puqaralardıń huqıqları hám nızamlı mápleri boyınsha sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıwdı, qorshap turǵan ortalıqtı qorǵawdı shólkemlestiriw hám qadaǵalaw máselelerin támiyinlewde óz wákilligine tiyisli basqa da máselelerdi sheshedi. 21¹-statya. Rayonlıq hám qalalıq ádillik bólimleri baslıqlarınıń málimlemelerin tıńlaw: rayonlıq hám qalalıq ádillik bólimleriniń baslıqları hár sherekte xalıq deputatları rayonlıq hám qalalıq Keńeslerine rayon hám qala dárejesindegi mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń norma dóretiwshiligi jumısı hámde huqıqtı qollanıw ámeliyatınıń jaǵdayı haqqında málimlemesin usınadı. Rayonlıq hám qalalıq ádillik bólimleri baslıqlarınıń málimlemesin tıńlaw juwmaqları boyınsha tiyisli xalıq deputatları Keńesleriniń sheshimi qabıl etilip, sheshim Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligine jiberiledi. (29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 22-statya. Rayonnıń, qalanıń hákimi: - Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamlarınıń hámde Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisiniń palataları, Ózbekstan Respublikası Prezidenti, Ministrler Kabineti, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi, Joqarǵı Keńesi Prezidiumı qararlarınıń, Ministrler Keńesi hújjetleriniń hám xalıq deputatları Keńesi qararlarınıń orınlanıwın shólkemlestiredi; - Joqarǵı Keńes sessiyasında ózine tiyisli aymaqtı rawajlandırıw máseleleri boyınsha esabatların beriwi múmkin; (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - qala hám rayonlar byudjetlerinen aymaqlıq byudjet qarjıların bólistiriwshilerge byudjet sorawın dúziw ushın ajratılatuǵın byudjet qarjılarınıń sheklengen muǵdarların qarap shıǵadı hám tastıyıqlaydı; (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - jámiyetlik tártipti saqlaw, jınayatshılıqqa qarsı gúresiw, puqaralardıń qáwipsizligin támiyinlew, olardıń huqıqların qorǵaw menen baylanıslı ilajlar kóredi, tábiyiy apatshılıqlar, epidemiyalar hám basqa da ayrıqsha jaǵdaylarda jumıslardı shólkemlestiredi; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - rayondı, qalanı ekonomikalıq hám sociallıq rawajlandırıwdıń tiykarǵı baǵdarların rayonlıq hám qalalıq byudjettiń tiyisli joybarın, sonday-aq onıń orınlanıwı haqqındaǵı esabattı xalıq deputatları Keńesine usınadı; (30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - tiyisli xalıq deputatları Keńesine rayonnıń, qalanıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń eń áhmiyetli hám aktual máseleleri boyınsha esabatlardı usınadı; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar besinshi abzac penen tolıqtırılǵan) - óz orınbasarların hám atqarıw hákimiyatınıń strukturalıq bólimleriniń baslıqların tayınlaw hám lawazımınan bosatıw haqqında sheshimlerdi xalıq deputatları Keńesiniń tastıyıqlawına usınadı; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - hákimlik apparatı bólimsheleriniń basshıların tayınlaydı hám lawazımınan bosatadı; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar jetinshi abzac alıp taslansın) - basshıları tiyisli xalıq deputatları Keńesleri tárepinen lawazımǵa tayınlanatuǵın hám lawazımnan bosatılatuǵın atqarıw hákimiyatı strukturalıq bólimsheleriniń jumısın qadaǵalaydı; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - atqarıwshı hákimiyat uyımlarınıń jumısın qadaǵalaydı, olardıń esabatların tıńlaydı, xızmetkerlerdi xoshametleydi hám intizamlıq sharalar qollanadı; - xalıq deputatları Keńesi hám hákim qabıl etken hámde shıǵarǵan aktlerdi orınlamaǵanlıǵı ushın lawazımlı shaxslardı intizamiy juwapkershilikke tartıw haqqında nızamda belgilengen tártipte usınıs kirgizedi; - mámleketlik sıylıqlar menen sıylıqlawǵa baylanıslı iltimasnamalardı kórip shıǵadı hám usınıslar kirgizedi; - respublika hám sırt ellerde rayon hámde qalanıń rásmiy wákili sıpatında háreket etedi; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar toǵızınshı - on birinshi abzaclar menen tolıqtırılǵan) - nızam aktlerinde belgilenetuǵın ayrım salıqlar boyınsha belgilengen stavkalarǵa aymaqlardıń hámde jumısın ámelge asırıw ornınıń ózgesheliklerin itibarǵa alǵan halda páseytiriwshi hám ósip barıwshı koefficientlerdi kiritedi; (18.08.2018-j. 200/XXII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - puqaralardı qabıllawdı shólkemlestiredi, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń shaǵımların, arzaların hám usınısların qaraydı; (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - turaq jay iyeleri hám turaq jaydan paydalanıwshılar kommunallıq xızmetler tólemi hám májbúriy tólemlerdi tólewge baylanıslı talaplardı qopal ráwishte buzǵan jaǵdaylarda rayonlardıń, qalalardıń hákimleri kommunallıq xızmetler tólemi hám májbúriy tólemlerdi tólew boyınsha qarızlardı óndiriw haqqında kommunallıq xızmet kórsetiwshiler yamasa jeke turaq jay iyeleri shirketleriniń usınısına muwapıq dawa arzalar menen sudqa múrájat etedi; (12.11.2008-j. 201/III-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) - hákim jobalastırıw, byudjet, finans, esap júrgiziw, rayonnıń, qalanıń menshigin basqarıw, menshiktiń hár qıylı túrindegi kárxanalar, mákemeler, shólkemler, puxaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları menen óz-ara baylanıslı háreket etiw, jerden hám basqa da tábiyiy resurslardan paydalanıw, tábiyattı qorǵaw, qurılıs, transport, jol qurılısı hám baylanıs, kommunallıq, sawda, sociallıq-mádeniy xızmet kórsetiw, xalıqtı sociallıq qorǵaw, nızamlılıqtı, huqıq tártibin hám káwipsizlikti támiyinlew, puxaralardıń huqıqların hám erkinliklerin qorǵaw tarawındaǵı máselelerdi hámde nızamlar menen belgilengen wákilliklerine tiyisli basqa da máselelerdi sheshedi. (29.08.2006-j. 94/III-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 22¹-statya. Hákimniń rayon, qalanıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń eń áhmiyetli hám baslı máseleleri boyınsha esabatın xalıq deputatları Keńesi tárepinen tıńlaw Qala, rayon hákimi hár jılı tiyisli xalıq deputatları Keńesine rayonnıń, qalanıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń eń áhmiyetli hám baslı máseleleri boyınsha esabat beredi. Qala, rayon hákiminiń esabatı tiyisli xalıq deputatları Keńesiniń rayon, qalanıń ótken jıldaǵı sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń juwmaqları hám usı jılǵa arnalǵan sociallıq-ekonomikalıq baǵdarlamanıń eń áhmiyetli baslı baǵdarlarına baǵıshlanǵan májilisinde tıńlanadı. Usı májilis rayon hám qalalarda Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń tiyisli májilisi ótkerilgennen keyin on kúnnen keshiktirmey ótkeriledi. Rayon hám qala hákiminiń esabatın tıńlaӯǵa tiyisli saylaӯ okruglarınan saylanǵan Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatı aǵzaları, Nızamshılıq palatası deputatları hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi deputatları, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, mámleketlik basqarıw uyımlarınıń ӯákilleri, rayon, qala hákimi yamasa onıń orınbasarları, rayonlıq hám qalalıq atqarıwshı hákimiyat uyımları strukturalıq bólimleriniń basshıları shaqırıladı. (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Rayon, qala hákiminiń esabatın tıńlawǵa tiyisli aymaqta jaylasqan basqa da mámleketlik uyımlardıń, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń, kárxanalardıń, mákemelerdiń, shólkemlerdiń, sonıń ishinde mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń, siyasiy partiyalardıń, ǵalaba xabar qurallarınıń wákilleri hám basqa da shaxslar shaqırılıwı múmkin. Rayon hám qala hákiminiń esabatın dodalaw Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń, sonday-aq Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń májilislerinde berilgen bahalar hám belgilengen wazıypalar esapqa alınǵan halda ámelge asırıladı. (18.08.2020-j. 47/VI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Rayon, qala hákiminiń esabatın dodalaw juwmaqları boyınsha tiyisli xalıq deputatları Keńesiniń qararı qabıl etilip, onda tiyisli hákim hám jergilikli atqarıwshı hákimiyat uyımları jumısına kompleksli baha beriledi, olardıń jumısın jetilistiriwge baylanıslı pikir hám usınıslar, sonday-aq qarardıń ámelge asırılıwınıń barısı ústinen qadaǵalawdı támiyinlew boyınsha ilajlar názerde tutıladı. Usı qarar hám hákimniń esabatı rásmiy basılımlarda hámde jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń veb-saytlarında járiyalanıwı shárt. (28.07.2015-j. 43/IV-sanlı QR Nızamına tiykar 22¹-statya menen tolıqtırılǵan) 22²-statya. Xalıq deputatları Keńesi tárepinen rayonlıq (qalalıq) ishki isler bólimleri baslıqlarınıń esabatların tıńlaw Rayonlıq (qalalıq) ishki isler bólimleriniń baslıqları hár sherekte hám olardıń jaslar máseleleri boyınsha orınbasarları – huqıqbuzarlıqlardıń profilaktikası bólimsheleri baslıqları hár ayda xalıq deputatları rayonlıq (qalalıq) Keńeslerine huqıqbuzarlıqlardın aldın alıw hám olardıń profilaktikasınıń jaǵdayı boyınsha esabatlar usınadı. Rayonlıq (qalalıq) ishki isler bólimleri baslıqlarınıń esabatların tıńlawǵa tiyisli aymaqta jaylasqan basqa mámleketlik uyımlarınıń, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıń, kárxanalardıń, mákemelerdiń, shólkemlerdiń, sonıń ishinde mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń, siyasiy partiyalardıń, ǵalaba xabar qurallarınıń wákilleri hám basqa shaxslar shaqırılıwı múmkin. Júklengen wazıypalardıń orınlanıwı boyınsha kórilip atırǵan ilajlar hám jumıslardıń nátiyjeleri rayonlıq (qalalıq) ishki isler bólimleri baslıqlarınıń esabatların tıńlawda sınǵa alınǵan halda dodalanadı, olardıń iskerligi nátiyjeligine jeke baha beriledi, sonday-aq iyelep turǵan lawazımına muwapıq yamasa muwapıq emesligi haqqında usınıslar qabıl etiledi. (QR 30.12.2017-y. 167/XIX-sanlı Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

VII. BAP. XALÍQ DEPUTATLARÍ RAYONLÍQ,QALALÍQ KEŃESLERDIŃ HÁM HÁKIMLERDIŃ JUMÍSLARÍNÍŃ HUQÍQÍY KEPILLIKLERI

23-statya. Xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesleriniń Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyalarına, nızamlarına, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanları, qararları hám biyliklerine qayshı keletuǵın sheshimlerin belgilengen tártipte Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi tárepinen biykar etiledi. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń qararı menen biykar etilegen xalıq deputatları rayonlıq, qalalıq Keńesleriniń sheshimleri óziniń ámel etiwin toqtatadı. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Hákimlerdiń Ózbekstan Respublikası hám Qaraqalpaqstan Respublikası Konstituciyaları hám de nızamlarına, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanları, qararları hám biyliklerine, Húkimet hújjetlerine, sonday-aq, mámleket máplerine qayshı keletuǵın aktleri Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen toqtatıladı hám biykarlanadı. (30.06.2021-j. 152/XX-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 24-statya. Joqarǵı mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń óz wákilligi sheginde qabıl etken sheshimlerin tómengi uyımlar orınlawǵa minnetli. 25-statya. Xalıq deputatları Keńesi hám hákim tárepinen qabıl etilgen hám shıǵarılǵan aktler ústinen puqaralar, jámiyetlik birlespeler, kárxanalar, mákemeler hám shólkemler tárepinen sud tártibinde shaǵım etiwi, sonday-aq prokuror tárepinen protest keltiriliwi múmkin. (30.11.2021-j. 180/XXIII-sanlı QR Nızamı tiykarında ózgerisler kirgizilgen) 26-statya. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikaları Konstituciyalarına hám nızamlarına qayshı keletuǵın hákimniń sheshimlerine prokuror tárepinen qarsılıq keltiriliwi múmkin. Prokuror qarsılıqları keltirilgen sheshimlerdi hákimniń ózi, al zárúr jaǵdaylarda Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi qayta qarap shıǵadı.