Qaraqalpaq til iliminiń pidayısı 80 jasta

Jıllar ótken sayın barlıq tarawlar sıyaqlı filologiya ilimi de ózine say ózgerislerge ushırap rawajlanıp bara beredi. Bul ózgeris hám jańalanıwlardı baqlap seziniw, onnan tiyisli ilimiy juwmaq shıǵarıw filologlarımız aldında turǵan oǵada áhmiyetli hám juwapkershilikli wazıypa bolıp tabıladı. Qaraqalpaq til iliminde bul tarawdıń rawajlanıwına salmaqlı úles qosqan pidayı ilimpazlar sanawlı ǵana. Mine solardıń biri sıpatında pútkil sanalı ómirin Qaraqalpaq filologiyası ilimine arnaǵan alım, filologiya ilimleriniń doktorı, akademik Abatbay Dáwletovtı atap kórsetsek boladı. 1942-jılı Kegeyli rayonında tuwılǵan A.Dáwletov ózi ósken awıldaǵı mektepti oqıp tamamlaǵannan soń, Qaraqalpaqstan mámleketlik pedagogikalıq institutında elimizge belgili ilimpazlardan tálim aldı. Sońınan Leningrad mámleketlik universitetiniń aspiranturasına oqıwǵa kirip, 1972-jılı óziniń kandidatlıq dissertaciya jumısın tabıslı qorǵap shıǵadı. Al, 1992-jılı bolsa, ol «Qaraqalpaq ádebiy tiliniń zamanagóy seslik dúzilisi» degen temada doktorlıq jumısın tabıslı qorǵap, filologiya ilimleriniń doktorı ilimiy ataǵına miyasar boladı. Belgili alım Abatbay Dáwletov kóp jıllar dawamında Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetinde docent, professor, kafedra baslıǵı hám dekan wazıypalarında jumıs isledi. Sonıń menen birge qaraqalpaq ádebiy tiliniń ózine say ózgeshelikleri boyınsha kóplegen izertlewler alıp barıp, ilimiy miynetler jazdı. Atap aytqanda, 1979-1981-1986-jılları A.Dáwletovtıń basshılıǵında «Házirgi Qaraqalpaq tili» atamasında sabaqlıq, M.Dáwletov hám M.Qudaybergenovlar menen birgelikte 2009-2010-jılı Qaraqalpaq tiliniń grammatikasına arnalǵan eki tomlıǵı, óziniń jeke avtorlıǵında 1989, 2005, 2009-jılları «Qaraqalpaq tiliniń fonetikasınan praktikum» atlı oqıw qollanbası baspadan shıqtı hám ámeliy sabaqlardı ótiwde joqarı oqıw orınları studentleri ushın sabaqlıq xızmetin atqarmaqta. Sonday-aq, alım universitette ustaz sıpatında joqarı mamanlıqtaǵı shákirtler tayarladı. 1995-jılı A.Dáwletov Ózbekstan Respublikası Ilimler Akademiyasınıń aǵzası bolıp saylanıp, akademik dárejesine jetisedi. Alımnıń til ilimine qosqan salmaqlı úlesi inabatqa alınıp, oǵan Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarı Keńesi Prezidiumınıń arnawlı qararı tiykarında «Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» ataǵı beriledi. Onıń basshılıǵında respublikamızda onnan aslam ilim kandidatları hám doktorları ózleriniń ilimiy jumısların tabıslı qorǵap shıqtı. Akademik Abatbay Dáwletov tiri bolǵanında bıyıl 80 jasqa shıqqan bolar edi. Biraq, «Ornında bar ońalar», «attıń izin tay basar» degenindey ol búgin aramızda bolmaǵanı menen onıń perzentleri, birge islesken kásiplesleri, shákirtleri alımnıń Qaraqalpaq til ilimine qosqan miynetin hasla umıtpaydı. Sonlıqtan búgin Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq muzıkalı teatrında Qaraqalpaq mámleketlik universitetiniń shólkemlestiriwi menen Ózbekstan Respublikası Ilimler Akademiyasınıń akademigi, «Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri», filologiya ilimleriniń doktorı, akademik Abatbay Dáwletovtıń 80 jıllıq yubileyine baǵıshlanıp «Ilim hám bilimlendiriwge arnalǵan ómir» atamasında respublikalıq ilimiy-teoriyalıq konferenciya bolıp ótti. Konferenciyanı Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti rektorı, professor A.Reymov basqarıp bardı. Onda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń komitet baslıǵı D.Qurbaniyazov shıǵıp sóylep, respublika húkimetiniń ánjuman qatnasıwshılarına jollaǵan qutlıqlawın oqıp esittirdi. Bunnan soń «Ilim hám bilimlendiriwge arnalǵan ómir» atamasında Qaraqalpaq mámleketlik universitetiniń til bilimi kafedrası baslıǵı, filologiya ilimleriniń doktorı, professor M.Qudaybergenov, «A.Dáwletovtıń qaraqalpaq tilin izertlewlerdegi baǵdarları» atamasında NMPI qaraqalpaq tili kafedrasınıń docenti, filologiya ilimleriniń doktorı A.Pirniyazova keń túrde bayanatlar jasap, yubilyardıń adresine ózleriniń eń jaqsı tileklerin bildirdi. Sońınan ánjumanda bir qatar kásiplesleri hám shákirtleri shıǵıp sóylep, alımnıń ózine tán ilim mektebi hám adamgershilik pazıyletleri haqqında aytıp berdi.

Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Málimleme xızmeti