Máhálle sistemasın rawajlandırıw boyınsha reformalardı jańa basqıshqa alıp shıǵıw boyınsha wazıypalar belgilep berildi
Prezident Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında máhálle sistemasın jáne de jetilistiriw hám orınlarda jumıslardı nátiyjeli shólkemlestiriw máseleleri boyınsha videoselektor májilisi bolıp ótti.
Keyingi jıllarda máhálle institutın reformalaw hám onı xalıqtıń turmısına jaqın, nátiyjeli sistemaǵa aylandırıw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırıldı.
Máhállede “jetilik” sisteması engizilip, kredit, subsidiya, kompensaciya, materiallıq járdem sıyaqlı 100 den aslam xızmetler máhálle dárejesine túsirilgeni esabınan 7,5 million puqara kámbaǵallıqtan shıqtı, jumıssızlıq dárejesi 2 ese qısqardı. Sonday-aq, 3,5 mıń máhálle kórinisi zamanagóy kóriniske keldi.
Máhálle basshılarınıń wákillik múddeti 3 jıldan 5 jılǵa shekem sozıldı. Olar basshılıǵında “jetilik” vertikal sisteması jaratıldı, jeterli sharayat, resurs hám wákillikler berildi. Máhálledegi hár bir imkaniyattı joybarǵa aylandırıp, jumıs ornın jaratıw ushın máhállelerge bankir hám salıqshılar biriktirildi, infrastrukturaǵa da ayrıqsha qarjı ajıratılmaqta.
Mámleketimiz basshısı bulardan nátiyjeli paydalanıp, nátiyje kórsetip atırǵan máhálleler kóp ekenligi, biraq ayırımları birden-bir jámáát bolıp islesiwdi elege shekem úyrenbegenin kórsetip ótti.
– Norin rayonındaǵı Shorariq máhállesine barǵanım wálayat hákimleri, respublika, wálayat, rayon basshıları, “jetilik”tiń kózin ashıp, olardı sapa hám kompetenciyanı arttırıwǵa iytermelewi kerek, – dedi Prezident.
Ótken háptede qol qoyılǵan qararǵa muwapıq, Jańa Ózbekstan ruwxı kirip keliwi kerek bolǵan 33 rayon hám 330 awır máhálle belgilep alındı.
Bul rayonlardıń hár birine 100 milliard sumnan, 330 máhálleniń hár birine bolsa 5 milliard sumnan qarjı ajıratıladı. Jáhán banki hám Islam rawajlanıw bankinen tartılǵan 100 million dollar da usı maqsetlerge qaratıladı. Bunnan tısqarı, bul rayon hám máhállelerdegi “drayver” joybarlar infrastrukturası ushın jáne 2 trillion sum ajıratıladı.
Ulıwma etip aytqanda, bul baǵdarlamanı qarjılandırıw ushın 7 trillion sumnan aslam qarjı qaratıladı.
Wálayat hákimleriniń ózi de 2 den, rayon hákimleri bolsa 1 den awır máhálleni belgilep, olarǵa 5 milliard sumnan baǵdarlawı, jáne 236 máhálle xalqınıń turmısında keskin ózgeris islewi shárt ekenligi kórsetip ótildi.
Bir ay aldın “Baslamalı byudjet” boyınsha jańa qarar qabıl etilip, máhállede xalıqtıń ózi belsendi bolıp baslaǵan joybarlarǵa járdem beretuǵın sistema engizildi. Onda qaysı máhállede xalıq jol, suw, mektep, baqshanı ońlawdı baslaǵan bolsa, qárejetiniń yarımın mámleket qaplap beredi. Bul maqsetler ushın kelesi jılı jáne 1 mıń joybarǵa 500 milliard sum ajıratıladı. Prezidentimiz bul baǵdarda jáne bir jańalıqtı járiyaladı. Usı jıldan baslap Salıq komiteti jer hám múlk salıqlarınıń tólengenlik dárejesine qarap, “Eń jaqsı salıq tólewshi máhálle” reytingin járiyalaydı.
Onda 100 likke kirgen máhállege “Baslamalı byudjet”tiń jańa sisteması boyınsha infrastruktura qárejetiniń 75 procenti byudjetten tólep beriledi. Sonday-aq, bul máhállelerdiń hár birine qosımsha 2 milliard sumnan ajıratıladı.
Nızamshılıq palatasınıń deputatlarınıń hár birine óz okrugindegi máhálleler infrastrukturasın jaqsılaw ushın 3 milliard sumnan qarjı beriledi.
Aymaqtaǵı sanitariya, ekologiya hám nızamsız qurılıs boyınsha járiymalardıń 10 procenti máhálle byudjetine qaratıladı. Máhállelerdiń byudjetine 2026-jıldan baslap hár jılı 200 milliard sumnan ajıratıladı.
Ulıwma, bul derekler esabınan kelesi bir jıl ushın 2 mıń máhállege qosımsha 8,5 trillion sum qarjı beriledi.
Rayon hákimleri bul imkaniyatlardan únemli paydalanıp, “máhálle jetiligi” menen jańa qatnaslar tiykarında islewi zárúr ekenligi atap ótildi.
Máselen, Norin rayonındaǵı Shorariq máhállesi átirapındaǵı jáne 6 máhállege xızmet kórsetetuǵın orayǵa aylanbaqta. Bunnan ruwxlanıp, onlaǵan isbilermenler túrli joybarlardı alǵa qoydı. Bul máhállelerge arxitektor hám urbanist tartılǵanı nátiyjesinde 7 máhálleniń kórinisin pútkilley ózgertiw ushın imkaniyat payda bolmaqta.
Wálayat, rayon hám qala hákimlerine “Reformalar shtabı” menen birge birinshi basqıshta 33 rayon hám 330 máhállede jumıslardı áne usınday qatnas tiykarında jolǵa qoyıw tapsırıldı.
Májiliste máhállelerde isbilermenlik joybarların keńeytiw máseleleri de dodalandı.
Barlıq máhállede qánigelesiwdi aqırına jetkeriw kerek ekenligi kórsetip ótildi. Onda máhállelerdiń xalqı menen ushırasıp hám olardıń potencialınan kelip shıǵıp, anıq qánigelesiwin belgilew, keminde 200 mıń xalıqtı bánt etetuǵın mikrojoybarlardı qáliplestiriw tapsırıldı.
Máhállelerge 2 mıń kvadrat metrge shekem bos mámleketlik obektlerdi aukcionǵa shıǵarıw wákilligi berilgen. Endi máhálle baslıǵı hám hákim járdemshisi bos turǵan 5 mıń kvadratqa shekemgi mámleketlik múlkti aukcionǵa shıǵarıwı múmkin boladı. Satıwdan túsken qarjınıń 70 procenti máhálleniń ózinde qaladı hám infrastrukturaǵa jumsaladı.
Sonıń menen birge, máhálle imaratların zamanagóy servis obektine aylandırıw ushın isbilermenlerge qosımsha jeńillikler beriledi.
Sonıń ishinde, qala hám wálayat orayında isbilermenler tárepinen qurılıp, tómengi qabatında “máhálle jetiligi” jaylasatuǵın imaratlar 3 jıl múddetke jer hám múlk salıǵınan azat etiledi. Awıllıq jerlerde bolsa bul jeńillikler 7 jıl etip belgilenedi. Imarat iyesi bolǵan isbilermenler usı múddet dawamında payda hám aylanıstan salıqtı 50 procent tómenletilgen stavkada tóleydi.
Májiliste máhállelerdegi sociallıq ortalıq hám jaslar tárbiyası boyınsha sheshim tabılıwı kerek bolǵan bir qatar máseleler kórsetip ótildi.
Atap aytqanda, shańaraqlardıń ajırasıwları, aliment tólewden bas tartıw, shańaraǵı hám balaların kredit qarızları menen taslap ketiw jaǵdaylarınıń ushırasıp atırǵanı, jaqın tuwısqanlar arasındaǵı hám erte nekelerdiń unamsız aqıbetleri hámmeni – hákimler, “máhálle jetiligi”, nuranıylar, pútkil jámiyetshilikti qattı táshwishke salıwı kerek ekenligi atap ótildi.
Shańaraq qurıw bul tek ǵana ózi emes, al ómirlik joldası hám perzentleri aldındaǵı úlken juwapkershilik ekenin jaslarǵa túsindiriw, ajırasıwlar aqıbetinde tárepler, ásirese, perzentler awır materiallıq jaǵdayǵa túsiwiniń aldın alıw maqsetinde neke shártnamasın dúziwdiń abzallıqların úgit-násiyatlaw zárúr ekenligi atap ótildi.
Ayırım máhálleler, kósheler, qurılıslar átirapı, salmalar, qıyabanlarda tazalıq talaplarına ámel etilmey atırǵanı kórsetip ótildi. Usı múnásibet penen pútkil respublikada tazalıq hám azadalıq aylıǵı járiyalanıwı belgilenip, hár bir rayon hám qala hákimine, abadanlastırıwǵa juwapker hákim orınbasarlarına tiyisli tapsırmalar berildi.
Endi “jetilik,” máhálle xalqı jasıl aymaq etiw baslaması menen shıqsa, rayon hákimi 10 sotixqa shekem jer maydanın ajıratıp beriwi belgilendi. Hákimler hám “jetilik” bul ústinen tásirsheń jámiyetlik qadaǵalaw ornatılatuǵını, bul jerlerden basqa maqsetlerde paydalanılsa, nızam ústin, jaza sózsiz bolatuǵını haqqında eskertildi.
Juwapkerlerge “jetilik”tiń jumısın kompleksli bahalaytuǵın sistemanı iske qosıw tapsırıldı.
Rayon hákimleri jıl juwmaǵına bola jaqsı islegen 10 “jetilik”tiń bárshesin sıylıqlaw, olarǵa qosımsha ústemeler beriwdi jolǵa qoyadı. Bunnan bılay “jetilik” xızmetkerleri menen hár bir baǵdar boyınsha óz aldına májilis ótkeriw qadaǵan etiletuǵını belgilendi.
– Reformalarımızdıń bosaǵası bolǵan hár bir máhállege Jańa Ózbekstan nápesin alıp kiriw, bárinen burın, “máhálle jetiligi”niń birden-bir jámáát bolıp islesiwine tikkeley baylanıslı, – dedi mámleketimiz basshısı.
Májiliste juwapkerler hám aymaqlar basshılarınıń esapları tıńlandı, máhálle baslıqları menen sóylesti.