Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevtiń Buǵaz arab mámleketleri – Oraylıq Aziya joqarı dárejedegi birinshi sammitindegi shıǵıp sóylegen sózi

Bismilahhir rahmonir rahim! Húrmetli delegaciyalar basshıları! Húrmetli Bas xatker mırza! Hámmeńizdi búgin «Buǵaz arab mámleketleri – Oraylıq Aziya» joqarı dárejedegi birinshi sammitinde kórip turǵanımnan oǵada quwanıshlıman. Qádirli bolǵan Mekkeniń rámziy dárwazası – gózzal hám tákirarlanbas Jidda qalasındaǵı tariyxıy ushırasıwımızdı kóp waqıttan berli kútip atırǵan edik. Usı abıraylı ánjumanımızdı ótkeriw baslaması menen shıqqanı hám ilajdıń joqarı dárejede shólkemlestirilgeni ushın Eki muqaddes meshit xızmetkeri, Saudiya Arabstanınıń Patshası Salmon bin Abdulaziz Ol Saud Ullı Házireti hám Miyrasxor, Ministrler Kabinetiniń baslıǵı, dostımız Muxammed bin Salmon Ol Saud Házireti Mırzanıń atına bildirilip atırǵan minnetdarshılıq sózlerine qosılaman. Húrmetli sammit qatnasıwshıları! Oraylıq Aziya hám Buǵaz regionı xalıqların ázelden tıǵız sawda baylanısları, birdey qádiriyat hám úrp-ádetler, eń áhmiyetlisi, muqaddes islam dinimiz bekkem baylanıstırıp turadı. Máwerennahr hám Arabstan úlkeleri arasındaǵı tariyxıy baylanıslardı rawajlandırıwda ullı oyshıl hám alım babalarımızdıń teńsiz xızmetleri bar ekenligin maqtanısh penen esleymiz. «Barlıq muhaddislerdiń sárdarı» – ullı alım Imam Buxariy mine, usınday tulǵalardan biri bolıp esaplanadı. Musılman dúnyasındaǵı altı ullı muhaddistiń ekewi regionımızda tuwılıp kamalǵa kelgeni, áyyemgi Buxara bolsa «Qubbatul Islam» atı menen dańqqa eriskenin maqtanısh etemiz. Bizge belgili, toǵızınshı ásirdiń basında Abbosiyler mámleketi paytaxtındaǵı «Danıshpanlar úyi» dep atalǵan akademiyada Oraylıq Aziyalı 200 den aslam ilimpazlar ilimiy jumıs alıp barǵan. Musa al-Xorezmiy, Axmet Farǵaniy, Ábu Rayxan Beruniy, Ibn Sina sıyaqlı ullı ilimpazlarımız bolsa biybaha ilimiy shıǵarmaların mine, usı sulıw hám jetik arab tilinde jaratıp, pútkil jer júzinde dańqqa erisken. Házirgi waqıtta paytaxtımızda saqlanıp atırǵan muqaddes Mushafi sharif – Usman Quranı úlkemiz hám arab mámleketleri arasındaǵı baylanıslar tariyxıy hám tereń tamırlarǵa iye ekeninen dárek beredi. Bunday ibratlı mısallardı jáne kóplep keltiriw múmkin. Biz bunday ulıwmalıq tariyxımız hám miyrasımız zamanagóy qatnasıqlarımızǵa bekkem tiykar bolıp xızmet etiwi ushın barlıq kúshimizdi qaratıwǵa tayarmız. Húrmetli delegaciyalar basshıları! Átiraptaǵı qáwip-qáterlerge qaramastan, regionlarımız tınıshlıq, turaqlılıq hám rawajlanıw mákanı bolıp kelmekte. Úlken ekonomikalıq, tábiyǵıy hám intellektuallıq resurslarǵa iye bolǵan Buǵaz mámleketleriniń global turaqlılıq hám energetikalıq qáwipsizlikti támiyinlewdegi ornı teńsiz bolıp esaplanadı. Házirgi waqıtta Oraylıq Aziya hám Buǵaz mámleketleriniń bir-birine isenimli hám uzaq múddetli sherik sıpatında qaramaqta. Ásirese, sońǵı jılları Ózbekstannıń Buǵaz mámleketleri menen baylanısları jańa basqıshqa kóterilgenin qanaatlanıwshılıq penen atap ótemen. Házirgi kúnde elimizde jetekshi kompaniya hám banklerińiz benen ámelge asırılıp atırǵan ulıwmalıq joybarlar portfeli 20 millird dollardan arttı. Unamlı tájiriybelerimizden kelip shıǵıp, regionlarımız arasındaǵı ámeliy birge islesiwdi tómendegi baǵdarlarda keńeytiwdi usınıs etemiz. Birinshiden. Biz siyasiy tarawda keń kólemli baylanıslardı hár qıylı formatlarda rawajlandırıw tárepdarımız. Dos mámleketlerimiz hám xalıqlarımızdı jáne de jaqınlastırıw maqsetinde keleshekte hár tárepleme Doslıq, regionlararalıq baylanıslılıq hám birge islesiw kelisimin islep shıǵıw máselesin birgelikte úyrensek, maqul bolar edi. Ekinshi baǵdar – joqarı texnologiyalar hám investiciyalar tarawındaǵı birge islesiw bolıp esaplanadı. Biz innovaciyalar, «jasalma» intellekt, «jasıl» ekonomika, sanlastırıw, «aqıllı» awıl xojalıǵı, nano- hám biotexnologiyalar tarawlarındaǵı birge islesiw platformaları hám jumısshı mexanizmlerin jaratıwımız kerek. Usı múnásibet penen, mámleketlerimizdiń biznes wákilleriniń qatnasıwında Qospa investorlar keńesin shólkemlestiriwdi hám onıń dáslepki májilisin Samarqandta ótkeriwdi usınıs etemen. Regionımızda Buǵazdaǵı birge islesiwshilerimiz benen dúzilgen investiciya fondlarınıń potencialınan únemli paydalanıw hám jetekshi banklerińizdiń jumısın keńeytiwdi qáleymiz. Sonday-aq, «jasıl» energetika joybarların birgelikte ámelge asırıw maqsetinde ayrıqsha «Jol kartası»n qabıllaw áhmiyetli, dep esaplayman. Házirgi kúnde mámleketimizde ACWA Power, Masdar, Mubadala, TACA, Nebras Power sıyaqlı jetekshi kompaniyalar menen ulıwma quwatlılıǵı 15 gigavattan artıq quyash hám samal stanciyaların qurıw hám energiyanı saqlaw joybarların ámelge asırmaqtamız. Kelesi ayda Saudiya Arabstanı menen «jasıl» vodorodtı islep shıǵarıw boyınsha iri joybarǵa tırnaq tasın qoyamız. Úshinshi baǵdar – sawda hám transport baylanısın kúsheytiw. Buǵaz mámleketleri menen erkin sawda rejimin engiziw, texnikalıq reglamentlerdi úylestiriw hám elektron kommerciyanı rawajlandırıw áhmiyetli bolıp esaplanadı. Bu baǵdarda hár tárepleme Sawda kelisimin qabıllaw máselesin ekspertlerimiz islep shıǵıwı kerek. Azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew ushın Buǵaz mámleketlerine organikalıq awıl xojalıǵı ónimlerin jetkerip beriw mexanizmlerin qollanıwǵa tayarmız. Transport hám tranzit tarawında Orta transport koridorında eń qolaylı tariflerdi qollanıw, házirgi multimodal koridorlardan keńnen paydalanıw hám tikkeley aviaqatnawlardı maqsetli subsidiyalaw járdeminde kóbeytiwdi usınıs etemen. Buǵaz mámleketlerin eń jaqın hám qolaylı jol arqalı regionımız menen baylanıstıratuǵın Trans-Awǵan temir jolın qurıw strategiyalıq joybarında sizlerdi belsene qatnasıwǵa shaqırıp qalaman. Bul jol transport qárejetleri hám júklerdi jetkerip beriw múddetlerin eki esege qısqartıw imkaniyatın beredi. Bul baǵdarlarda anıq usınıslar islep shıǵıp, ámelge asırıw maqsetinde sawda hám transport ministrlerimizdiń turaqlı sóylesiwin jolǵa qoyıw ulıwmalıq máplerimizge xızmet etedi. Keyingi áhmiyetli baǵdar – ekologiya hám klimat ózgeriwi máselesi. Global Klimat sammiti bıyıl Dubayda bolıp ótiwi Buǵaz mámleketleriniń bul baǵdarda erisip atırǵan jetiskenligi xalıqaralıq tán alınıwı bolıp esaplanadı. Sonday-aq, Saudiya Arabstanınıń «Jaqın Shıǵıs jasıl baslaması» regionnıń ekologiyalıq sistemasın túp-tiykarınan jaqsılawǵa salmaqlı úles qosıp atırǵanı maqtawǵa ılayıq. Elimizde ashılıp atırǵan Oraylıq Aziya qorshaǵan ortalıq hám klimat ózgeriwin úyreniw universiteti tiykarında birgelikte xalıqaralıq izertlewler baǵdarlamasın tayarlaw ideyamızdı maqullaysız, dep isenemen. Dıqqatıńızdı besinshi baǵdar – turizm tarawına qaratpaqshıman. Buǵazdan turistler sanın kóbeytiw maqsetinde biz bul mámleketlerdiń xalqına vizasız tártipti engizgenbiz. «Buǵaz – Oraylıq Aziya» birden-bir vizasız turistlik mákanın hám turistler ushın mólsherlengen zamanagóy klasterlerdi jaratıw, birgeliktegi turistlik ónimlerdi kóbeytiw maqsetke muwapıq bolar edi. Bunnan tısqarı, regionlarımız jetekshi turistlik operatorlarınıń forumın 2024-jılı Islam dúnyasınıń turizm paytaxtı, dep járiyalanǵan Xiywa qalasında ótkeriwdi usınıs etemen. Gumanitarlıq baǵdarda mámleketlerimizde milliy mádeniyat háptelikleri, mádeniy miyras kórgizbelerin shólkemlestiriw arqalı dos xalıqlarımızdı jáne de jaqınlastırǵan bolar edik. Házir Ózbekstanda júz mıńnan aslam biybaha qoljazbalar saqlanbaqta. Bul baǵdarda Oman Sultanlıǵınıń járdeminde paytaxtımızda iri joybar ámelge asırılǵanın biz minnetdarshılıq penen atap ótemiz. Húrmetli ánjuman qatnasıwshıları! Biz jer júzinde baqlanıp atırǵan islamofobiya jaǵdayları menen birgelikte gúresiwimiz hám bul baǵdarda Islam birge islesiw shólkemi sheńberinde ámeliy qádemler qoyıwımız kerek. Ulıwma alǵanda bul shólkemniń juwapkershigin hám wazıypaların qayta kórip shıǵıw waqtı keldi, dep esaplayman. Terrorizm, ekstremizm, radikalizm hám narkotrafikke qarsı gúresiw, jaslarımızdı bunday qáwip-qáterler Internet hám basqa da qurallar arqalı tarqalıwınan saqlaw baǵdarında baylanıslarımızdı kúsheytiwdi dáwirdiń ózi talap etpekte. Dıqqatıńızdı Awǵanstan mashqalasına qaratıwdı qáler edim. Bul elde tınıshlıq ornatpastan, tek ǵana regionımız emes, al global qáwipsizlikti de támiyinlew múmkin emes. Usı mánide, Qatar húkimeti hám Birlesken Milletler Shólkeminiń Bas xatkeriniń baslaması menen may ayında Dohada ótkerilgen arnawlı wákiller birinshi ushırasıwlarınıń nátiyjelerin unamlı bahalaymız. Ulıwma alǵanda, biziń regionlarımız intaker bolıp, úlken-úlken minberlerden Awǵanstan mashqalalarına pútkil dúnya itibarın tartıwımız, awǵan xalqınıń turmısın jeńilletiwge múnásip úles qosıwımız kerek. Húrmetli sammit qatnasıwshıları! Búgingi sóylesiwimiz, bildirilgen pikir-usınıslar baylanıslarımızdıń úlken potencialın kórsetti. Regionlarımız endi ushıraspaqta hám úlken birge islesiw esigin ashpaqta. Onıń ushın dostımız Miyrasxor Muxammed Ol Saud Házireti Mırzaǵa jáne bir márte ayrıqsha raxmet aytaman. Bunday ashıq hám nátiyjeli ushırasıwlardı izbe-iz dawam ettiriw ushın gezektegi sammitimizdi Ózbekstanda ótkeriwdi usınıs etemen. Álbette, házirgi tariyxıy sammitimizdiń nátiyjeleri Buǵaz hám Oraylıq Aziya regionları arasındaǵı kóp táreplemeli baylanıslardı pútkilley jańa basqıshqa alıp shıǵıwǵa xızmet etedi. Itibarıńız ushın raxmet