Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń jigirma tórtinshi jalpı májilisi haqqında málimleme
2331
17-mart kúni Tashkent qalasında Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń jigirma tórtinshi jalpı májilisi óz jumısın basladı.
Videokonferencbaylanıs túrinde ótkerilgen májiliste húkimet aǵzaları hám uyımlardıń basshıları, Senat janındaǵı Jaslar parlamentiniń aǵzaları, sonday-aq, elimiz hám sırt el ǵalaba xabar qurallarınıń wákilleri qatnastı.
Jalpı májilisti Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń Baslıǵı Tanzila Norboeva alıp bardı.
Jalpı májilis jumısı «O’zbekiston» hám «UzReport» telekanalları, sonday-aq, Senattıń www.senat.uz rásmiy veb-saytı hám sociallıq tarmaqlardaǵı betleri arqalı tikkeley berilip barıladı.
Dáslep senatorlar tárepinen Sırtqı isler ministrliginiń 2021-jıldaǵı jumısı haqqındaǵı málimlemesi tıńlandı.
Esap beriw dáwirinde ministrlik Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevtiń sırtqı siyasatına muwapıq xalıqaralıq maydanda respublikamızdıń máplerin alǵa qoyıw, mámlekettiń rawajlanıwı ushın qolaylı sırtqı sharayatlardı támiyinlew, sırt eller hám xalıqaralıq shólkemler menen óz-ara paydalı birge islesiwdi bekkemlew, xalıqaralıq qatnasıqlar tarawındaǵı mámleketlik strukturalardıń jumısın muwapıqlastırıw boyınsha jumıs alıp barǵanı atap ótildi.
2021-jılı 8 sırt el saparı hám 150 ge shamalas hár qıylı joqarı dárejedegi ushırasıwlar, onlayn sóylesiwler hám telefon arqalı pikirlesiwler shólkemlestirildi. Ózbekstannıń xalıqaralıq maydandaǵı abırayınıń artıp baratırǵanı sebepli BMSh hám EQBSh sheńberinde elimizdiń 50 den artıq xalıqaralıq baslamaları boyınsha 5 arnawlı rezolyuciya qabıl etildi.
Dodalaw waqtında Awǵanstandaǵı jaǵday boyınsha Ózbekstannıń siyasatı hám baslamalarına xalıqaralıq jámiyetshilik tárepinen joqarı baha berilgeni ayrıqsha atap ótildi.
Ótken 2021-jılı mámleketimizdiń sırtqı siyasatında «ekonomikalıq diplomatiya»ǵa tiykarǵı itibar berildi. Nátiyjelilikti arttırıw hám sırt el birge islesiwshileri menen payda bolatuǵın mashqalalardı óz waqtında sheshiw maqsetinde diplomatiyalıq wákilxanalar tárepinen hár bir investiciya joybarı menen ayrıqsha jumıs alıp barıw sisteması shólkemlestirildi. Sırt el isbilermen toparlarınıń Ózbekstanǵa 1100 den aslam saparı shólkemlestirildi.
Evropa komissiyası tárepinen 2021-jıl 10-aprelden baslap Ózbekstanǵa «GSP+» sistemasınıń beneficiarı statusınıń berilgeni elimiz sırtqı siyasatınıń áhmiyetli jetiskenliklerinen biri boldı.
Ministrlik hám mámleketimizdiń diplomatiyalıq wákilxanalarınıń sistemalı hám muwapıqlastırılǵan jumısı nátiyjesinde 2021-jılı jámi 686,3 million dollarlıq 912 sawda kelisimi dúzildi.
Senatorlar elshixanalar tárepinen usınıs etiletuǵın investiciyalıq joybarlardıń jeterli dárejede islep shıǵılmaǵanlıǵın, sol sebepli olardıń úlken bóleginiń perspektivasız dep tán alınıp atırǵanın atap ótti.
Joybarlardıń ortasha tórtten bir bólegi ámelge asırıw basqıshına jetip barmay atır. Sonıń ishinde, Qaraqalpaqstanda diplomatiyalıq wákilxanalar tárepinen usınıs etilgen 54 joybardan 13 i perspektivasız dep tabıldı. Tashkent wálayatında 41 joybardan 11 i ámelge asırılmay atır.
Sonday-aq, bir qatar diplomatiyalıq wákilxanalardıń respublikamız regionları menen óz-ara birge islesiw dárejesiniń jeterli emesligi de kórsetip ótildi.
Máselen, bir qansha kelisimler hám shártnamalar dúzilgenine qaramastan, bir qatar sherik mámleketler boyınsha regionlararalıq birge islesiwde ámeliy nátiyjelerge erisilmegen.
Hár tárepleme hám ashıq-aydın dodalaw juwmaqları boyınsha Oliy Majlis Senatınıń qararı qabıl etildi.
Bunnan soń senatorlar «Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksin tastıyıqlaw haqqında»ǵı nızamdı kórip shıqtı.
Senatorlar tárepinen 1995-jılı qabıl etilgen ámeldegi Miynet kodeksiniń redakciyası házirgi waqıttaǵı jaǵdayǵa sáykes kelmeytuǵını hám jeke menshik isbilermenliktiń rawajlanıwı procesinde jumıs beriwshiniń juwapkershiligin, puqaralardı miynetke tartıwdıń jańa, hár qıylı túrleriniń jedel rawajlanıwın esapqa almawı, sonday-aq, jumıs beriwshilerge, atap aytqanda, qosımsha jumısshılardı miynetke tartıwdıń ápiwayı túrlerin tańlawǵa imkaniyat beretuǵın jeterli sharayatlar jaratpaǵanlıǵı atap ótildi.
Jańa redakciyadaǵı Miynet kodeksin islep shıǵıwda sırt el hám xalıqaralıq shólkemler, sonıń ishinde, Germaniya, Shveciya, Norvegiya, Ullı Britaniya, Latviya, Estoniya, Yaponiya, Qubla Koreya hám ǴMDA mámleketleriniń tájiriybesi tereń úyrenilgenligi atap ótildi.
Kodeks miynet huqıqınıń ayırım institutlarına baǵıshlanǵan hám bántlik, individual miynet qatnasıqları, xızmetkerlerdi kásipke tayarlaw, qayta tayarlaw hám mamanlıǵın arttırıw, ayırım kategoriyadaǵı xızmetkerlerdiń miynetin tártipke salıw tárepleri, xızmetkerlerdiń miynet huqıqların qorǵaw, miynet kelispewshiliklerin kórip shıǵıw sıyaqlı jańa normalardı óz ishine alǵan.
Sonday-aq, Kodeksti dáslep Senattıń komitetlerinde kórip shıǵıw procesinde tiyisli mámleketlik hám mámleketlik emes shólkemler, sociallıq tarmaqlardaǵı jáne puqaralardan kelip túsken usınıslar keńnen dodalandı.
Atap aytqanda, jeke tártiptegi miynetke baylanıslı qatnasıqlardı hám olar menen tikkeley baylanıslı bolǵan jámiyetlik qatnasıqlardı huqıqıy jaqtan tártipke salıwdıń tiykarǵı principleri, miynet qatnasıqlarındaǵı kemsitiw faktorları, xızmet tekseriwi jáne jámáátlik miynet kelispewshilikleri boyınsha kirgizilip atırǵan normalarǵa ayrıqsha itibar qaratıldı.
Jańa redakciyadaǵı Miynet kodeksiniń qabıl etiliwi bazar ekonomikası talapların esapqa alǵan halda xızmetkerler hám jumıs beriwshiler mápleriniń teń salmaqlılıǵın támiyinlew, kishi biznes hám jeke isbilermenlik tarawına miynet nızamshılıǵın qollanıwdı ápiwayılastırıw, sonday-aq, usı tarawlarda jallanıp isleytuǵınlardıń miynetin huqıqıy tártipke salıw ózgeksheliklerin esapqa alıw, Miynet kodeksiniń qaǵıydaların xalıqaralıq huqıq normaları, sonıń ishinde, Ózbekstan Respublikası tárepinen ratifikaciyalanǵan xalıqaralıq shártnamalarǵa beyimlestiriwge xızmet etetuǵını atap ótildi.
Dodalaw juwmaǵında senatorlar tárepinen nızam maqullandı.
Soń «Banklik emes kredit shólkemleri hám mikroqarjılandırıw jumısı haqqında»ǵı nızam kórip shıǵıldı.
Bul nızam «2022-2025-jıllarǵa mólsherlengen Ózbekstan Respublikasınıń bank sistemasın reformalaw strategiyası haqqında»ǵı Prezident pármanı hám «Jaslardı qollap-quwatlaw hám xalıqtıń salamatlıǵın bekkemlew» jılı mámleketlik baǵdarlamasınıń orınlanıwı boyınsha islep shıǵılǵan.
Nızam menen banklerdiń ayırım túrdegi qarjı operaciyaların ámelge asırıw huqıqına iye bolǵan mikrokredit shólkemleri, lombardlar hám ipotekanı qayta qarjılandırıw shólkemleriniń jumısın tártipke salatuǵın normalar sistemalastırılmaqta.
Atap ótilgenindey, házirgi kúnde banklik emes kredit shólkemleriniń jumısın tártipke salıwshı normativlik-huqıqıy hújjetler bólek-bólek bolıp, bul shólkemlerdi dúziw hám olardıń jumısı tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwshı, tikkeley ámel etiwshi normalardı óz ishine alǵan bir pútin nızam hújjeti joq.
Nızam menen banklik emes kredit shólkemleri jumısınıń ózine tán ózgesheliklerin esapqa alǵan halda olar tárepinen ámelge asırılatuǵın (kórsetiletuǵın) qarjı operaciyalarınıń (xızmetler) dizimi belgilenbekte.
Sonday-aq, banklik emes kredit shólkemlerin shólkemlestiriwge qoyılatuǵın talaplar, sonıń ishinde, olardıń shólkemlestiriw-huqıqıy túri, shólkemlestiriwshileri hám qatnasıwshıları (akcionerleri), basshı xızmetkerleri (baqlaw keńesiniń aǵzaları hám atqarıwshı uyım, bas buxgalter), sonday-aq, ustav fondı (ustav kapitalı) hám onıń eń az muǵdarına qoyılatuǵın talaplar anıqlastırılmaqta.
Nızam menen lombardlar tárepinen Oraylıq bankke jumıstı baslaǵanı haqqında xabarnama jiberiliwiniń tártibi, sonday-aq, mikroqarjı shólkemleri hám ipotekanı qayta qarjılandırıw shólkemlerin esap diziminen ótkeriwdiń birden-bir tártibi názerde tutılmaqta. Onda licenziyalaw ornına esap diziminen ótiw engizilmekte, esap diziminen ótiw ushın zárúr bolǵan hújjetler dizimi, olardı kórip shıǵıw hám tiyisli qarar qabıl etiw tártibi belgilenbekte.
Sonıń menen birge, banklik emes kredit shólkemleriniń xızmetleri tutınıwshılarınıń huqıqların qorǵaw boyınsha qaǵıydalar, sonıń ishinde, olar tárepinen kórsetiletuǵın xızmetler haqqındaǵı maǵlıwmatlardı járiyalaw, shártnama shártlerin bir tárpleme tártipte ózgertpew, sonday-aq, banklik emes kredit shólkemleriniń qarız alıwshıları hám kreditorlarınıń qarjı operaciyaları boyınsha maǵlıwmattıń jasırınlıǵın kepillew sıyaqlı minnetlemeler belgilenbekte.
Nızam qabıl etiliwi nátiyjesinde mikroqarjı shólkemleri tárepinen kórsetiletuǵın xızmet túrleriniń keńeytiliwi, kishi isbilermenlik subektleriniń qarjı resurslarına, sonıń ishinde, islam qarjılandırıwına baylanıslı xızmetlerge bolǵan talabınıń qanaatlandırılıwına erisiledi.
Sonıń menen birge, banklik emes kredit shólkemleri bankler hám basqa da qarjı shólkemleriniń agentleri sıpatında jumıs islewi respublikamızdıń shetki hám alıs aymaqlarındaǵı xalıq hám kishi isbilermenlik subektleriniń qarjı xızmetleri menen qamtıp alınıwına erisiledi.
Bul nızam xalıq hám isbilermenlik subektleriniń qarjı resurslarına bolǵan talabın qanaatlandırıw jáne banklik emes kredit shólkemleriniń jumısın rawajlandırıwda da úlken áhmiyetke iye.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Bunnan soń senatorlar tárepinen «Kiberqáwipsizlik haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Nızam 8 bap hám 40 statyadan ibarat bolıp, olarda nızamnıń maqseti, wazıypaları, tiykarǵı túsinikler, kiberjınayatshılıqtıń aldın alıw, oǵan qarsı gúresiw principleri, baǵdarları, usılları, juwapker mámleketlik uyım hám onıń wákillikleri, kiberqáwipsizlik hádiyseleri boyınsha ilajlar kóriw jáne xalıqaralıq birge islesiw máseleleri názerde tutılmaqta.
Sonıń ishinde, nızamnıń maqseti mámleketimizde kiberqáwipsizlik tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat bolıp, onıń tiykarǵı wazıypaları kibermákanda shaxs, jámiyet hám mámleket máplerin sırtqı hám ishki qáwiplerden qorǵaw bolıp esaplanadı.
Nızamda kiberjınayatshılıq, kiberqáwip, kiberqáwipsizlik, kiberqorǵaw hám kiberhújim sıyaqlı túsinikler qollanılıp, kiberqáwipsizlikti támiyinlewdiń tiykarǵı principleri hám bul tarawdaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları belgilenbekte.
Sonday-aq, nızam menen Ózbekstan Respublikası Mámleketlik qáwipsizlik xızmeti kiberqáwipsizlik tarawındaǵı wákillikli mámleketlik uyım etip belgilenip, onıń huqıqları menen minnetlemeleri bekkemlep qoyılmaqta.
Bunnan tısqarı, nızam mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń kiberqáwipsizlikti támiyinlew baǵdarındaǵı huqıqları menen minnetlemelerin názerde tutadı.
Sonıń menen birge, nızam menen kiberqáwipsizlik subektleriniń huqıqları menen minnetlemeleri, olardıń kiberqáwipsizlik talaplarına muwapıqlıǵı boyınsha ekspertizadan májbúriy tártipte yamasa kiberqáwipsizlik subektleriniń baslamasına bola ámelge asırılıwı belgilep berilmekte.
Nızamda kiberjınayatshılıq jaǵdayların tekseriw, ilajlar kóriw, júz bergen hádiyseler haqqındaǵı málimlemeni ashıwǵa qaratılǵan bir qatar ilajlar bekkemlep qoyılmaqta.
Nızamnıń qabıl etiliwi, birinshiden, shaxs, jámiyet hám mámlekettiń qáwipsizligin támiyinlewde úlken orın iyeleydi.
Ekinshiden, ol kiberqáwipsizlikti mámleket tárepinen tártipke salıw, huqıqıy, shólkemlestiriwshilik, ilimiy-texnikalıq hám normativlik metodikalıq támiynat sistemasın jetilistiriwge, málimleme sistemaları hám resurslarınıń bir pútinligin támiyinlewge salmaqlı úles qosadı.
^shinshiden, nızam ruqsatsız háreketler, málimlemeni joq etiw, ózgertiw, buzıw, kóshirip alıw, bloklaw hám mámlekettiń málimleme sistemaları hám tarmaqlarına nızamsız aralasıwdıń basqa da túrleriniń aldın alıwǵa xızmet etedi.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Keyin «Organikalıq ónimler haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Atap ótilgenindey, hújjet organikalıq ónimler (organikalıq ónimlerdi islep shıǵarıw, qayta islew, saqlaw, transportta tasıw, belgilew hám realizaciyalaw, sonday-aq, muwapıqlıǵın bahalaw hám avtorizaciyalastırıw) tarawdaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwǵa qaratılǵan.
Bul nızamda organikalıq ónimlerdi islep shıǵarıwshılardıń huqıqları menen minnetlemeleri belgilengen bolıp, oǵan muwapıq olar islep shıǵarıw, qayta islew, saqlaw, transportta tasıw, belgilew hám realizaciyalaw waqtında óz firmasınıń atınan, tovar belgisinen hám xızmet kórsetiw belgisinen paydalanıw, organikalıq ónimlerdi islep shıǵarıw, saqlaw, transportta tasıw, belgilew hám realizaciyalaw ushın zárúr bolǵan xızmetler (jumıslar) túrlerin, sonıń ishinde, muwapıqlıqtı bahalaw uyımların hám másláhát xızmetlerin kórsetiwshi shólkemlerdi erkin túrde tańlaw huqıqına iye.
Sonday-aq, nızam menen organikalıq ónimlerdi islep shıǵarıwshılar jumısı sheńberinde organikalıq ónimler haqqındaǵı nızamshılıq jáne texnikalıq jaqtan tártipke salıw tarawındaǵı normativlik hújjetler talaplarına ámel etiwi belgilengen.
Usı nızam menen organikalıq ónimlerdi islep shıǵarıwǵa baylanıslı shártler hám talaplar, olardı Ózbekstan Respublikası aymaǵına alıp kiriw hám mámleketimiz aymaǵınan alıp shıǵıw tártibi bekkemlenbekte.
Bunnan tısqarı, muwapıqlıqtı bahalaw uyımın avtorizaciyalastırıw, organikalıq ónimler tarawındaǵı ekvivalentlikti bahalaw, organikalıq ónimlerdi tamǵalaw mexanizmleri de ashıp berilgen.
Nızamnıń qabıl etiliwi organikalıq awıl xojalıǵı ónimleri hám shiyki zat islep shıǵarıw sistemasındaǵı qatnasıqlardı qáliplestiriwdiń huqıqıy tiykarın jaratıw, organikalıq awıl xojalıǵı ónimleri hám shiyki zat islep shıǵarıw jumısın rawajlandırıw, sonday-aq, xojalıq subektleriniń qatnasıqların huqıqıy tártipke salıwǵa járdem beredi.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Sonday-aq, jalpı májiliste jańa redakciyadaǵı «Reklama haqqında»ǵı nızam kórip shıǵıldı.
Jańa redakciyadaǵı «Reklama haqqında»ǵı nızamǵa zárúrlik sonda, ámeldegi nızamda ulıwmalıq kóriniske iye bolǵan hám islemeytuǵın normalar bolıp, olar reklama jumısı menen baylanıslı qatnasıqlardı tolıq qamtıp almaǵan.
Atap aytqanda, reklama jumısına qoyılatuǵın talaplardıń jeterli emesligi, mámleketlik hám mámleketlik emes shólkemlerdiń reklama tarawındaǵı wákillikleriniń anıq belgilenbegenligi kóplegen huqıqbuzarlıqlardıń payda bolıwına sebep bolmaqta.
Ámeldegi «Reklama haqqında»ǵı nızam 1998-jılı 25-dekabrde qabıl etilgen bolıp, házirgi kúnge shekem 15 márte ózgerisler hám qosımshalar kirgizilgen. Sonday-aq, bul taraw nızamnan tısqarı jáne 3 uyımlıq hújjet penen de tártipke salınbaqta.
Jańa redakciyadaǵı nızamda usı nızamnan kelip shıǵatuǵın hújjetlerdiń normaları da kirgizilip, reklama jumısın tártipke salıwshı bir pútin hújjet sıpatında sáwlelendirilgen.
Atap ótilgenindey, nızam normaların qollanıwda belgisizliklerge alıp kelgen ayırım túsiniklerge anıqlıq kirgizilip jańa túsinikler menen tolıqtırılǵan.
Ózbekstan Respublikası aymaǵında reklama mámleketlik tilde tarqatıladı, qosımsha túrde onıń awdarması basqa tillerde tákirarlanıwı múmkin.
Nızamda reklama beriwshiniń, reklama tayarlawshı hám tarqatıwshınıń huqıqları menen minnetlemeleri belgilengen.
Sonday-aq, sırtqı reklama hám málimleme obektlerin (konstrukciyaların) ornatıw sızılması qala qurılısın rejelestiriw huqıqlarına muwapıq bolıwı jáne bar imaratlardıń sırtqı arxitekturalıq kórinisine, qala qurılısı normaları menen qaǵıydalarına, qáwipsizlik talaplarına ámel etiliwin támiyinlewi kerek.
Atap aytqanda, sırtqı reklama hám málimleme obektlerin ornatıw sızılması jáne oǵan kirgiziletuǵın ózgerisler Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń, wálayatlar hám Tashkent qalası hákimlikleriniń rásmiy saytlarında járiyalanıwı tiyis.
Nızamshılıq hám huqıqtı qollanıw ámeliyatı jáne sırt el tájiriybesinen kelip shıqqan halda reklamaǵa qoyılǵan talaplar kúsheytilip, jańa normalar kirgizilmekte.
Sonıń ishinde, sabaqlıqlar hám dápterlerde reklama jaylastırıw, reklama bahaların sırt el valyutasında kórsetiw, ádep-ikramlılıq hám mánawiyattıń ulıwmalıq qabıl etilgen normalarına qayshı keletuǵın forma, sóz hám obrazlardan paydalanıw, tovardıń tiykarǵı ózgeshilikleri haqqındaǵı maǵlıwmatlardı tutınıwshıdan jasırıw qadaǵan etilmekte.
Nızamnıń jáne bir áhmiyetli tárepi jas óspirimlerdi reklamadan, atap aytqanda, onıń unamsız tásirinen qorǵawshı hám reklamada jas óspirimlerdiń qatnasıwın shekleytuǵın jańa normalar menen toltırılǵanı bolıp esaplanadı.
Sonıń ishinde, jas óspirimlerdi qáwipli jaǵdaylarda kórsetiw, ata-analar hám tárbiyashılardı abıraysızlandırıw, jas óspirimlerdiń olarǵa bolǵan isenimine zıyan jetkeriw, jas óspirimler alıwı yamasa paydalanıwı qadaǵan etilgen tovarlardı telekanallarda, jas óspirimler ushın mólsherlengen telekórsetiwler hám radioesittiriwlerde reklama etiw qadaǵan etilmekte.
Bunnan tısqarı, nızamda dári quralları reklamasına qatań talaplar óz kórinisin tapqan. Endi belgili puqaralardıń, medicina xızmetkerleriniń yamasa sırtqı kórinisi shıpakerlerdiń sırtqı kórinisine uqsas puqaralardıń qatnasıwınan paydalanıw qadaǵan tiledi.
Senatorlar dodalawda nızamda bildirilgen ayırım statyalardıń turmısqa engiziliwine baylanıslı processlerge de itibar qarattı.
Atap aytqanda, ayırım túrdegi reklama quralları arqalı reklama tarqatıwdıń ózine tán ózgeshilikleri, sonıń ishinde, televidenie, radio, baspa ǴXQ, telekommunikaciya tarmaqları hám Internet jáhán málimleme tarmaǵında tarqatılatuǵın reklamaǵa qoyılatuǵın talaplar birme-bir kórip shıǵıldı.
Telekanallar efirinde tarqatılıp atırǵan reklamanıń ulıwmalıq dawamlıǵı kórsetiw waqtınıń bir saatı dawamında jigirma procentten, biraq sutkada kórsetiw waqtınıń on bes procentinen artıwı múmkin emes. Dawamlılıǵı on minuttan az bolǵan telekórsetiwlerdi reklama menen úzip qoyıwǵa hám reklama menen birge kórsetiwge jol qoyılmaydı.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Bunnan keyin senatorlar «Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq kodeksine qıynawdan jábirlengenlerge jetkerilgen zıyandı qaplaw tártibin jetilistiriwge qaratılǵan qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızamdı dodaladı.
Májiliste senatorlar keyingi jıllarda puqaralardıń huqıq hám erkinliklerine kepillik beriwdi bunnan bılay da kúsheytiw, sonıń ishinde, qıynaw hám basqa da ayawsız, ǵayrıinsaniy yamasa qádir-qımbattı kemsitetuǵın qatnas jáne jaza túrlerin qollanıw jaǵdaylarına pútkilley jol qoymaw maqsetinde keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atırǵanın atap ótti.
Bul nızam da usı unamlı jumıslardıń logikalıq dawamı ekeni atap ótilip, hújjetti qabıl etiw zárúrligi dodalandı.
Atap aytqanda, qıynawdan jábirlengenlerge sociallıq, huqıqıy, psixologiyalıq hám medicinalıq járdem kórsetiliwi jáne olarǵa jetkerilgen zıyannıń kompensaciya etiliwin támiyinlew, bunda qıynawdan jábirlegen shaxslarǵa jetkerilgen fizikalıq hám psixologiyalıq zıyan, materiallıq zıyan yamasa joǵaltılǵan payda, morallıq zıyan, yuridikalıq járdem, dári quralları hám medicinalıq xızmet, psixologiyalıq hám sociallıq xızmetler ushın jumsalǵan qárejetler tólep beriletuǵını atap ótildi.
Sonday-aq, Ózbekstan BMShtıń Qıynawlarǵa qarsı konvenciyasın 1995-jılı ratifikaciyalaǵanı, bul nızam menen insan huqıqları hám erkinlikleri tarawında, sonıń ishinde, qıynawǵa jol qoymaw ushın zárúr, shólkemlestiriwshilik-huqıqıy sharayatlardı jaratıwǵa baylanıslı xalıqaralıq minnetlemelerdi orınlaw jolında sistemalı, izbe-iz hám basqıshpa-basqısh ilajlardı dawamlı ámelge asırıp atırǵanı málim etildi.
Bunnan tısqarı, Ózbekstan Respublikası Prezidenti 2021-jıl 22-fevral kúni BMShtıń Insan huqıqları boyınsha keńesi 46-sessiyasında milliy preventiv mexanizmin jetilistiriw BMShtıń Qıynawǵa qarsı konvenciyası Fakultativlik protokolınıń Ózbekstan tárepinen ratifikaciyalanıwınıń ámeliy nátiyjesi ekeni atap ótildi.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Bunnan soń «Insan aǵzaları hám toqımalarınıń transplantaciyası haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikasınıń nızamı qabıl etiliwi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızamı da kórip shıǵıldı.
Jınayat qodeksiniń 133-statyası birinshi bólimine kirgizilip atırǵan ózgerislerge tiykarlanıp insan aǵzaların hám (yamasa) toqımaların alıw jáne transplantaciyalawdıń belgilengen shártleri hám tártipti buzǵanı ushın jınayıy juwapkershilik belgilenbekte.
Biraq usı Kodeks 133-statyası birinshi bóliminiń ámeldegi redakciyada shaxs tiri waqtında onıń kelisimin almay turıp yamasa ólgennen keyin jaqın tuwısqanlarınıń razılıǵısız ilimiy jumıslar yamasa bilimlendiriw jumısları ushın transplantaciyalaw yamasa buzılmaytuǵın halda saqlaw (konservaciya) maqsetinde óliniń aǵzaları yamasa toqımaların ajıratıp alıw ushın jınayıy juwapkershilik belgilengen.
Kodekske kirgizilip atırǵan ózgerislerge tiykarlanıp endi insan óziniń aǵzaların ilimiy isleri yamasa bilimlendiriw jumısları ushın transplantaciyalawǵa kelisim bergen jaǵdayda yamasa bunday kelisimdi ol ólgennen soń jaqın tuwısqanı bergende de bunday jumıslar ushın jınayıy juwapkershilik kelip shıǵıwı múmkin.
Sol ushın Jınayat kodeksi 133-statyasınıń birinshi bólimin qayta kórip shıǵıw maqsetke muwapıq ekeni aytıldı.
Sonday-aq, «Insan aǵzaları hám toqımalarınıń transplantaciyası haqqında»ǵı nızamnıń 14-statyasında da insan aǵzalarınıń hám (yamasa) toqımalarınıń aldı-sattısı qadaǵan etiliwi, 3-statyanıń bolsa insan aǵzasın hám (yamasa) toqımaların alıwǵa ıqtıyarıy kelisimniń bar ekeni, biypul tiykarda jáne notarial tártipte tastıyıqlanǵan jazba túrde bolıwı kerek ekeni belgilenbekte.
Bul qaǵıyda Puqaralıq kodeksiniń 105-statyası birinshi bóliminde jazılǵan jazba túrdegi kelisim dúziliwi kerek ekenin kórsetpekte.
Biraq puqaralıq haqqındaǵı nızamshılıqqa tiykarlanıp kelisiwlerdiń basqasha túrleri de bar ekenin atap ótiw kerek.
Sonlıqtan insan aǵzaların hám (yamasa) toqımalarınıń nızamsız transplantaciya etiliwiniń aldın alıw maqsetinde bunday kelisimler (shártnamalar) dúziliwi ushın da jınayıy juwapkershilikti belgilew maqsetke muwapıq.
Bunnan tısqarı, «Insan aǵzaları hám toqımalarınıń transplantaciyası haqqında» ǵı nızamnıń 10-statyasında insan aǵzaların hám (yamasa) toqımaların onıń óli denesinen alıwǵa onıń tiri waqıtndaǵı notarial tártipte tastıyıqlanǵan jazba kelisimi bar bolǵanda jol qoyılatuǵını atap ótilgen.
Bul jaǵdayda «Jerlew hám jerlew isi haqqında»ǵı nızamnıń 5-statyasın «Insan aǵzaları hám toqımalarınıń transplantaciyası haqqında»ǵı nızamǵa muwapıqlastırıw maqsetke muwapıq.
Nızamda tártipke salınatuǵın juwapkershilik qatnasıqlarınıń áhmiyetin itibarǵa alıp, senatorlar bul nızamdı qayta kórip shıǵıwdı, oǵan kompleksli qatnas jasap, jetilistiriwdi zárúr dep esapladı.
Nızam senatorlar tárepinen maqullanbadı.
Bunnan soń senatorlar tárepinen «Sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw tártibi bunnan bılay da jetilistiriliwi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Málim bolǵanınday, elimizde mámleketlik uyımlardıń xalıq penen qarım-qatnasın jetilistiriw, puqaralardıń huqıqları menen erkinliklerin isenimli qorǵawdı támiyinlew, olardıń mashqalaların sheshiwdiń zamanagóy mexanizmlerin engiziw baǵdarında izbe-iz jumıslar ámelge asırılmaqta.
Sonıń ishinde, bul tarawǵa baylanıslı bir qatar normativlik-huqıqıy hújjetler qabıl etildi. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń tiyisli pármanı jáne qararı menen Ózbekstan Respublikası Bas prokuraturası janındaǵı Májbúriy orınlaw byurosı shólkemlestirilip, onıń jumısı jolǵa qoyılǵan.
Usı nızamǵa muwapıq, 3 kodeks jáne 4 nızamǵa ózgerisler menen qosımshalar kirgizilmekte.
Atap ótiwinshe, nızam menen nızamshılıqqa tómendegi bir qatar ózgerisler kirgizilmekte.
Birinshiden, ámeldegi nızamshılıqta sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin mámlekettiń májbúrlew kúshin jumsamaǵan halda orınlawdıń alternativ huqıqıy mexanizmleri bolmaǵanlıqtan «Sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw haqqında»ǵı nızamǵa 7 kategoriyadaǵı sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetleri boyınsha orınlaw hújjetleriniń ıqtıyarlı orınlanıwın támiyinlew ilajların kóriw, bul ilajlar nátiyjesiz bolǵan jaǵdayda keyingi shara sıpatında májbúriy orınlaw uyımlarına múrájat etiw tártibin engiziw belgilenbekte.
Sonday-aq, Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 1982-statyası Májbúriy orınlaw byurosı uyımlarına berilgenge shekem ayırım kategoriyadaǵı orınlaw hújjetleriniń orınlanıwın támiyinlemegeni ushın juwapkershilikti názerde tutatuǵın normalar menen tolıqtırılmaqta.
Ekinshiden, sud hújjetleriniń orınlanıwına tosqınlıq etkeni hám sud hújjetiniń májbúriy orınlanıw procesine aralasqanı ushın juwapkershilik nızamshılıqta joq bolǵanı ushın Májbúriy juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 1982-statyası sud hújjetleri hám basqa da uyımlar hújjetleriniń májbúriy orınlanıw procesine aralasqanı ushın juwapkershilik belgilenbekte.
Sonday-aq, sud hújjetleri hám basqa da uyımlar hújjetleriniń májbúriy orınlanıw procesine aralasıw háreketin hákimshilik jaza qollanılǵannan soń dawam ettirgeni ushın Jınayat kodeksine jınayıy juwapkershilik belgilenbekte.
Úshinshiden, orınlaw hújjetin orınlamaw, sonday-aq, sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanı ushın juwapkershilikti áskeriy xızmetkerler hám ishki isler uyımları xızmetkerlerine de engiziw belgilenbekte.
Tórtinshiden, Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 1982-statyası orınlaw hújjetleri boyınsha qarızdarlıq bar ekenin teksermey iri kelisimler dúziwdi ámelge asırǵanı yamasa ayırım túrdegi qarjı-kredit xızmetleri, xalıqaralıq jolawshı tasıw xızmetleri hám mámleketlik xızmetlerdi kórsetkeni ushın juwapkershilik belgilengen norma menen tolıqtırılmaqta.
Senatorlardıń atap ótiwinshe, nızamnıń qabıl etiliwi nátiyjesinde orınlawdıń tártip-qaǵıydaları bunnan bılay da jeńilletiledi jáne sud hám basqa da uyımlar hújjetleriniń sózsiz hám óz waqtında orınlanıwınıń támiyinleniwi, mámlekettiń májbúrlew kúshin keyingi shara sıpatında qollanıw, tiyisli xoshametlew hám huqıqıy tásir ilajları arqalı puqaralar hámde yuridikalıq táreplerde sud qararların ıqtıyarıy orınlaw mádeniyatı qáliplesiwi ushın zárúr sharayatlar jaratılıwı, sonday-aq, sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetleri orınlanıwınıń nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırılıwı támiyinlenedi.
Dodalawlar sońında senatorlar nızamdı maqulladı.
Bunnan keyin senatorlar «Korporativlik basqarıw sisteması jetilistiriliwi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızamdı kórip shıqtı.
Nızam rawajlanǵan shet ellerdiń unamlı tájiriybesi hám Ekonomikalıq birge islesiw hám rawajlanıw shólkemi (EBRSh)niń usınısları tiykarında tayarlanǵan.
Sonıń ishinde, Bahalı qaǵazlardıń oraylıq depozitariyine Oraylıq bankte de esap betin ashıp, bahalı qaǵazlardıń shólkemlesken sawdasına bahalı qaǵazlarǵa baylanıslı kelisim nátiyjeleri boyınsha pul qarjılarınıń esap-sanaqların ámelge asırıw huqıqın beriwdi názerde tutatuǵın «Ózbekstan Respublikasınıń Oraylıq banki haqqında»ǵı hám «Bahalı qaǵazlar bazarı haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikasınıń nızamlarına ózgerisler kirgizilmekte.
Puqaralıq kodeksine unitar kárxananı basqarıw uyımı sıpatında baqlaw keńesin engiziw múmkin ekeni kirgizilip atırǵan bolıp, bul normanıń ámelge engiziliwi unitar kárxana hám onıń iyeleriniń mápleri jolında jumıs alıp barılıwın jáne kárxana basshılarınıń jumıs ústinen nátiyjeli qadaǵalaw ornatılıwın támiyinleydi.
«Akcionerlik jámiyetleri hám akcionerlerdiń huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı nızamda akcionerlik jámiyetlerin basqarıwda mámleket qatnasıwınıń arnawlı huqıqı («altın akciya») biykar etilip atırǵan bolıp, onıń biykar etiliwi potencialı joqarı investorlardıń menshiklestiriletuǵın kárxanalarǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın arttırıwǵa unamlı tásir etedi.
Sonday-aq, kárxanalardı orta hám uzaq múddetli (3-5 jıllıq) rawajlandırıw strategiyasınıń ámelge asırılıwın támiyinlew arqalı korporativlik basqarıwdıń nátiyjeliligin arttırıw maqsetinde «Akcionerlik jámiyetleri hám akcionerlerdiń huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı nızamda orınlaw uyımı hám baqlaw keńesi aǵzalarınıń wákillikleri múddetin bir jıldan úsh jılǵa shekem sozdırıw belgilep qoyılmaqta.
Bunnan kelip shıǵıp, minoritar akcionerlerdiń huqıqların támiyinlew, olardı kárxananı basqarıwdaǵı rolin arttırıw jáne mápler menen kesilisiw jaǵdayların azaytıw maqsetinde «Akcionerlik jámiyetleri hám akcionerlerdiń huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı hám «Auditorlıq jumıs haqqında»ǵı nızamlarda minoritar (5 procentke iye) akcioner (qatnasıwshı) lerge auditorlıq tekseriwdi ótkeriw baslaması menen shıǵıw huqıqı berilmekte.
Ulıwma, nızam mámleket qatnasıwındaǵı kárxanalardı basqarıwda korporativlik basqarıwdıń aldıńǵı tájiriybesin engiziw arqalı olardıń nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıwǵa jáne bahalı qaǵazlar bazarınıń tiykarǵı infrastruktura obekti esaplanǵan Bahalı qaǵazlar oraylıq depozitariyiniń jumısın jetilstiriwdi támiiynleydi.
Nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Sonday-aq, jalpı májiliste Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Insan huqıqları boyınsha wákili (ombudsman)niń 2021-jılǵı jumısı haqqındaǵı esabatı tıńlandı.
Atap ótiliwinshe, Ombudsman hám onıń regionallıq wákilleri tárepinen 9 tiykarǵı baǵdarlar boyınsha jumıslar ámelge asırılǵan.
Atap aytqanda, puqaralardıń múrájatların kórip shıǵıw, nızamshılıqtı hám normativlik-huqıqıy hújjetti jetilistiriw jáne insan huqıqların támiyinlew boyınsha monitoringler alıp barıw, qıynaw hám basqa da ayawsız, ǵayrıinsaniy yamasa qádir-qımbattı kemsitetuǵın qatnası jasaw jáne jaza túrleriniń aldın alıw, regionallıq wákillerdiń jumısı, Bala huqıqları boyınsha wákildiń jumısı, xalıqtı huqıqıy sawatlılıǵın hám huqıqıy mádeniyatın arttırıw, Ombudsman jumısınıń ashıq-aydınlıq hám obektivligi, sonday-aq, insan huqıqları menen erkinliklerin qorǵaw tarawında xalıqaralıq birge islesiw sıyaqlı baǵdarlarda bir qatar jumıslar ámelge asırılǵan.
Sonıń menen birge, senatorlar tárepinen Ombudsmanǵa kelip túsken sociallıq, ekonomikalıq hám ekologiyalıq huqıqlar menen baylanıslı múrájatlar ótken jılǵa salıstırǵanda azayǵan bolsa da, puqaralardıń jeke huqıqları hám erkinlikleri menen baylanıslı múrájatlardıń sanı asqanlıǵı atap ótildi.
Bunnan tısqarı, márajatlar tolıq, obektiv hám tereń kórip shıǵılmaǵanı, oǵan ústirtin qaraǵanı jáne múrájat avtorlarına juwap xatları óz waqtında jiberilmegeni aqıbetinde esap beriw dáwirine kelip túsken múrájatlardıń 4655 si yamasa 25 procentin qayta múrájatlar quraǵanı sınǵa alındı. Bul kórsetkish ótken jılǵa salıstırǵanda 2 esege kóbeygen.
2021-jılı Ombudsman tárepinen tiyisli mámleketlik uyımlar hám shólkemlerge kirgizilgen jámi 94 tásir sharadan (juwmaq, usınıs hám dawa arzası) tek 58 i (61 procenti) qanaatlandırılǵan. Biraq qalǵan tásir sharalarınıń tolıq sheshimi támiyinlenbegeni, bunda Ombudsman tárepinen Oliy Majlis palatalarınıń parlamentlik qadaǵalaw institutınan jetkilikli paydalanılmaǵanı atap ótildi.
Sonıń menen birge, háreketleniw erkinligi sheklengen shaxslardı qıynaw hám kemsitiwshi qatnasta bolıw boyınsha ótkerilgen monitoringtiń nátiyjeliligi jetkilikli emesligi de kórsetip ótildi.
Sonday-aq, májiliste senatorlar tárepinen Ombudsmanǵa puqaralardıń múrájatların qalıs kórip shıǵıw jáne avtorlarǵa óz waqtında hám tiykarlı juwap beriw arqalı qayta múrájatlardıń sanın azaytıwǵa, ministrlik, mámleketlik uyımlar jáne mámleketlik emes shólkemler menen birgelikte máhállelerde puqaralardıń huqıqıy mádeniyatın hám bilimlerin arttırıwǵa qaratılǵan ilajlardı ámelge asırıw jáne múrájatlarda atap ótilgen mashqalalardı ornında sheshiw baǵdarında tiyisli usınıslar berildi.
Bul másele boyınsha Senattıń tiyisli qararı qabıl etildi.
Bunnan soń senatorlar Qashqadárya wálayatı Shıraqshı rayonınıń shegaraların ózgertiw hám Kókdala rayonın shólkemlestiriw haqqındaǵı máseleni kórip shıqtı.
Májiliste Kókdala rayonın shólkemlestirwge sebep bolǵan tiykarǵı faktorlar ayrıqsha atap ótildi. Komitettiń maǵlıwmatlarına qaraǵanda, Shıraqshı rayonına 1926-jılı tiykar salınǵan bolıp, xalqı 420 mıń adamdı, ulıwma jer maydanı 2,8 mıń kvadrat kilometrdi quraydı. Búgingi kúnde rayonda jámi 2 137 kárxana, sonnan 324 sanaat kárxanası bolıp, olar tárepinen 2021-jılı 7,4 million dollarlıq ónim eksport etilgen.
Sonday-aq, rayonda 45 mıńnan aslam tárbiyalanıwshısı bolǵan 230 mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemi, 93 mıńnan aslam oqıwshısı bolǵan 234 ulıwma bilim beriw mektebi jáne 8 shańaraqlıq poliklinika jumıs alıp barmaqta.
Atap ótilgenindey, búgingi kúnde rayon orayınan eń alıs awılǵa shekem bolǵan aralıq 65-100 kilometr, sonıń ishinde, «Taslı» awılı – 100 kilometr, «Sarsan» awılı – 93 kilometr hám «Qurıqsay» awılı – 65 kilometr. Bul bolsa, xalıqtıń rayon orayına barıp-keliwi ushın 2-3 jolawshı transportınan paydalanıwına hám bir kúnin joytıwına sebep bolmaqta.
Bunnan tısqarı, Shıraqshı rayonında 2021-jılı xalıqtıń jan basına sanaat ónimlerin islep shıǵarıw 1,8 million sum (wálayatta 5,5 million sum), awıl xojalıǵı ónimlerin islep shıǵırıw 8,2 million sum (wálayatta 8,7 million sum), xızmetler kólemi bolsa 1,8 million sum (wálayatta 3,9 million sum)dı qurap, wálayat boyınsha eń keyingi orında tur.
Soǵan bolsa, Shıraqshı rayonında jasap atırǵan xalıqqa sociallıq hám turmıslıq xızmet kórsetiw jáne wálayatta rejelestirilip atırǵan ózgerisler, urbanizaciya processlerin mámleket tárepinen tártipke salıw, ásirese, xalıqtıń bántligin támiyinlew maqsetinde usı rayonnıń bir bóleginde Kókdala rayonın shólkemlestiriw jáne onıń orayın Jetitam qalashası dep belgilew názerde tutılmaqta.
Bunda Shıraqshı rayonında jasap atırǵan 420 mıń xalıqtıń 176,3 mıńın, yaǵnıy 32 máhállede jasap atırǵan bólegin Kókdala rayonınıń quramına ótkeriw rejelestirilmekte.
Sonday-aq, Kókdala rayonı quramına 162 sanaat kárxanası hám 1 kishi sanaat zonası (Ayrıtam) ótkerilip, islep shıǵarılatuǵın ónim kóleminiń rayonnıń sanaatındaǵı úlesi 151,9 milliard sumdı yamasa 38 procentti quraydı.
«Ayrıtam» kishi sanaat zonasınıń 7 gektar maydanında injenerlik-infrastruktura obektleri qurılıp, jańa óndirislik quwatlılıqlar jaratıladı.
Xalıqaralıq áhmiyettegi 94 kilometr jol boyında 150 xızmet kórsetiw obektleri (516 jumıs ornı), Jetitam aymaǵınan ótken A-378 avtomagistral jolınıń boyında 6 gektar jerde xızmet kórsetiw hám sawda kompleksleri shólkemlestiriledi. 10 mıń gektar suwǵarılmaytuǵın hám qır jerlerde tamshılatıp suwǵarıw texnologiyası tiykarında baǵ-terekler jaratıladı.
Nátiyjede bolsa Kókdala rayonınıń quramına ótkerilip atırǵan xalıqqa qolaylı sharayatlar jaratıladı jáne rayonnıń sociallıq-ekonomikalıq potencialın arttırıwǵa xızmet etedi.
Bul másele boyınsha Senattıń tiyisli qararı qabıl etildi.
Sonıń menen Oliy Majlis Senatı jigirma tórtinshi jalpı májilisiniń birinshi jumıs kúni juwmaqlandı.
Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń Málimleme xızmeti