Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyovtiń Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyasınıń 80-sessiyasındaǵı shıǵıp sóylegen sózi
Húrmetli Baslıq xanımlar!
Húrmetli Bas xatker mırza!
Delegaciyalardıń basshıları!
Xanımlar hám mırzalar!
Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyasınıń yubiley ánjumanı – 80-sessiyası menen sizlerdi qutlıqlawdan quwanıshlıman.
Búgingi májilisimiz jedellik penen ózgerip atırǵan qıyın globallıq jaǵdayda ótpekte. Bul bolsa Shólkemimizdiń jumısına hám onıń keleshegine jańasha kózqaraslar menen qarawǵa shaqırmaqta.
Házirgi kúnde dúnyada xalıqaralıq institutlardıń ornı hám roli ázzilemekte, qarama-qarsılıq, kelispewshilik hám urıslar kúsheymekte, texnologiyalıq hám sociallıq teńsizlik keskin artpaqta, ekonomikalıq hám gumanitarlıq krizisler artıp barmaqta. Bulardıń barlıǵı pútkilley jańa, qáweterli geosiyasiy waqıyanı payda etpekte.
Biz Bas xatker Ullı Mártebeli Mırza Antoniu Guterrishtiń eń awır hám ótkir globallıq máselelerdi kelisim menen sheshiw ushın Shólkemimizdi tiykarǵı platforma sıpatında saqlap qalıwǵa qaratılǵan háreketlerin joqarı bahalaymız.
Bul baǵdarda “BMSh – 80” baslamaların tolıq qollap-quwatlaymız, Keleshek ushın paktke isenimli sadıqlıǵımızdı tastıyıqlaymız.
Biz zamanagóy qáwip-qáterlerge qarsı nátiyjeli gúresiw, rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń máplerin qorǵaw maqsetinde Birlesken Milletler Shólkemi Qáwipsizlik Keńesin transformaciyalaw hám onıń quramın keńeytiw tárepdarımız.
Húrmetli sessiya qatnasıwshıları!
Biz Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine únles halda, demokratiyalıq, huqıqıy, sociallıq hám dúnyalıq Jańa Ózbekstandı qurıw siyasatın alıp barmaqtamız. Bunıń ushın artqa qaytpaytuǵın reformalarımızdı izbe-iz dawam ettirip atırmız.
Tiykarǵı maqsetimiz – elimizde jasap atırǵan hár bir shańaraqtıń, hár bir puqaranıń turmısın túpkilikli ózgertiw, insan qádirin hám abadanlıǵın arttırıw bolıp esaplanadı.
Sońǵı jılları Ózbekstanda kámbaǵallıq dárejesin 35 procentten 6,6 procentke shekem qısqartıwǵa eristik. Oǵan, bárinen burın, bilimlendiriw hám ilim tarawın ózgertiw, innovaciyalıq tarmaqlar hám texnologiyalıq sanaat kárxanaların qurıw, “jasıl” energetika hám transport infrastrukturasın modernizaciyalaw, kishi biznesti hár tárepleme rawajlandırıw hám nátiyjede millionlaǵan jumıs orınların jaratıw arqalı erispektemiz.
Mámleketimizde mektepke shekemgi bilimlendiriwge qamtıp alıw 27 procentten 78 procentke arttı, jaslarımızdıń joqarı bilimlendiriwge qamtıp alınıwı bolsa 9 procentten 42 procentke jetti. Eń tiykarǵısı – oqıtıwshı hám ustazlıq kásibiniń abırayın hám dárejesin keskin arttırıwǵa sheshiwshi másele sıpatında qaramaqtamız.
Pedagoglardıń óz-ara tájiriybe hám bilim almasıwı ushın birden-bir xalıqaralıq platformanı jaratıw maqsetinde Ózbekstanda Pútkil jer júzilik professional bilimlendiriw sammitin ótkeriwdi usınıs etemiz.
Sonday-aq, mámleketimizde aldınǵı densawlıqtı saqlaw sistemasın jaratpaqtamız. Erteń Birlesken Milletler Shólkeminiń bas rezidenciyasında biziń baslamamız benen balalar rakı hám basqa da awır keselliklerge qarsı gúresiwge baǵıshlanǵan joqarı dárejedegi ilaj ótkeriledi. Oǵan barlıq sırt elli sheriklerimizdi mirát etemiz.
Jáne bir áhmiyetli baǵdar – gender siyasatı. Mámleketimizdiń jámiyetlik-siyasiy turmısı hám isbilermenlik tarawında hayal-qızlardıń rolin bunnan bılay da bekkemlewdi maqset etkenbiz. Keń regionımız kóleminde bolsa Aziya hayal-qızlar forumın turaqlı platformaǵa aylandırıp, turaqlı ótkerip barıw tárepdarımız.
Jáne bir márte atap ótpekshimen: biz Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiw jolında alǵan minnetlemelerimizge sadıqpız. 2030-jılǵa barıp “dáramatı ortashadan joqarı” bolǵan mámleketler qatarına kiriwdi niyet etkenbiz.
Usı maqsette ashıq hám pragmatikalıq siyasatımızdı izbe-iz dawam ettiremiz.
Húrmetli xanımlar hám mırzalar!
Bunnan 8 jıl burın biz usı joqarı minberden turıp, Oraylıq Aziyanı tınıshlıq, jaqsı qońsıshılıq hám sheriklik mákanına aylandırıwǵa qatań qarar etkenimizdi járiyalaǵan edik.
Búgin tereń qanaatlanıwshılıq penen atap ótiw múmkin: biz bul strategiyalıq maqsetke eristik. Jabıq shegaralar, sheshilmegen báseki hám tartıslar dáwiri tariyxta qaldı.
Keyingi jılları regionımızda óz-ara sawda, investiciyalar hám transport tasıwlarınıń kólemi bes esege shekem kóbeydi. Biz birgeliktegi investiciyalıq qorlar, shegara aymaqlarında sawda hám sanaat zonaların shólkemlestirip atırmız, iri infrastrukturalıq joybarlardı ámelge asırmaqtamız.
Oraylıq Aziya mámleket basshıları Másláhát ushırasıwları regionallıq integraciyanı tereńlestiriw jolında nátiyjeli mexanizmge aylanǵanın da ulıwma jetiskenligimiz sıpatında tán alamız.
Sonı bekkem isenim menen aytıwım múmkin, búgingi kúnde Jańa Oraylıq Aziyanı qáliplestiriw procesi baslandı.
Regionımız óziniń awızbirshiligi, turaqlılıǵı, ózine tánligi menen xalıqaralıq qatnasıqlar sistemasında ayrıqsha subekt sıpatında barǵan sayın bekkem orın iyelemekte.
Maqsetlerimizge erisiw ushın barlıq sırt elli sheriklerimiz benen óz-ara paydalı baylanıslardı keńeytiwge tiykarǵı itibardı qaratamız. Bul baǵdarda Birlesken Milletler Shólkeminiń strukturaları menen regionımızda bir qatar jańa joybar hám baǵdarlamalardı ámelge asırıwdı usınıs etemiz.
Sonıń ishinde, EKOSOS hám YuNKTAD qáwenderliginde Oraylıq Aziya mámleketleriniń ekonomikalıq rawajlanıw máselelerine baǵıshlanǵan xalıqaralıq forum ótkeriw, YuNIDO menen sanaatta “jasıl” texnologiyalar regionallıq xabın shólkemlestiriw, regionımızda suw resurslarınan aqılǵa uǵras paydalanıw, “jasıl” mákan jaratıw hám demografiyalıq turaqlılıqqa erisiw boyınsha baǵdarlamalardı qabıl etiw baslamaları menen shıǵamız.
Sonıń menen birge, Bas Assambleyanıń Oraylıq Aziya mámleketleriniń regionallıq sheriklik hám ekonomikalıq integraciyanı tereńlestiriwge qaratılǵan háreketlerin qollap-quwatlawǵa baylanıslı rezolyuciyasın qabıl etiwdi usınıs etemiz.
Húrmetli delegaciyalar basshıları!
Global hám regionallıq qáwipsizlik hám turaqlı rawajlanıw haqqında sóz etkende, álbette, Awǵanstan haqqında toqtamaw múmkin emes.
Awǵan xalqınıń tınısh hám tatıw turmısqa bolǵan umtılısın qollap-quwatlaw ushın xalıqaralıq jámiyetshiliktiń háreketlerin birlestiriw zárúr. Sonı ayrıqsha atap ótiwdi qáler edim, bul mámlekettiń jekelenip qalıwına jol qoymaw oǵada áhmiyetli.
Biz Awǵanstanda úlken ekonomikalıq hám infrastrukturalıq joybarlardı ámelge asırmaqshımız. Bul mámleket arqalı xalıqaralıq transport hám energetika koridorların rawajlandırıw boyınsha Shólkemimizdiń ayrıqsha rezolyuciyasın qabıl etiwdi usınıs etemiz.
Gaza sektorındaǵı barǵan sayın keskin tómenlep atırǵan gumanitarlıq krizisti de itibardan shette qaldırıp bolmaydı. Áskeriy háreketlerdi toqtatıw hám siyasiy sóylesiwlerdi dawam ettiriwge shaqıramız. Biz BMSh rezolyuciyalarına muwapıq, “eki xalıq ushın – eki mámleket” principin ámelge asırıwdıń isenimli tárepdarımız.
Ukraina átirapındaǵı jaǵday da bárshemizdi ayrıqsha qáweterge salmaqta. Bul mashqalanı diplomatiyalıq jollar menen sheshiw boyınsha joqarı dárejedegi sóylesiwler baslanǵanın qollap-quwatlaymız.
Húrmetli ánjuman qatnasıwshıları!
Oraylıq Aziyada Global antiterror strategiyasın orınlaw boyınsha nátiyjeli jumıslar alıp barılmaqta. BMShtıń Terrorizmge qarsı gúresiw basqarması menen birgelikte Reabilitaciya hám reintegraciya máseleleri boyınsha Regionallıq Keńes dúzilgen. Biz onı Xalıqaralıq kompetenciyalar orayına aylandırıwdı usınıs etemiz.
Bul struktura mashqalalı aymaqlardan qaytarılǵan shaxslardı tınısh turmısqa beyimlestiriw boyınsha tájiriybe almasıw ushın áhmiyetli platforma bolıp xızmet etedi.
Bunnan tısqarı, Terrorizmge qarsı gúresiw basqarmasınıń regionallıq ofisin Ózbekstanda ashıw ushın zárúr sharayat jaratıwǵa tayarmız.
Húrmetli xanımlar hám mırzalar!
Búgingi qáwip-qáterlerge tolı dúnyada global transport sistemasınıń qanshelli ázzi ekenine gúwa bolmaqtamız. Bul mashqalalar, birinshi gezekte, teńizge shıǵıw imkaniyatı bolmaǵan rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń turaqlılıǵına unamsız tásir etpekte.
Xalıqaralıq tranzit koridorlarınıń qáwipsizligin támiyinlew hám nátiyjeli logistika shınjırların jaratıw oǵada áhmiyetli. Bul baǵdarda “Turaqlı rawajlanıw maqsetleri ushın óz-ara transport baylanıslılıǵın bekkemlew” global mexanizmin engiziw waqtı keldi, dep esaplaymız.
Sonday-aq, barǵan sayın keskin tús alıp atırǵan klimat ózgeriwi mashqalalarına da ayrıqsha toqtap ótpekshimen. Sonıń ishinde, Aral teńizi qurıwınıń unamsız aqıbetleri dúnya jámiyetshiliginiń turaqlı dıqqat orayında bolıwı kerek. Biz Aralboyı ekosistemasın qayta tiklew boyınsha jumıslardı izbe-iz dawam ettirip atırmız.
Sońǵı jılları teńizdiń qurıǵan túbinde 2 million gektar maydanda shorǵa shıdamlı shól ósimlikleri egildi. 2030-jılǵa shekem bul aymaqtıń 80 procent bóleginde jasıl qaplamalar jaratıladı.
Jáne bir áhmiyetli mashqala – bul suw resurslarınıń jetispewshiligi bolıp tabıladı. Házirgi waqıtta dúnya xalqınıń eki milliardtan aslamı taza ishimlik suwınan paydalanıw imkaniyatına iye emes.
Biz mámleketimizde Suwdı únemlew boyınsha pútkil jer júzilik forumdı ótkeriwdi rejelestirgenbiz. Bul ánjuman juwmaqları boyınsha suw krizisin turaqlı rawajlanıw ushın úlken qáwip sıpatında belgilew mólsherlenbekte. Bul baǵdarda global dárejede innovaciyalıq texnologiyalardı engiziw ushın óz aldına “jol kartası”n qabıl etiw nietindemiz.
Ekologiyalıq ózgerislerdiń jáne bir unamsız kórinisi – klimat migraciyasınıń kúsheyip baratırǵanı bolıp esaplanadı. Tilekke qarsı, bul baǵdarda anıq xalıqaralıq mexanizmler hám huqıqıy baza elege shekem jaratılmaǵan. Biz bul áhmiyetli máselede keń xalıqaralıq sheriklik hám muwapıqlastırılǵan siyasat júrgiziw boyınsha Global pakt qabıl etiw tárepdarımız.
Húrmetli májilis qatnasıwshıları!
Mámleketler arasında sanlı rawajlanıw hám jasalma intellektten paydalanıwda teńsizliktiń aldın alıw júdá úlken áhmiyetke iye.
Densawlıqtı saqlaw, bilimlendiriw hám mádeniyat tarawlarında jasalma intellekttiń ámeliy sheshimleri hám modellerin biyǵárez almasıwǵa qaratılǵan Xalıqaralıq birge islesiw mexanizmin jaratıwdı usınıs etemiz.
Jáne bir áhmiyetli máselege ayrıqsha toqtap ótpekshimen.
Erteńgi kúnimiz, dúnyanıń táǵdiri hám abadanlıǵı ósip kiyatırǵan jas áwladtıń qolında. Jaslarımızdıń qálbi hám sanasına tınıshlıq, gumanizm hám doslıq, óz-ara isenim hám húrmet sıyaqlı iygilikli ideyalardı sińdiriw áhmiyetli wazıypamız bolıp tabıladı.
Bul baǵdarda Jáhán jaslarınıń tınıshlıqqa qaray háreketin shólkemlestiriw hám onıń rezidenciyasın Ózbekstanda jaylastırıw usınısın alǵa qoyamız. Biz jámiyetimizdegi keńpeyillik siyasatın izbe-iz ámelge asırmaqtamız.
Sonıń menen birge, islam aǵartıwshılıǵı ideyaların tereń úyreniw hám dúnyaǵa úgit-násiyatlaw boyınsha háreketlerimizdi jedel dawam ettiremiz. Jaqın aylarda keń regionımız ushın biybaha bolǵan Islam civilizaciyası orayın ashamız.
Ullı babalarımız – oyshıl ilimpazlar Imam Buxariy, Imam Termiziy, Imam Maturidiydiń bay ruwxıy hám ilimiy miyrasınıń ayrıqsha prezentaciyasın Birlesken Milletler Shólkeminde ótkeriw niyetindemiz.
Húrmetli xanımlar hám mırzalar!
Jańa Ózbekstan barlıq mámleketler menen óz-ara awızbirshilik, ashıqtan-ashıq sóylesiw hám jaqın sheriklik tárepdarı bolıp esaplanadı. Biz xalıqlar, mádeniyatlar hám civilizaciyalar arasındaǵı qarım-qatnastı bekkemlew, ulıwma insanıylıq maqsetlerdi júzege shıǵarıw jolında óz úlesimizdi qosıwǵa bárqulla tayarmız.
Itibarıńız ushın raxmet.