Ózbekstan jasları –jańa tariyx jaratatuǵın altın áwlad

30-iyun kúni mámleketimizde Jaslar kúni keńnen belgilendi. Tiykarǵı bayram ilajları Tashkenttegi Xalıqaralıq kongress orayında bolıp ótti.

Ózbekstan jasların qutlıqlaw hám qollap-quwatlaw ushın bul jerge Prezident Shavkat Mirziyoev keldi.

Kongress orayına kireberiste jaslardıń túrli tarawlardaǵı joybarları, oylap tabıwları hám jetiskenlikleri tanıstırıldı. Máselen, “Jas innovatorlar” kórgizbesinde injenerlik, sanlı texnologiyalar, jasalma intellekt, ushıwshısız qurılmalar kórsetilgen. “Jasıl” baslamalar” maydanshasında ekologiya, alternativ energetika, awıl xojalıǵı sıyaqlı tarawlarǵa baylanıslı qollanbalar kórsetilgen. “Kreativ joybarlar” bóliminen ónermentshilik, dizayn, súwretlew óneri, video hám prodyuserlik jumısındaǵı jetiskenlikler orın alǵan. “Jaslar isbilermenligi hám startaplar” maydanshasında bul baǵdardaǵı tabıslı joybarlar haqqında maǵlıwmat berilgen.

Sonıń ishinde, tashkentli Rustam Hamdamovtıń “Billz” programması kishi hám orta biznesti avtomatlastırıwǵa járdem beredi. Házirge shekem bul joybarǵa Ullı Britaniya, Singapur, Túrkiya isbilermenleri 6 million 600 mıń AQSh dolları muǵdarında investiciya kirgizgen.

Qaraqalpaqstanlı jas fermer Sherzod Niyazimbetov organikalıq pomidorlar jetistirip, quyashta keptirip, qadaqlap, Italiya hám Franciya sıyaqlı mámleketlerge eksport etpekte. Onıń kárxanasında 200 ge shamalas xızmetker jumıs islemekte.

Ózbekstan Prezidentiniń 2019-jıldaǵı qararı menen shólkemlestirilgen Jaslar akademiyası búgingi kúnde 7 mıńnan aslam jas ilimpazlardı birlestirgen. Kórgizbede olar ushın keń orın ajıratılǵan. Tashkentli Sayfullo Qodirov egislik maydanların sanlı kartalastırıw hám joqarıdan dári sebiw imkaniyatın beretuǵın dronlar islegen.

Ilimpazlar arasında “Sanlı áwlad qızları” tańlawınıń jeńimpazları kóp ekenligi de dıqqatqa ılayıq. Xorezmli Lobar Abdullaeva onkologiyalıq keselliklerge jasalma intellekt arqalı diagnoz qoyıwǵa mólsherlengen “AI Scan” programmasın islep shıqqan. Qaraqalpaqstanlı Qumara Sagidullaeva quyash energiyasında júretuǵın kishi traktor, tashkentli Abdulloh Jamoliddinov baǵdı avtomat suwǵarıw sistemasın oylap tapqan.

Mámleketimiz basshısı bul prezentaciyalar menen tanısıp, olardıń intakerleri menen sóylesti.

– Jaslarımızdıń hár bir tabısı biz ushın kúsh-qúdiret, mámleketimiz keleshegine tayanısh. Búgin perzentlerimiz zamanagóy baǵdarlardı iyelep, biraz ilgerilep ketpekte. Olardı qollap-quwatlasaq, sapalı bilim berip, sharayat jaratsaq, bunnan da úlken nátiyjelerge erisedi, – dedi Shavkat Mirziyoev.

Juwapkerlerge oylap tabıwshı jaslardı tiyisli ministrliklerge biriktirip, joybarların rawajlandırıw boyınsha kórsetpe berildi.

Elimizde bunday talantlı ul-qızlar kóp. Bul bilimlendiriw tarawına, ásirese, STEAM baǵdarlarına qaratılıp atırǵan itibardıń nátiyjesi. Sońǵı jılları matematika, fizika, ximiya hám málimleme texnologiyalarına qánigelesken kóplegen mektepler shólkemlestirildi.

Jas isbilermenler shólkemlestirgen 261 kárxananıń jıllıq aylanısı 100 milliard sumnan asqan. Startaplardı qarjılandırıwǵa 145 million dollar venchur investiciya kirgizilgen.

Bunnan soń Prezident Shavkat Mirziyoev Xalıqaralıq kongress orayında 30-iyun – Jaslar kúni múnásibeti menen ótkerilgen ushırasıwda shıǵıp sóyledi. Ózbekstan jasların usı qutlı áyyyam menen qutlıqlap, olarǵa mehir hám isenimin bildirdi.

Mámleketimizde jaslarǵa jaratılıp atırǵan sharayatlar anıq nátiyjeler berip atırǵanı atap ótildi. Ótken jılı elimiz jasları TOP-500 lik joqarı oqıw orınlarına kiriw boyınsha Oraylıq Aziyada birinshi orındı iyeledi. Búgingi kúnde 30 jigit-qız dúnyadaǵı TOP-10, 500 i TOP-100 hám 1 mıń 500 i TOP-300 den orın alǵan abıraylı universitetlerde bilim almaqta.

Watanlaslarımız kórkem óner, sport tarawlarında da úlken tabıslarǵa erispekte. Jaqında futbol boyınsha milliy saylandı komandamız tariyxta birinshi márte jáhán chempionatına jollamanı qolǵa kirgizdi.

– Birinshi hám ekinshi Renessanstı ullı ulama hám oyshıllarımız jaratqan bolsa, búgin tariyx gezekti sizlerge bermekte. Sizler barlıq tarawlarda mámleketimiz bayraǵın bálent kóteriwge uqıplı ekenińizge isenemen. Sizler – Jańa Ózbekstan dóretiwshileri sıpatında jańa tariyx jaratatuǵın altın áwladsız, – dep atap ótti Prezident.

Jaslarǵa sapalı tálim-tárbiya beriw, shet tillerin úyretiw, kásip iyelep, turmısta múnásip orın tabıwına járdemlesiw – mámleketimizdiń tiykarǵı wazıypasına aylanǵan. Onda zaman talabınan kelip shıǵıp, zárúr sharayatlar jaratılmaqta.

Sonıń ishinde, “Bir million programmist” joybarı sheńberinde 325 mıń jas oqıtılǵan. Ótken jılı 150 mıńnan aslam jigit-qız xalıqaralıq til sertifikatların alǵan, bul – 2023-jılǵa salıstırǵanda 2 esege kóp.

Bıyıl 35 milliard dollarlıq 8 mıń 300 joybar arqalı 292 mıń jumıs ornı jaratılmaqta. Jáne 500 mıń jumıs ornın jaratatuǵın 83 milliard dollarlıq joybarlar rejelestirilgen. Nátiyjede “jasıl” ekonomika, sanaat, energetika, geologiya, injenerlik hám basqa da tarawlarda mıńlaǵan qánigelerge talap payda boladı.

Ushırasıwda mámleketimiz basshısı jaslarǵa imkaniyatlardı keńeytiwge qaratılǵan áhmiyetli baslamalardı bildirdi.

Atap aytqanda, Prezidentimizdiń pármanı menen Beruniy atındaǵı xalıqaralıq mektep shólkemlestirildi. Oǵan 8-klass pitkeriwshileri arasınan 60 oqıwshı saylap alınıp, 3 baǵdarda tereńlestirip oqıtıladı.

Milliy baǵdarlama tiykarında hár jılı eń potenciallı 3 mıń oqıwshı tańlap alınıp, Garvard, Yel, Kolumbiya, Kornel sıyaqlı dúnyanıń abıraylı joqarı oqıw orınlarına tayarlanadı. Sonnan keminde 300 i járdemge mútáj shańaraq perzentleri boladı.

Abıraylı sırt el joqarı oqıw orınlarına kirip atırǵan barlıq jaslar da 100 procentlik grant alıw imkaniyatına iye emes. Sonıń ushın endi “El-yurt umidi” qorı tárepinen TOP-300 lik joqarı oqıw ornına kirgenlerdiń oqıw hám jasaw qárejetin qaplaw sisteması jańa tártipte isley baslaydı.

Bárinen burın, ilim, texnologiya, injenerlik hám matematika, energetika, transport, urbanizaciya, arxitektura, qurılıs, awıl hám suw xojalıǵı sıyaqlı drayver tarawlar ushın kvotalar arttırılmaqta. Endi bankler TOP-300 lik joqarı oqıw ornına kirgen jaslarǵa 20 mıń dollarǵa shekem jeńilletilgen kredit beredi.

Jasalma intellektti rawajlandırıw boyınsha bank-qarjı, densawlıqtı saqlaw, awıl xojalıǵı hám energetika tiykarǵı baǵdar sıpatında belgilenip, 100 joybar ámelge asırıladı. Birlesken Arab Ámirlikleri menen birgelikte “Bir million jasalma intellekt jetekshileri” baǵdarlaması iske qosıladı.

Massachusets texnologiya institutınıń jasalma intellekt bilimlendiriw baǵdarlaması tiykarında informatika oqıw baǵdarlamaları jańalanadı. Wálayatlardaǵı informatika muǵallimleri Jańa Ózbekstan universitetinde usı baǵdarlamaǵa oqıtıladı.

“Sanlı áwlad qızları” tańlawında bilimlendiriw, jasalma intellekt, “jasıl” ekonomika, klimat ózgeriwi sıyaqlı tarawlarda 7 mıń oqıwshı hám studenttiń 120 startap joybarı tańlap alındı. Usı jılı bul joybarǵa keminde 50 mıń qızlar qamtıp alınadı.

Startaplardı qollap-quwatlaw boyınsha sistema jaratılıp, olardı qarjılandırıwǵa 145 million dollar venchur investiciya kirgizildi. Endi bul qarjı 1 milliard dollarǵa jetkeriledi. Mekteplerde oqıwshılar ushın “Sheberlik hám biznes saatı” engizilip, olardıń ideyasın startapqa aylandırıwǵa 100 milliard sum grant qaratıladı.

Joqarı oqıw orınları arasında da startaplar boyınsha hár jılı “Eń jaqsı kreativ ideya” tańlawı ótkerilip, jeńimpazlarǵa joqarı oqıw ornı qorınan 300 million sumǵa shekem grant beriledi.

Startaptı prototiplestiriw hám sınaqtan ótkeriw ushın Innovaciya agentligi hám IT-park  izertlew hám rawajlanıw orayın ashadı. Onda, eń jaqsı joybarlar boyınsha prototip jaratıw qárejetiniń 50 mıń dollarǵa shekemgi bólegi Jaslar venchur qorınan qaplanadı.

Endi sanaat, servis, isbilermenlik hám awıl xojalıǵında bánt jaslardıń kásiplik rawajlanıwı boyınsha da sistema jaratıladı. Hár bir kásip baǵdarı boyınsha jaslar arasında respublikalıq jarıslar ótkeriledi. Onda mámleketlik kárxanalar hám jeke menshik sektor wákilleri teńdey qatnasadı.

Tarmaq basshıları hár jılı óz sistemasındaǵı 100 jastı selekciyalap, sırt elge stajirovkaǵa jiberiwdi jolǵa qoyadı. Bunıń ushın, hár bir tarmaq 10 milliard sumnan ajıratadı.

Bizge belgili, mektep pitkeriwshileri hám studentlerdiń bántligin támiyinlew boyınsha eki baǵdarlama qabıl etilgen. Usı maqsette “Aloqabank” hám Milliy bankke 300 million dollar ajıratılǵan. Olar “Jaslar biznesi” baǵdarlaması sheńberinde 100 mıń jastı, “Keleshekke qádem” arqalı 140 mıń joqarı oqıw ornı pitkeriwshisin dáramatlı jumıs penen támiyinlewge juwapker boladı.

Bántlik ministrligi, Sawda-sanaat palatası Milliy bank penen birge jıldıń aqırına shekem joqarı oqıw ornı, texnikum, kásiplik bilimlendiriw pitkeriwshilerin jumıs beriwshiler menen baylanıstıratuǵın platformanı iske qosadı. “Hárekette dáramat” elektron sisteması jaratılıp, dem alıstaǵı 3 million jas mamanlıq talap etpeytuǵın jumıslarǵa tartıladı.

Keyingi jeti jılda basqarıw kadrlarınıń quramı ádewir jasarıp, 40 jasqa shekemgi basshılardıń úlesi 37 procentten 65 procentke arttı. Ótken ayda perspektivalı kadrlar tayarlaw hám olardı mámleketlik basqarıwǵa tartıw boyınsha Prezident pármanına qol qoyıldı.

Endi Mámleketlik siyasat hám basqarıw akademiyasında “Keleshek liderleri” baǵdarlaması boyınsha hár jılı 100 potenciallı jas oqıtıladı. Olar ministr hám hákimlerge biriktirilip, tájiriybe arttıradı, sırt elge stajirovkaǵa jiberiledi. Baǵdarlamanı tamamlaǵan jaslar basshılıq lawazımlarına tiykarǵı talaban boladı.

Jaslardıń tálim-tárbiyasında kitapqumarlıq, kórkem óner hám mádeniyattıń áhmiyeti úlken. Sonıń ushın bul baǵdardaǵı tańlawlarda jeńimpaz bolǵanlar shetki aymaqlardaǵı mekteplerge barıp, shıǵıp sóyleydi. Bunıń ushın wálayat hákimleri birewden avtobus alıp beredi.

Respublikalıq tańlaw jeńimpazlarına mádeniyat hám kórkem óner joqarı oqıw orınlarına kiriwde jeńillik beriledi. “Iqtidor” mektep ansambli tańlawınıń wálayat basqıshınıń jeńimpazları Balalar hám muzıka kórkem óneri mekteplerinde biypul oqıtıladı.

Jas áwladta watansúyiwshilikti kúsheytiw, hár qıylı zıyanlı tásirlerden saqlaw máselesi de áhmiyetli. Paytaxtımızdaǵı “Jeńis parki”nde ashılǵan “Millet pidayıları” monumentinen de maqset sol. Onda elimizdiń tınıshlıǵı jolında áziz janın pidá etken 196 márt áskerlerimiz, huqıq qorǵaw uyımları xızmetkerleriniń atları mórlengen. Bul qutlı jerdi zıyarat etken jaslarda Watanǵa muhabbat hám sadıqlıq sezimi jáne de joqarılaytuǵını atap ótildi.

Mámleketimizdiń jaslarǵa baylanıslı siyasatın xalıqaralıq jámiyetshilik te keńnen tán almaqta. Ózbekstan Birlesken Milletler Shólkemi “Jaslar – 2030” strategiyasın jedel ámelge asırıp atırǵan 10 mámleket qatarına kirdi. Jaslar rawajlanıw indeksinde mámleketimiz bul baǵdarda eń tez pátler menen rawajlanıp atırǵan mámleket, dep tabıldı.

Buxara qalası – Túrkiy dúnya jaslarınıń paytaxtı, Tashkent qalası – Ǵárezsiz Mámleketlerdiń Doslıq Awqamı jaslarınıń paytaxtı statusın aldı.

Usı kúnlerde elimizde Global jaslar festivalı bolıp ótpekte. Bul forum tek ǵana mámleketimiz emes, al pútkil dúnya jasları ushın nátiyjeli birge islesiw hám óz-ara tájiriybe almasıw maydanı bolatuǵını atap ótildi.

Prezidentimiz jaslardıń bilim hám qábiletin atap ótip, olar menen maqtanatuǵının atap ótti.

– Sizlerdiń hár bir jetiskenligińiz – pútkil xalqımızdıń jetiskenligi. Sizlerdiń kúsh-ǵayratıńız, salamat dúnyaqarasıńız, baxıt-ıǵbalıńız – millionlaǵan ata-analar, ustaz-tárbiyashılar, jaqınlarıńızdıń da baxıt-ıǵbalı, – dedi mámleketimiz basshısı.

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 28-iyundegi párman hám qararına muwapıq, jas áwladtı hár tárepleme qollap-quwatlaw, olardıń mámleketlik hám jámiyetlik turmıstaǵı belsendiligin arttırıw maqsetinde bir topar aldıńǵı jigit-qızlar “Kelajak bunyodkori” medalı hám “Mard wǵlon” mámleketlik sıylıǵı menen sıylıqlanǵan edi.

Tashkenttegi Xalıqaralıq kongress orayında mine, usı sıylıqlardı tapsırıw máresimi boldı.

Mámleketimiz basshısı sóziniń aldında jigit-qızlardı Jaslar kúni menen qutlıqladı. Balalardı joqarı dárejede oqıtıw, sırt el universitetlerine tayarlaw, jaslardıń startap hám baslamaların qollap-quwatlaw, bántligin támiyinlew boyınsha áhmiyetli baslamalardı alǵa qoydı. Ushırasıwda jaslar menen ashıq pikirlesiw boldı.

Bunnan soń Prezident Shavkat Mirziyoev jaslarǵa mámleketlik sıylıqlardı tapsırdı.

– Jaslıqtaǵı háreket bul – keleshektegi jetiskenlik degeni. Jaslıqta arttırılǵan dos – ómirlik birge islesiwshi, tayanısh hám súyenish degeni. Hesh qashan umıtpań, perzentleri bilimli, salamat, márt hám batır, bárqulla alǵa umtılıp jasaytuǵın xalıqtıń hám mámlekettiń keleshegi álbette, jarqın boladı. Men pútkil Ózbekstan jasları mine, usınday pazıyletlerdiń iyesi bolıwın tileymen, – dedi Shavkat Mirziyoev.

Sıylıqlanǵanlar mámleketimiz tárepinen jaslarǵa jaratılıp atırǵan imkaniyatlar ushın shın júrekten minnetdarshılıq bildirdi, keleshekte jáne de úlken nátiyjelerge erisip, xalqımızdıń isenimin aqlaytuǵının atap ótti.

Ilajda mámleketlik hám jámiyetlik shólkemlerdiń wákilleri, zıyalılar, ata-analar qatnastı.

 ÓzA