Aral teńizi úmit hám jańalanıw belgisine aylanbaqta
2078
Ózbekstan delegaciyası BMShtıń tariyxıy konferenciyasına qatnastı
22-24-mart kúnleri Birlesken Milletler Shólkeminiń Nyu-York qalasındaǵı bas rezidenciyasında dúzilmeniń Suw máseleleri boyınsha konferenciyası ótkerilmekte. Onda 2030-jılǵa shekem Turaqlı rawajlanıw maqsetleri jolında suw arqalı dúnyanı birlestiriw, planetamızdıń abadanlıǵında teńiz hám okeanlardıń áhmiyeti, bul baǵdardaǵı global baslamalar BMShǵa aǵza barlıq mámleketler, qánigelesken uyımlar tárepinen abıraylı spikerlerdiń qatnasıwında kórip shıǵılmaqta.
Xalıqaralıq jámiyetshilik 45 jıllıq tánepisten soń birinshi márte bunday konferenciyada toplandı. Sebebi másele oǵada áhmiyetli: 2050-jılǵa barıp planetamız xalqınıń 5 milliard adamı suw tamtarıslıǵınan qıynalıwı múmkin. Ózbekstannıń da bul baǵdarda aytar sózi hám usınısları, salmaqlı tájiriybesi bar. Sebebi úlkenligi boyınsha óz waqtında dúnyada 4-orında bolǵan Aral teńizi Ózbekstanda jaylasqan hám onıń búgingi táǵdiri tek ǵana bizge emes, al pútkil xalıqaralıq jámiyetshilikke tiyisli másele.
Qalaberdi, sońǵı jılları Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev hámme waqıt Birlesken Milletler Shólkeminiń joqarı dárejedegi májilislerinde qatnasıp, mine, usı mashqalanı kóterdi hám bul baǵdarda áhmiyetli baslamalardı alǵa qoydı.
Konferenciya jumısında strukturaǵa aǵza 198 mámleket qatarında Ózbekstan delegaciyası da qatnaspaqta.
23-mart kúni konferenciyasınıń joqarı dárejedegi jalpı májilisinde mámleketimiz delegaciyasınıń aǵzası Saida Mirziyoeva shıǵıp sóylep, BMSh minberinen Aral teńizi apatshılıǵınıń aqıbetleri, olardı jumsartıw boyınsha Ózbekstan tárepinen ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli jumıslar hám bul baǵdardaǵı xalıqaralıq háreketlerdi birlestiriwde mámleketimizdiń jetekshiligi haqqında sóz boldı.
Saida Mirziyoeva Aralboyındaǵı Moynaq aldın iri óndiris quwatlıqlarına iye port qala bolǵanı, keyin teńsalmaqlıq buzılıp, teńizdiń óli jaǵısları kemeler qoyımshılıǵına aylanǵanın atap ótip, qaraqalpaq eliniń ataqlı shayırı Ibrayım Yusupovtıń dóretiwshiliginen teńizdiń kózdi ashıp jumǵansha shólistanlıqqa aylanıwı súwretlengen qatarlardı oqıp berdi.
– Aral teńiziniń krizisi insaniyattıń qorshaǵan ortalıqqa itibarsızlıǵı aqıbetleri haqqında qorqınıshlı esletpe bolıp tabıladı. Biraq, ǵamxor adamlardıń háreketleri sebepli ol jáne úmit hám jańalanıw tımsalına aylanbaqta,-dedi Saida Mirziyoeva.
Prezident Shavkat Mirziyoev tárepinen alǵa qoyılǵan baslamalar xalıqaralıq dárejede qollap-quwatlanıp, 2021-jılı BMSh Aralboyı regionın ekologiyalıq innovaciyalar hám texnologiyalar zonası dep járiyalaw haqqındaǵı rezolyuciya qabıl etilgeni, sál aldınraq – 2018-jılı Insan qáwipsizligi boyınsha kóp tárepleme sheriklik tiykarındaǵı trast fondına tiykar salınǵanı atap ótildi.
Mámleketimizde ámelge asırılıp atırǵan ilajlar haqqında sóz bolǵanda, regiondı qarjılandırıw, ekonomikalıq potencialın arttırıw, tiykarǵısı, sabır-taqatlı qaraqalpaq eliniń salamatlıǵın tiklew, aymaqta jasıl baǵlardı jaratıw ushın 14 million dollardan artıq qarjı ajıratılǵanı aytıldı.
Apatshılıq aqıbetlerin tikkeley óziniń basınan ótkerip atırǵan Qaraqalpaqstan xalqınıń mártligi, miynetsúygishligi, dóretiwshiligi ayrıqsha atap ótildi. Regionnıń awır sharayatında, ásirese, hayal-qızlar kúshli ǵamxorlıq hám járdemge mútájligi, olar ushın imkaniyatlardı keńeytiw zárúr ekenligine itibar qaratıldı.
Sóziniń juwmaǵında Saida Mirziyoeva xalıqaralıq jámiyetshilikti global suw máseleleri menen tıǵız baylanıslı bolǵan Aral apatshılıǵı aqıbetlerin jumsartıwda Ózbekstannıń háreketlerin qollap-quwatlawdı dawam ettiriwge shaqırdı.
22-mart kúni BMShtıń Suw máseleleri konferenciyası sheńberinde Ózbekstan Ministrler Kabineti janındaǵı Mádeniyat hám kórkem ónerdi rawajlandırıw qorınıń baslaması menen shólkemlestiriletuǵın Aral Culture Summit – Aral mádeniyat sammiti joybarınıń prezentaciyası ótkerildi. Bul jergilikli hám xalıqaralıq jámiyetshilik, jetekshi ilimpazlar, arxitektorlar, xudojnik hám dizaynerlerdi birlestiretuǵın jańa institut.
Aral mádeniyatı sammiti sheńberinde jas áwladtı regiondaǵı jaǵdaydı jaqsılawǵa úles qosatuǵın kónlikpelerdi qáliplestiriwge shaqıratuǵın bilimlendiriw hám almasıw baǵdarlamaları, stipendiyalar hám stajirovkalar shólkemlestiriledi.
Sonday-aq, sammit sheńberinde biodizayn ferma-laboratoriyası shólkemlestiriledi. Joybar sheńberinde regiondı suw menen támiyinlew, jańa egin túrlerin jaratıw, sonday-aq, aymaqta shorlanıwdı azaytıw boyınsha hár qıylı texnologiyalar úyreniledi hám islep shıǵıladı.
Sammit dóretiwshilerdi jergilikli fermerler menen birlestirip, jańa ósimlikler jetistiriw ushın biodizayn tarawında turaqlı baylanıslardı ornatıwı hám sol arqalı kelesi 10 jılǵa mólsherlengen strategiyalıq rejeni islep shıǵatuǵını málim etildi. Bul jergilikli jámiyetshilikte úlken ózgerisler ushın tiykar jaratadı.
Bolajaq sammittiń mazmun-mánisi hám áhmiyeti konferenciya sheńberinde ótken «Suw birge islesiw ushın: suw resursları tarawında transshegaralıq hám xalıqaralıq birge islesiw, suw tarawındaǵı tarmaqlar aralıq, sonıń ishinde, ilimiy baylanıslar hám 2030-jılǵa shekem Turaqlı rawajlanıw kún tártibiniń suwǵa baylanıslı maqsetlerine erisiw» temasındaǵı sessiyada hám qor tárepinen xalıqaralıq ekspertler qatnasıwında shólkemlestirilgen «Kórkem ónerden – háreketke: Aralboyı regionınıń qayta tikleniwi ushın shólistanlıqtı toǵayǵa aylandırıw» temasındaǵı panel dodalawında tolıq ashıp berildi.
Sonday-aq, BMSh konferenciyasında qatnasıw tiykarında Nyu-York qalasında AQShtaǵı watanlaslarımız benen ushırasıw bolıp ótti. Onda Nyu-York meri Erik Adams ta qatnastı.
Saida Mirziyoeva jıynalǵanlardı Nawrız bayramı menen qutlıqladı, mámleketimizde ámelge asırılıp atırǵan úlken reformalar haqqında aytıp berdi.
Qızǵın sóylesiwde watanlaslarımız ana jurtı menen baylanısların úzbey kiyatırǵanı, mámleketimizde bolıp atırǵan ózgerislerdi úlken qızıǵıwshılıq penen baqlap atırǵanı, hár qıylı joybarlardı ámelge asırıw arqalı Ózbekstan hám AQSh arasındaǵı mádeniy, siyasiy hám ekonomikalıq qatnasıqlardı bekkemlewge úles qosıp atırǵanı haqqında sóz boldı.