Ózbekstan hám Birlesken Arab Ámirlikleri “jasıl” energiya tarawında isenimli hám strategiyalıq birge islesiwshi

Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Birlesken Arab Ámirlikleri Prezidenti Shayx Muhammad Ol Nahayannıń mirát etiwine bola rásmiy sapar menen Abu-Dabi qalasında bolıp turıptı. 14-yanvar kúni mámleketimiz basshısı “Abu-Dabi turaqlı rawajlanıw hápteligi” xalıqaralıq sammitiniń ashılıwı hám turaqlı rawajlanıw tarawında Shayx Zoid atındaǵı sıylıqtı tapsırıw máresiminde qatnastı. Abu-Dabi turaqlı rawajlanıw hápteligi – bul 2008-jılı BAÁ húkimeti hám «Masdar» kompaniyası tárepinen turaqlı rawajlanıw tarawındaǵı global mashqalalardı sheshiw ushın shólkemlestirilgen xalıqaralıq platforma bolıp esaplanadı. Forumnıń maqseti dúnyada turaqlı rawajlanıwdı jedellestiriw, ekonomikalıq, sociallıq hám ekologiyalıq rawajlanıwǵa járdemlesiw, azıq-awqat hám suw qáwipsizligin támiyinlew, energiya únemliligin hám karbonsızlandırıwdı ámelge asırıwdan ibarat. Bul retki sammit kún tártibine «jasıl» ekonomika tarawında turaqlı rawajlanıwdı támiyinlew, innovaciyalar hám jańa texnologiyalardı engiziw, energetika hám azıq-awqat qáwipsizligi boyınsha regionallıq birge islesiwdi bekkemlew máseleleri kirgizilgen. Forum sheńberinde Ámirliklerdiń tiykarın salıwshısı – marhum Shayx Zoid Ol Nahayannıń atı menen atalıwshı turaqlı rawajlanıw tarawındaǵı jetiskenlikler ushın sıylıq penen sıylıqlaw máresimi de ótkeriledi. Bul retki sıylıqtıń «Global orta mektepler» nominaciyasında Tashkent qalasındaǵı Prezident mektebi jeńimpaz dep tabıldı. Sıylıqtı Birlesken Arab Ámirlikleri Prezidenti Shayx Muhammed bin Zoid Ol Nahayan tapsırdı. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev mektep wákilleri menen ushırasıp, olardı jeńis penen qızǵın qutlıqladı. Mámleketimiz basshısı «Abu-Dabi turaqlı rawajlanıw hápteligi» sammitinde shıǵıp sóyledi. Sammitte Birlesken Arab Ámirlikleri Prezidenti Shayx Muhammed Ol Nahayan, Ázerbayjan Respublikası Prezidenti Ilham Áliev, Qazaqstan Respublikası Prezidenti Qasım-Jomart Toqaev, Italiya Respublikası Bas ministri Jorja Melonı, Malayziya Bas ministri Anvar Ibrohim, Finlyandiya Respublikası Bas ministri Petteri Orpo hám basqa bir qatar ellerdiń mámleket hám húkimetleri, xalıqaralıq shólkemler hám qarjı institutlarınıń basshıları qatnaspaqta. Forumnıń kún tártibine muwapıq, turaqlı rawajlanıwdı támiyinlew, innovaciyalar, «jasıl» ekonomika hám regionallıq óz-ara baylanıslılıqtı ámelge asırıw máseleleri dodalandı. Mámleketimiz basshısı óziniń shıǵıp sóylegen sózinde házirgi kúnde energetika dáreklerin diversifikaciyalaw, olardaǵı uglevodorodtıń úlesin keskin azaytıw – klimat ózgeriwi aqıbetlerin jumsartıw, turaqlı rawajlanıw hám global qáwipsizlikti támiyinlewdiń tiykarǵı shárti ekenin atap ótti. Jańa Ózbekstannıń strategiyalıq maqseti – ekologiyalıq turaqlılıqtı támiyinlew, ekonomikalıq ósiwdiń resurslar únemliligine tiykarlanǵan «jasıl» rawajlanıw modeline ótiw bolıp esaplanadı. – Sonıń ushın 2025-jıldı Ózbekstanda «Qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw hám «jasıl» ekonomika jılı» dep járiyaladıq,-dedi Shavkat Mirziyoev. Ózbekstan Prezidenti elimizde Az uglerodlı rawajlanıw boyınsha uzaq múddetli strategiya hám «jasıl» qarjılandırıw milliy baǵdarlamasınıń islep shıǵılǵanı, investiciyalıq joybarlarda «jasıl» komponentler kelesi bes jılda 50 procentke shekem kóbeytiletuǵının atap ótti. Íssıxana gazlerin monitoring etiw hám emissiya ushın kvotalar sawdası boyınsha milliy sistemalardı engiziw jumısları dawam etpekte. 2030-jılǵa kelip ıssıxana gazleriniń shıǵarılıwın 35 procentke qısqartıw hám bul minnetlemeni basqıshpa-basqısh arttırıp barıw rejelestirilgen. «Jasıl mákan» baǵdarlaması sheńberinde qalalar aymaqlarınıń keminde 30 procenti kóklemzar maydanlarǵa aylandırıladı. Awıl xojalıǵında suwdı únemlewshi texnologiyalardı 100 procent engiziwdiń sistemalı ilajları kórilmekte. Shavkat Mirziyoev tez pát penen ósip atırǵan ekonomikamızdıń energetikaǵa bolǵan talabın tolıq qanaatlandırıw ushın «jasıl» quwatlıqlar jedel rawajlanıp atırǵanına itibar qarattı. – Ótken 5 jılda energetika tarawına derlik 20 milliard dollar sırt el investiciyaları tartıldı hám 9,6 gigavatt zamanagóy energiya quwatlıqları iske qosıldı. Sonıń ishinde, 3,5 gigavattlı 14 quyash, samal elektr stanciyaları hám 300 megavattlı 2 saqlaw sistemaları iske qosıldı,-dedi mámleketimiz basshısı. Házirgi waqıtta sırt elli birge islesiwshiler menen bahası 26 milliard dollardan aslam hám ulıwma quwatlıǵı 24 gigavatt bolǵan 50 den artıq iri joybarlar ámelge asırılmaqta. 2030-jılǵa shekem mámleketimizde qayta tikleniwshi energiya úlesin 54 procentke jetkeriw rejelestirilgen. – Házirgi kúnde «jasıl» rawajlanıw Ózbekstanda ulıwma milliy háreket dárejesine kóterildi,-dedi Shavkat Mirziyoev. Mámleketimiz basshısı bul baǵdarda regionallıq birge islesiwdi jáne de kúsheytip, Oraylıq Aziyanı «jasıl» ekonomikalıq rawajlanıw hám «taza energiya» oraylarınan birine aylandırıw áhmiyetli ekenligin atap ótti. Áyyemgi Ullı jipek jolın óz-ara energetikalıq baylanıslılıq arqalı tiklew jolında da dáslepki qádemler taslandı. Jaqında COP-29 sammiti sheńberinde Qazaqstan hám Ázerbayjan menen qol qoyılǵan kóp tárepleme kelisim Evropaǵa «jasıl» energiyanı eksport etiw imkaniyatın beredi. – «Jasıl» energiya tarawında Birlesken Arab Ámirlikleri biziń isenimli hám strategiyalıq birge islesiwshimiz ekenin ayrıqsha atap ótpekshimen,-dedi Ózbekstan jetekshisi. Sońǵı jılları Ámirlikler menen investiciyalar portfeli 26 milliard dollardan astı. Olardıń arasında qayta tikleniwshi energetika joybarları tiykarǵı lokomotiv bolmaqta. «Masdar» kompaniyası menen ulıwma quwatlılıǵı 1,5 gigavatt bolǵan 5 elektr energiya obekti iske qosıldı. jáne 1,6 gigavattqa teń 3 generaciya joybarı hám derlik 520 megavatt saat energiya saqlaw sistemaları qurıladı. Bunday joybarlar Ámirliklerdiń basqa jetekshi kompaniyaları hám Saudiya Arabstanı, Qatar, Túrkiya, Qıtaylı sherikler menen de ámelge asırılmaqta. Prezident Shavkat Mirziyoev mámleketimiz Oraylıq Aziyanıń quyash, suw, samal energiyası hám «jasıl» vodorodtı islep shıǵarıw boyınsha úlken imkaniyatın birgelikte rawajlandırıwdan mápdar ekenin atap ótti. Dáslepki esap-sanaqlarǵa bola, tek Ózbekstannıń ózinde 500 gigavatt quyash, 100 gigavatt samal hám 10 gigavatt gidroenergetika islep shıǵarıw imkaniyatı bar. Regionımız úlken uran hám oǵada áhmiyetli strategiyalıq shiyki zat rezervlerine bay. – Bul baǵdarda hár bir sırt elli birge islesiwshimizge barlıq qolaylı sharayatlardı jaratıp beriwge tayarmız,-dedi Ózbekstan jetekshisi. Prezidentimiz ánjumanda qatnasıp atırǵan abıraylı ilimiy oraylar, ekspert hám ilimpazlardı Tashkentte ashılǵan «Jasıl» universitet penen izertlewler hám innovaciyalıq baǵdarlamalardı ámelge asırıwda jedel birge islesiwge shaqırdı. Bul universitet negizinde Jer degradaciyası hám shólleniwge qarsı gúres boyınsha xalıqaralıq ilimiy izertlew tarmaǵın jaratıw usınıs etildi. Dubay hám Bakude bolıp ótken “ COP-28” hám “ COP-29” sammitleri hám basqa xalıqaralıq forumlarda Ózbekstan global klimat ózgeriwleriniń unamsız aqıbetlerin saplastırıw ushın bir qatar baslamalardı alǵa qoyǵan edi. Klimat sebepli shıǵın hám zıyanlardı bahalaw boyınsha xalıqaralıq oraydı shólkemlestiriw, dárya ekosistemalarınıń qáwipsizligin támiyinlew, Suwdı únemlewshi texnologiyalardıń regionallıq xabın shólkemlestiriw, Ósimliklerdiń genetikalıq resursları bankin jaratıw solardıń qatarına kiredi. – Bul baǵdarda barlıq birge islesiwshilerimiz benen ámeliy jumıslardı baslawǵa tayarmız,-dedi Ózbekstan Prezidenti. Mámleketimiz basshısı bıyıl Ózbekstanda ótiwi rejelestirilgen Oraylıq Aziyanıń global klimat mashqalalarına baǵıshlanǵan konferenciyada ulıwma regionallıq Jasıl rawajlanıw koncepciyası usınıs etiletuǵının ayttı. Sonday-aq, sammitte qatnasıp atırǵan mámleketlerdiń wákilleri 15-may – Xalıqaralıq klimat kúninde Aralboyı regionında bolatuǵın Sanlı «jasıl» baslamalar global jaslar festivalına mirát etildi. Sóziniń sońında mámleketimiz jetekshisi Jańa Ózbekstan turaqlı rawajlanıw hám «jasıl» rawajlanıw jolındaǵı keń túrdegi birge islesiwge pútkil dúnyaǵa ashıq ekenligin atap ótti. Prezident Shavkat Mirziyoev Abu-Dabi qalasına saparınıń isbilermenlik ilajları sheńberinde Birlesken Arab Ámirlikleri jasalma intellekt ministri Umar bin Sultan al-Olama menen ushırasıw ótkerdi. Ushırasıwda «Presight» kompaniyasınıń baslıǵı Tomas Pramotedam, «AIQ» kompaniyasınıń baslıǵı Magjan Kenesbay hám «Khazna» kompaniyasınıń baslıǵı Hasan al-Naqbi, Muhammad bin Zoid atındaǵı Jasalma intellekt universitetiniń prezidenti Erik Sing da qatnastı. «Presight», «AIQ» hám «Khazna» kompaniyaları úlken maǵlıwmatlardı tallaw hám jasalma intellekt tarawında jetekshi kompaniyalardıń qatarına kiredi. Muhammad bin Zoid universiteti jasalma intellekt tarawındaǵı izertlewlerge qánigelesken dúnyadaǵı birinshi joqarı bilimlendiriw mákemesi esaplanadı. Ushırasıwda Ámirlik kompaniyaları menen aldınǵı texnologiyalardı rawajlandırıw hám olardı túrli tarawlarǵa tabıslı engiziwge qaratılǵan strategiyalıq sheriklikti keńeytiw jolları kórip shıǵıldı. Generativ jasalma intellekti islep shıǵıw, sonıń ishinde, energetika tarawında «úlken til modelleri»n qollanıw, Tashkentte iri maǵlıwmatlardı qayta islew orayın shólkemlestiriw baǵdarında birge islesiwdi keńeytiw boyınsha kelisimlerge erisildi. Muhammad bin Zoid atındaǵı Jasalma intellekt universiteti menen almasıwlardı jedellestiriwge ayrıqsha itibar qaratıldı. Prezidentimiz studentlerdi oqıtıw baǵdarlamasın iske qosıp, bul tarawda joqarı maman kadrlar tayarlaw boyınsha «jol kartası»n qabıl etiwdi usınıs etti. Ilimiy-izertlew laboratoriyaların birgelikte iske qosıw, texnologiyalıq klasterler shólkemlestiriw hám kontaktsiz tólem operaciyaları ushın innovaciyalıq sheshimlerdi engiziw rejeleri dodalandı. Mámleketimiz basshısı Abu-Dabi qalasına saparı sheńberinde Birlesken Arab Ámirlikleri investiciyalar ministri, «ADQ» xoldinginiń bas atqarıwshı direktorı Muhammad Hasan al-Suvaydiy basshılıǵındaǵı usı mámlekettiń jetekshi kompaniyalarınıń delegaciyası menen ushırasıw ótkerdi. Ushırasıwda «Masdar» kompaniyasınıń basshısı Muhammad Juma al-Shamisiy, «Tadweer» basshısı Ali al-Daheriy, «Plenary Group» basshısı Mustafo Faxur hám «DUCAB» basshısı Muhammad al-Kushariy qatnastı. Bul kompaniyalar óz tarawlarında dúnya jetekshilerinen biri bolıp, olardıń ulıwma aktivleri 200 milliard dollardan aslamdı quraydı. Joqarı texnologiyalıq tarmaqlarda ámeliy birge islesiwdi rawajlandırıw hám investiciya portfelin keńeytiw imkaniyatları kórip shıǵıldı. BAÁ menen ekonomikanıń túrli baǵdarlarında sheriklik jedel rawajlanıp atırǵanı úlken qanaatlanıwshılıq penen atap ótildi. Investiciyalardı alǵa qoyıw, sanaat hám aldınǵı texnologiyalardı rawajlandırıw boyınsha birgeliktegi ilajlar ámelge asırılmaqta. Hár bir kompaniya menen óz-ara paydalı birge islesiwdi keńeytiw boyınsha gezektegi qádemler belgilendi. Infrastrukturanı rawajlandırıw, qala qurılısı, energetika, transport hám logistika, taw-kán sanaatı, elektrotexnika, kommunal xojalıǵı hám basqa tarawlarda birgeliktegi joybarlar haqqında atap ótildi. Innovaciyalıq texnologiyalardı engiziw, siyrek ushırasatuǵın metall kánlerin ózlestiriw, rgeionallıq temir jollardı rawajlandırıw hám «qurǵaq» portlar qurıw, kabel ónimlerin islep shıǵarıw joybarların jedellestiriw, bilimlendiriw hám medicina tarawlarında DXSh joybarların alǵa qoyıw boyınsha kelisimlerge erisildi. Ushırasıw juwmaǵında ámeliy birge islesiwdiń barlıq baǵdarları boyınsha «jol kartası»n qabıl etiwge kelisip alındı. Prezident Shavkat Mirziyoev Birlesken Arab Ámirlikleri energetika hám infrastruktura ministri Suhayl Muhammad al-Mazruiy basshılıǵındaǵı delegaciya menen ushırasıw ótkerdi. Ushırasıwda «Masdar» kompaniyasınıń baslıǵı Muhammad Jamil al-Ramahiy, «TAQA» baslıǵı Jasim Husayn Tabet, «TAQA Water Solutions» baslıǵı Ahmad al-Shamsiy hám «Etihad Water & Electricity» baslıǵı Yusuf al-Ali de qatnastı. Bul kompaniyalar energiya hám suw támiynatı, tazalaw sistemaların basqarıw tarawında dúnyadaǵı jetekshi islep shıǵarıwshı hám operatorlar bolıp esaplanadı. Mámleketimizde «jasıl» energetika, kommunal xızmet kórsetiw tarmaqların modernizaciyalaw hám ishimlik suwı támiynatın jaqsılaw boyınsha investiciya joybarların ámelge asırıw rejeleri kórip shıǵıldı. Mámleketimiz basshısı energetika tarawındaǵı strategiyalıq sheriklik eki tárepleme birge islesiwdiń lokomotivi bolıp xızmet etip atırǵanın úlken qanaatlanıwshılıq penen atap ótti. Bul baǵdarda ulıwma bahası 1,5 milliard dollarlıq 5 joybar birgelikte iske qosıldı. Dekabr ayında Nawayı wálayatında quwatlılıǵı 500 megavatt bolǵan samal elektr stanciyası iske qosıldı, jáne bir qatar obeklerdiń qurılısı jedel basqıshqa kirgen. Ózbekstan Prezidenti kompaniyalardıń mámleketimiz aymaqlarında bar ıssılıq elektr stanciyalarınıń quwatlıqların keńeytiw, tómen kernewli elektr tarmaqların modernizaciyalaw, jańa GESler, elektr energiyasın saqlaw sistemaları, iri quyash hám samal stanciyalarınıń qurılısın jedellestiriw baǵdarındaǵı rejelerdi qollap-quwatladı. Bunnan tısqarı, mámleketlik-jeke menshik sheriklik principleri tiykarında suw támiynatınıń tarmaqların rawajlandırıw hám jańa tazalaw obektlerin qurıw ushın keń imkaniyatlardıń bar ekenligi atap ótildi. Mámleketimiz basshısı Abu-Dabi qalasına sıparınıń isbilermenlik baǵdarlaması sheńberinde «AMEA Power» kompaniyasınıń baslıǵı Husayn al-Novays, «M42» kompaniyasınıń baslıǵı Hasan Jasim al-Novays hám «IFFCO Group» kompaniyasınıń baslıǵı Sheroz Allanı qabıl etti. «AMEA Power» – qayta tikleniwshi energiya tarawında tez pát penen rawajlanıp atırǵan kompaniya. 20 mámlekette ulıwma quwatlılıǵı 6 gigavattan aslam bolǵan joybarlar portfeline iye. «M42» innovaciyalıq texnologiyalardan paydalanǵan halda medicinalıq xızmet kórsetiw tarawında jetekshi kompaniyalardan biri esaplanadı. «IFFCO Group» azıq-awqat tarawında 100 den aslam brendlerdi basqaradı. Energetika, innovaciyalar, densawlıqtı saqlaw hám azıq-awqat sanaatında birgeliktegi joybarlardı alǵa qoyıw hám BAÁ kompaniyaları menen innovaciyalıq birge islesiwdi keńeytiw máseleleri kórip shıǵıldı. «AMEA Power» kompaniyası menen birge islesiw jedel rawajlanıp atırǵanı qanaatlanıwshılıq penen atap ótildi. Samal elektr stanciyaları, energiya saqlaw sistemaların qurıw, neft-ximiya tarawında joqarı texnologiyalıq islep shıǵarıwshılardı shólkemlestiriw joybarların jedellestiriwge ayrıqsha itibar qaratıldı. Bunnan tısqarı «M42» kompaniyası menen genomika tarawında, «IFFCO Group» penen bolsa azıq-awqat sanaatı hám turmıslıq ximiya ushın ingredientler islep shıǵarıwda óz-ara paydalı sheriklikti bekkemlewge itibar qaratıldı. Prezident Shavkat Mirziyoevtiń Birlesken Arab Ámirliklerine rásmiy saparı dawam etpekte.