QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ NÍZAMÍ 28.11.1998-j. №406/I DIYQAN XOJALÍǴÍ HAQQÍNDA

Usı Nızamǵa tómendegilerge muwapıq ózgerisler kirgizilgen 28.12.2001-j. 144/II-sanlı QR Nızamı 29.05.2004-j. 273/II-sanlı QR Nızamı 05.10.2007-j. 165/III-sanlı QR Nızamı 25.04.2009-j. 240/III-sanlı QR Nızamı 22.05.2010-j. 31/II-sanlı QR Nızamı 28.12.2010-j. 64/IV-sanlı QR Nızamı 30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamı 11.08.2017-j. 153/XVII-sanlı QR Nızamı 29.06.2019-j. 258/ XXVI-sanlı QR Nızamı Usı nızam diyqan xojalıqların shólkemlestiriw, olardıń jumısı hám saplastırılıwınıń huqıqıy tiykarların, huqıq hám minnetlemelerin belgileydi, basqa yuridikalıq hám fizikalıq tárepleri menen múnásibetlerin tártiplestiredi.

I bap. ULÍWMA REJELER

1-statya. Diyqan xojalıǵı Diyqan xojalıǵı semyalıq mayda tovar xojalıǵı bolıp, semya aǵzalarınıń jeke miyneti tiykarında, miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw ushın semya basshısına berilgen jer uchastkasında awıl xojalıǵı ónimin jetistiredi hám satadı. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵındaǵı jumıs isbilermenlik jumısına jatadı hám diyqan xojalıǵı aǵzalarınıń qálewi boyınsha yuridikalıq tárep dúzgen ráwishte hám yuridikalıq tárep dúzbesten ámelge asırılıwı múmkin. Diyqan xojalıǵı óz jumısında jallanba miynetten turaqlı tiykarda paydalanıwı múmkin emes. 2-statya. Diyqan xojalıǵı haqqındaǵı nızam aktleri Diyqan xojalıqların shólkemlestiriw, olardıń jumısı hám saplastırılıwına baylanıslı múnásibetler usı Nızam hám basqa nızam aktleri menen tártiplestiriledi. 3-statya. Diyqan xojalıǵı aǵzaları Diyqan xojalıǵı aǵzaları qatarına birgelikte jasap atırǵan hám diyqan xojalıǵın birgelikte júrgizip atırǵan semya baslıǵı, onıń hayalı (eri), balaları, sonıń ishinde perzentlikke alınǵan balaları, tárbiyaǵa alǵan balalar, ata-anaları, miynetke jaramlı jasqa jetken basqa tuwısqanları kiredi. 4-statya. Diyqan xojalıǵı baslıǵı Yuridikalıq hám fizikalıq tárepler menen óz-ara múnásibetlerde diyqan xojalıǵı atınan usı xojalıq baslıǵı háreket etedi. Diyqan xojalıǵı baslıǵı bolıp nızam aktlerinde belgilengen tártipte jer uchastkasına miyras etip qaldıratuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı berilgen semya baslıǵı yaki semyanıń háreketke jaramlı aǵzalarınıń biri esaplanadı. Diyqan xojalıǵınıń baslıǵı waqıtsha miynetke jaramlılıǵın joytqan jaǵdayda yamasa uzaq waqıt bolmaǵanda ol óz minnetlerin atqarıw wákilligin usı xojalıq aǵzalarınan birine beriwge haqılı. 5-statya. Diyqan xojalıǵın shólkemlestiriw tártibi Diyqan xojalıǵı ıqtıyarlı tiykarda dúziledi hám puqaraǵa belgilengen tártipte jer uchastkası berilgennen hám diyqan xojalıǵı mámleketlik dizimge alınǵannan keyin shólkemlestirilgen bolıp esaplanadı. Diyqan xojalıǵı awıl xojalıǵına arnalǵan jerlerde hám terekler menen qaplanbaǵan toǵay qorı jerlerinde, sonday-aq rezerv jerlerde shólkemlestiriledi. Diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın jer uchastkasın alıwǵa mútáj bolǵan puqaralar jasaw ornındaǵı rayon (qala) hákimine shańaraǵınıń quramın hám jer uchastkasınıń mólsherlengen ornın kórsetken halda arza beredi. Rayon (qala) hákimi jer uchastkaların beriw (realizaciya etiw) máselelerin qarap shıǵıwshı komissiyanıń juwmaǵı tiykarında diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın puqaralarǵa jer uchastkaların beriw haqqında sheshim qabıl etedi yamasa arza iyesine jer uchastkasın beriw boyınsha tiykarlanǵan bas tartıw haqqındaǵı juwabın jiberedi. Rayon (qala) hákiminiń jer uchastkasın beriwden bas tartıw haqqındaǵı sheshimi ústinen sudqa yamasa boysınıw tártibinde joqarı turıwshı uyımǵa, lawazımlı shaxsqa shaǵım etiliwi múmkin. 6-statya. Diyqan xojalıǵın mámleketlik dizimge alıw Diyqan xojalıǵın mámleketlik dizimge alıw nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte ámelge asırıladı. Diyqan xojalıǵı jer uchastkasına ómirlik iyelik etiw huqıqın beriwshi mámleketlik hújjet hám mámleketlik dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı belgilengen úlgidegi guwalıq beriledi. Eger mámleketlik dizimge alıw belgilengen múddette ámelge asırılmasa yaki diyqan xojalıǵı baslıǵı tiykarsız dep esaplaytuǵın sebepler boyınsha bas tartılsa, xojalıq baslıǵı sudqa múrájat etiwi múmkin. Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hár bir diyqan xojalıǵın Xojalıq dápterine kirgizip, onda diyqan xojalıǵınıń quramı, xojalıq baslıǵı yamasa onıń wazıypasın atqarıwshı adam, sonday-aq xojalıqtıń shólkemlestiriw-huqıqıy túri (yuridikalıq tárep shólkemlestirgen ráwishte yaki yuridikalıq tárepti shólkemlestirmesten) haqqındaǵı maǵlıwmatlardı belgilep qoyadı. Diyqan xojalıqların mámleketlik dizimnen ótkeriw ushın mámleketlik bajı óndirilmeydi. (QR JK 22.05.2010-j. 31/II sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen)

II bap. DIYQAN XOJALÍQLARÍNA JER BERIW. JERGE IYELIK ETIW, JERDEN PAYDALANÍW HÁM SUW TUTÍNÍWÍ

7-statya. Yy qaptalı jer uchastkası Yy qaptalı jer uchastkası - awıl xojalıq ónimin erkin sawda hám semya zárúrlikleri ushın jetistiriw, sonday-aq jeke tártiptegi turaq jay qurılısı hám turaq jaydı abadanlastırıw maqsetinde semya aǵzalarınan birine miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiwge nızam aktlerinde belgilengen tártipte hám ólshemlerge ajratıp beriletuǵın jer uchastkası bolıp tabıladı. Yy qaptalı jer uchastkasına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı Jer uchastkasına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqın beriwshi mámleketlik hújjet penen guwalandırıladı. 8-statya. Diyqan xojalıqlarına jer beriw shártleri Shańaraqlı hám awıllıq jerlerde keminde úsh jıl dawamında jasap atırǵan puqaralarǵa, sonday-aq rayonlıq fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńesiniń hámde Ózbekstan jaslar awqamı rayonlıq keńesiniń birgelikte berilgen minezlemesine iye bolǵan jas puqaralarǵa diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiwge jer uchastkaları suwǵarılatuǵın jerlerde 0,35 gektarǵa shekem hám suwǵarılmaytuǵın (qarızǵar) jerlerde 0,5 gektarǵa shekemgi ólshemde, shól hám sahra aymaqlarında bolsa suwǵarılmaytuǵın jaylawlardan 1 gektarǵa shekemgi ólshemde beriledi. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Awıllıq jerlerde keminde úsh jıldan berli jasap atırǵanlıǵı haqqındaǵı talap jańa suwǵarılatuǵın jer massivleri ushın qollanılmaydı. Bunda diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın beriletuǵın jer uchastkasınıń ólshemi jeke tártipte turaq jay qurıw ushın miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiwge burın berilgen yamasa beriletuǵın jer uchastkasın esapqa alǵan halda anıqlanadı. Diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın jer uchastkaları imaratlar hám qurılmalar qurıw huqıqısız beriledi. Usı qaǵıyda jeke tártipte turaq jay qurıw ushın miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiwge burın berilgen yamasa beriletuǵın jer uchastkalarına qollanılmaydı. Puqaralarǵa diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın 0,06 gektar sheńberinde jer uchastkalarına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı «Kim zıyat» sawdası tiykarında satılıwı múmkin. Diyqan xojalıǵına ajıratılǵan jerdiń shegaraları naturada (jerdiń ózinde) jer dúziw xızmeti uyımları tárepinen jergilikli byudjet qarjıları esabınan belgilenedi. Jer uchastkasınan aqılǵa uǵras hám nátiyjeli paydalanıp atırǵan diyqan xojalıǵına rayon (qala) hákiminiń sheshimi menen awıl xojalıǵı ónimin jetistiriw hám satıw, ot-jem jetistiriwdi shólkemlestiriw, sonday-aq jaylawlar jaratıw ushın qısqa múddetli ijaraǵa qosımsha ráwishte jer uchastkaları beriliwi múmkin. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵın júrgiziw ushın puqaralarǵa jer uchastkaların beriw tártibi Ózbekstan Respublikasınıń Jer kodeksi, usı Nızam hám basqa da nızam aktleri menen belgilenedi. 9-statya. Jerge iyelik etiw hám paydalanıw Diyqan xojalıǵınıń jerge iyelik etiw hám jerden paydalanıw tarawındaǵı huqıq hám minnetlemeleri nızam aktleri menen belgilenedi. Diyqan xojalıǵına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiwge berilgen jer uchastkaları menshiklestiriliwi hám alıw-satıw, girew, sawdaǵa beriw, almastırıw obekti bolıwı múmkin emes. Jer uchastkasına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı kredit alıw ushın girewge qoyılıwı múmkin. Diyqan xojalıǵına berilgen úy qaptalı jer uchastkası bóliniwi múmkin emes. Jer uchastkasınıń ólshemi hám shegaraları tek ǵana diyqan xojalıǵı baslıǵınıń kelisimi menen ózgertiliwi múmkin. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵı baslıǵı qaytıs bolǵan jaǵdayda, jer uchastkasına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı usı xojalıq aǵzalarınıń óz-ara kelisiwi tiykarında, diyqan xojalıǵı jumısın dawam ettiriwdi qálegen xojalıq aǵzalarınan birine miyras boyınsha ótedi. Diyqan xojalıǵı baslıǵı miynet qábiliyetin tolıq joytqan jaǵdayda, jer uchastkasına iyelik etiw hám onnan paydalanıw huqıqı xojalıq aǵzalarınan birine nızam aktlerinde belgilengen tártipte hám shártlerde tapsırıladı. Diyqan xojalıǵınıń jer uchastkasın mámleket hám jámiyet mútájlikleri ushın alıp qoyıwǵa nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda, tek basqa teń qunlı jer uchastkası berilip, tereklerdiń, buzılıp atırǵan imarat hám qurılmalardıń bazar bahası qaplanǵannan keyin yamasa olar basqa jerge kóshirilgennen yaki basqa imaratlar hám qurılmalar qurılǵannan keyin hámde barlıq zıyanlardıń (qoldan jiberilgen paydanı qosqan halda) ornı nızam hújjetlerinde belgilengen jaǵdaylarda hám tártipte tolıq kólemde qaplanǵannan keyin jol qoyıladı. (QR JK 11.08.2017-j. 153/XVII-sanlı QR nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 10-statya. Jer uchastkasına paydalanǵanlıǵı ushın tólenetuǵın haqı Diyqan xojalıǵına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqı tiykarında berilgen jer uchastkasınan paydalanǵanlıǵı ushın haqı jer salıǵı túrinde óndiriledi. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 11-statya. Suw tutınıwı Diyqan xojalıqlarınıń suw tutınıwı olarǵa xızmet kórsetiwshi suwdan paydalanıwshılar birlespeleri tárepinen belgilenetuǵın suw obektlerinen suw alıw limitleri tiykarında ámelge asırıladı. Diyqan xojalıǵına beriletuǵın suwdıń sarplanıwı esabın júrgiziw hám suw resurslarınan paydalanǵanlıǵı ushın salıq tólew tártibi, sonday-aq, usı salıq boyınsha jeńillikler nızam aktleri menen belgilenedi.

III bap. DIYQAN XOJALÍǴÍNÍŃ HÁM DE ONÍŃ AǴZALARÍNÍŃ HUQÍQ HÁM MINNETLERI

12-statya. Diyqan xojalıǵınıń huqıq hám minnetleri Diyqan xojalıǵı isbilermenlik jumısınań subekti sıpatında nızam aktlerinde belgilengen tártipte tómendegi huqıqlarǵa iye: ózine berilgen jer uchastkasında diyqan xojalıǵınıń óndirislik jumısın óz betinshe shólkemlestiriw; (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) jetistirilip hám realizaciya etilip atırǵan ónimge óz betinshe baha belgilew; ózi jetistirgen ónimdi, sonıń ishinde bul ónimdi tutınıwshılarǵa óz qálewi boyınsha realizaciya etiw huqıqına iyelik etiw; alınıp atırǵan ónimge aldın-ala haqı tólenetuǵın fyuchers shártnamaların dúziw: isbilermenlikten sheklenbegen muǵdarda dáramat (payda) alıw; awıl xojalıǵı ónimin jetistiriwshilerge satıw ushın erkin sawdaǵa arnalǵan akciyalardı satıp alıw; óz mal-múlkin, sonday-aq jer uchastkasına miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw huqıqın, sonıń ishinde kim zıyat sawdası tiykarında satıp alınǵan huqıqtı girewge qoyıw. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵı tómendegilerdi orınlawı shárt: jer uchastkasınan qatań belgilengen tártipte paydalanıw; tábiyiy obekt bolıp esaplanatuǵın jerge zálel keltirmew; jer uchastkasın saqlaw, onıń ónimdarlıǵın saqlaw hám arttırıw boyınsha qarjı jumsaw; jańadan berilgen jer uchastkasın, eger nızam aktlerinde basqa múddet belgilengen bolmasa, bir jıl ishinde paydalanıwǵa kirisiw; agrotexnika talaplarına, belgilengen rejim saqlaw wazıypası hám servitutlarǵa boysınıw; diyqan xojalıǵınıń minnetlemeleri hám qarızları boyınsha tolıq juwapker bolıw. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Xojalıq aǵzaları ushın qáwipsiz miynet jaǵdayların támiyinlew. Nızam aktlerde diyqan xojalıǵınıń basqa huqıq hám minnetlemeleri de názerde tutılıwı múmkin. 13-statya. Diyqan xojalıǵı baslıǵınıń huqıq hám minnetleri Diyqan xojalıǵı baslıǵı tómendegi huqıqlarǵa iye: -diyqan xojalıǵı atınan isenim qaǵazsız háreket etiw; -yuridikalıq hám fizikalıq tárepler menen shártnamalar dúziw; -isenim qaǵazlar beriw; -bankte esap betlerin ashıw; Diyqan xojalıǵı baslıǵı diyqan xojalıǵınıń hám onıń aǵzalarınıń mápleriniń qorǵalıwın hám huqıqlarınıń ámelge asırılıwın támiyinlewi shárt. Diyqan xojalıǵı baslıǵı nızam aktlerinde názerde tutılǵan basqa huqıq hám minnetlerge de iye bolıwı múmkin. 14-statya. Diyqan xojalıǵı aǵzalarınıń huqıq hám minnetleri Diyqan xojalıǵınıń aǵzaları: -xojalıq aǵzaları arasındaǵı shártnama shártleri boyınsha birgelikte yaki jeke tártipte paydalanılatuǵın dáramattan úlesin alıw; -nızam aktlerine muwapıq mámleketlik sociallıq qamsızlandırıwdan ótkeriliw hám socallıq támiyinlew, sonday-aq tovarlı awılxojalıǵı ónimlerin jetistiriw ushın diyqan xojalıǵında sarplanǵan jumıs waqtı Ózbekstan Respublikası Qarjı ministrligi janındaǵı byudjetten tısqarı pensiya qorına vznoslar tólep barılǵan jaǵdayda miynet stajına kirgiziliw huqıqına iye. Diyqan xojalıǵı aǵzaları diyqan xojalıǵınıń óndirislik jumısında jeke miyneti menen qatnasıwı shárt. Nızam aktlerinde diyqan xojalıǵı aǵzalarınıń basqa huqıq hám minnetleri de názerde tutılıwı múmkin. (QR JK 05.10.2007-j. 165/III sanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen)

IV bap. DIYQAN XOJALÍǴÍNÍŃ MYLKI

15-statya. Diyqan xojalıǵınıń menshigi Diyqan xojalıǵı: ózine qaraslı turaq jaylar, xojalıq imaratlar, awıl-xojalıǵı egislikleri, baǵ hám terekleri, ónimdar sharwashılıq malları, quslar, awıl-xojalıǵı texnikası, ásbap-úskeneler, transport quralları, aqsha qarjıları, intellektual menshik obektlerine, sonday-aq basqa múlkke; óndirislik jumısı nátiyjesinde jetistirilgen ónimge; alınǵan dáramatqa (paydaǵa); nızamda qadaǵan etilmegen tiykarlarda alınǵan basqa da múlktiń iyesi bolıp tabıladı. 16-statya. Diyqan xojalıǵınıń múlkine bolǵan menshik huqıqı Diyqan xojalıǵınıń ózine qaraslı múlikke bolǵan menshik huqıqı mámleket tárepinen qorǵaladı. Diyqan xojalıǵınıń múlki, eger onıń aǵzaları arasında kelisimge muwapıq ulıwma úlesli menshik shólkemlestiriw názerde tutılǵan bolsa, onıń aǵzalarınıń ulıwma birgeliktegi múlk tiykarında qaraslı boladı. Diyqan xojalıǵınıń múlkine iyelik etiw, onnan paydalanıw hám oǵan biylik etiw xojalıq aǵzalarınıń óz-ara kelisiwi tiykarında ámelge asırıladı. Diyqan xojalıǵı nızam aktlerinde belgilengen tártipte múlikti payda etiw, kóbeytiw, alıw, satıw, onı ijaraǵa yamasa waqıtsha paydalanıwǵa alıw huqıqına iye. 17-statya. Diyqan xojalıǵınıń qarjıları hám esaplasıwları Diyqan xojalıǵı aqsha aynalısın júrgiziw hám aqsha qarjıların saqlaw hám bul qarjılardan erkin paydalanıw ushın esap-betin ashıw huqıqına iye. Diyqan xojalıqlarınıń esaplasıw esap betinen qarjılardı tek onıń kelisimi yaki sudtıń qararı menen esaptan shıǵarıw múmkin. 18-statya. Diyqan xojalıǵınıń múlkin miyras etip qaldırıw Diyqan xojalıǵınıń múlki puxaralıq nızam aktleri normalarına muwapıq miyras etip qaldırıladı. Xojalıqta jumıstı dawam etip atırǵan miyrasxorlar miyras huqıqı haqqındaǵı guwalıq berilgenligi ushın mámleketlik bajı tólewden azat etiledi.

V bap. DIYQAN XOJALÍǴÍ JUMÍSÍNÍŃ TIYKARLARÍ

19-statya. Diyqan xojalıǵınıń óndirislik jumısı Diyqan xojalıǵı óz jumısınıń baǵdarların, óndiristiń strukturası hám kólemlerin óz betinshe belgileydi. Diyqan xojalıǵı awıl xojalıǵı óndirisiniń nızam aktleri menen qadaǵan etilmegen qálegen túri, sonday-aq xojalıǵı ónimin qayta islew hám realizaciya etiw menen shuǵıllanıwǵa haqılı. Diyqan xojalıǵı ózi jetistirip atırǵan hám realizaciya etip atırǵan ónimniń sapasına baylanıslı hárekettegi normativler hám standartlardı, ekologiyalıq, sanitariyalıq hám nızam aktleri menen belgilengen basqa da talaplar menen qádelerdi saqlawǵa minnetli. Diyqan xojalıqlarınıń xojalıq jumısına mámleketlik hám basqa da uyımlar menen shólkemlerdiń, sonday-aq olardıń lawazımlı adamlarınıń aralasıwına jol qoyılmayda, nızam aktlerinde názerde tutılǵan jaǵdaylar buǵan kirmeydi. Mámleketlik hám basqa da uyımlar menen shólkemlerdiń, olardıń lawazımlı adamlarınıń hám puqaralardıń tiykarsız háreketleri (qararları) nátiyjesinde, sonday-aq bunday uyımlardıń, shólkemlerdiń, olardıń lawazımlı adamlarınıń diyqan xojalıǵına baylanıslı nızam aktlerinde názerde tutılǵan minnetlemelerdi tiyisli dárejede orınlamawı aqıbetinde diyqan xojalıǵına keltirilgen zıyanlar, sonıń ishinde qoldan shıǵarılǵan payda nızam aktlerinde belgilengen tártipte óteledi. Yuridikalıq tárep sıpatında dizimge alınǵan diyqan xojalıǵı sırtqı ekonomikalıq jumıstı xojalıq júrgiziwdiń basqa túrlerindegi kárxanalar menen teńdey sharayatlarda ámelge asıradı. 20-statya. Diyqan xojalıǵındaǵı miynet Diyqan xojalıǵınıń jumısı xojalıq aǵzalarınıń jeke miynetine tiykarlanadı. Diyqan xojalıǵında belgili bir jumıstı orınlawǵa basqa adamlar miynet shártnaması tiykarında waqıtsha tartılıwı múmkin. Diyqan xojalıǵınıń aǵzaları diyqan xojalıǵı tárepinen Ózbekstan Respublikası Karjı ministrligi janındaǵı byudjetten tısqarı pensiya qorı ıqtıyarlı túrde tólemler tólengen jaǵdayda mámleketlik sociallıq qamsızlandırıwdan ótkeriliwi tiyis. (QR JK 05.10.2007-j. 165/III sanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵınıń barlıq aǵzaları ushın Ózbekstan Respublikası Qarjı ministrligi janındaǵı byudjetten tısqarı pensiya qorı tólemler tólep turǵan diyqan xojalıǵı aǵzalarınıń miynet xızmeti esabın diyqan xojalıǵınıń baslıǵı júrgizedi. (QR JK 05.10.2007-j. 165/III sanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵında islegen waqıt mámleketlik sociallıq qamsızlandırıw boyınsha tólemler tólengenin tastıyıqlawshı aktler tiykarında Ózbekstan Respublikası Qarjı ministrligi janındaǵı byudjetten tısqarı pensiya qorınıń rayonlıq (qalalıq) bóliminde belgilengen tártipte miynet dáptershesin rásmiylestirip miynet stajına qosıladı. (QR JK 28.12.2010-j. 64/IVsanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen) Awıl xojalıǵı kooperativinde «shirket xojalıǵında», basqa da awıl xojalıǵı yamasa toǵay xojalıǵı kárxanasında, mákemesinde, shólkeminde islep atırǵan diyxan xojalıǵı aǵzasınıń miynet jumısı hám mámleketlik sociallıq qamsızlandırıw boyınsha tólemler tólewi esabın júrgiziw tiyislisinshe usı kooperativ «shirket xojalıǵı», kárxana, mákeme hám shólkem tárepinen ámelge asırıladı. (QR JK 05.10.2007-j. 165/III sanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen) Diyqan xojalıǵı aǵzalarına sociallıq qamsızlandırıw boyınsha mámleketlik napaqalar hám pensiyalar tayınlaw hám de tólew nızam aktlerinde belgilengen tártipte hám shártlerde ámelge asırıladı. 21-statya. Diyqan xojalıǵı tárepinen ónimdi realizaciya etiw tártibi Diyqan xojalıǵı ózi jetistirip atırǵan ónimdi realizaciya etiw ushın yuridikalıq hám fizikalıq tárepler menen ıqtıyarlılıq tiykarında xojalıq shártnamaların dúziw huqıqına iye boladı. Tárepler shártnama minnetlemeleri buzılǵan jaǵdayda nızam aktlerinde yamasa shártnamada belgilengen tártipte juwapker boladı. Diyqan xojalıǵı ózi jetistirip atırǵan ónimge bazardaǵı talap hám usınıstıń óz-ara baylanısınan kelip shıǵıp óz betinshe baha belgileydi. 22-statya. Diyqan xojalıqlarınıń birliktegi jumısı Diyqan xojalıqları ıqtıyarlılıq tiykarında, sonıń ishinde úleslik (pay) tiykarında ónim jetistiriw, satıp alıw, onı qayta islew hám satıw, materiallıq-texnikalıq támiyinlew, qurılıs, texnikalıq, suw xojalıǵı, veterinariya, agroximiya, másláhát beriw boyınsha hám xızmet kórsetiwdiń basqa da túrleri boyınsha kooperativlerge (shirketlerge), jámiyetlerge, awqamlarǵa, associaciyalarǵa hám basqa da birlespelerge birlesiw, kiriw huqıqına iye boladı. Diyqan xojalıqlarınıń Qaraqalpaqstan fermer, diyxan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńesine aǵza bolıwı májbúriy esaplanadı. (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 23-statya. QR JK 25.04.2009 j. 240/888 QR Nızamı tiykar alıp taslanǵan. 24-statya. Diyqan xojalıǵın kreditlew hám qamsızlandırıw Yuridikalıq tárep dúzip dúzilgen diyqan xojalıqları jumısın ámelge asırıw ushın kredit alıw, basqa yuridikalıq hám fizikalıq táreplerdiń múlki hám aqsha qarjıların ıqtıyarlılıq tiykarında hám shártnama shártlerinde, sonıń ishinde diyqan xojalıqların kreditti ótewdiń zárúrli girew, qamsızlandırıw hám basqa da kepillikleri menen támiyinlep jeńillikli kreditlewge tartıwı, sonday-aq jeke kishi isbilermenlik ushın nızam aktlerinde belgilengen jeńilliklerdiń barlıq túrlerinen paydalanıwı múmkin. Diyqan xojalıǵın óndirislik maqsettegi obektler qurılısı, tiykarǵı óndiris quralların satıp alıw ushın uzaq múddetli kreditlew hám kúndelikli óndirislik jumısı ushın qısqa múddetli kreditlew kredit shártnaması tiykarında ámelge asırıladı. Diyqan xojalıǵı ózine qaraslı hám ijaraǵa alınǵan óndiris qurallarınıń, awıl xojalıǵı egislikleriniń (nálshelerdiń), kóp jıllıq tereklerdiń, jetistirilgen ónimniń, shiyki yamasa zıyanlanıw qáwpin, isbilermenlik qáwpin, sonday-aq shártnamalardı buzǵanı ushın óziniń juwapkershilik qáwpin ıqtıyarlılıq tiykarında qamsızlandıradı hám de nızam aktlerinde belgilengen tártipte jáne shártlerde qamsızlandırıw ótewin aladı. 25-statya. Diyqan xojalıǵın mámleketlik hám basqa túrde qollap-quwatlaw (QR JK 30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) Mámleket awıl xojalıǵı ónimin jetistiriw hám onıń realizaciya etiw menen shuǵıllanıwshı diyqan xojalıqlarınıń huqıqlarınıń saqlanıwına hám nızamlı mápleriniń qorǵalıwına kepillik beredi. Mámleketlik uyımlar diyqan xojalıǵın rawajlandırıw hám bekkemlewge járdemlesiwleri tiyis. Respublikalıq hám jergilikli atqarıw hákimiyatı uyımları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, nızam aktlerinde belgilengen tártipte; óndirislik hám sociallıq turmıs maqsetindegi obektleri bolmaǵan aymaqta diyqan xojalıqları dúzilgende onı birinshi abadanlastırıw (jollar, elektr jetkerip beriw hám baylanıs liniyaların qurıw, suw menen támiyinlew, gazlestiriw, telefonlastırıw, radiolastırıw, jer dúziw, jerlerdi melioraciyalaw) islerin ámelge asıradı; diyqan xojalıǵına óndirislik obektlerdi hám turaq jaylardı salıwda járdem kórsetedi; diyqan xojalıǵı ushın kerekli múlk hám óndiris quralların birjalarda, yarmarkalarda, bazarlarda yuridikalıq hám fizikalıq táreplerden alıwda kómeklesedi; sortlı tuxımlar hám awıl xojalıǵı eginleriniń nálshe materialların, organikalıq hám minerallıq, tóginlerdi, awıl xojalıǵı eginlerin zıyankeslerden hám keselliklerden qorǵaw quralların jetkerip beriw boyınsha mámleketlik agrotexnika xızmetin kórsetiw sisteması arqalı texnikalıq xızmet kórsetedi; awıl xojalıǵı texnikası, ásbap-úskeneleri hám inventarınlizing tiykarında alıwda járdemlesedi: mallar menen quslardı baǵıw ushın shártnama tiykarında aralas ot-jem ajıratadı, jas mallardı hám quslardı, hasıl tuqım qara mallardı alıwda kómeklesedi: diyqan xojalıqlarınıń mallarǵa veterinariya xızmet kórsetiw ushın zárúr sharayatlar jaratadı; (QR JK 11.08.2017-j. 153/XVII-sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) diyqan xojalıqlarında jetistirilgen awıl xojalıǵı ónimin tayarlaw hám realizaciya etiwde járdemlesedi; konsalting hám málimleme xızmetlerin kórsetedi. (QR JK 30.09.2014-j. 229/XVI-sanlı QR Nızamına tiykar tórtinshi bólim alıp taslanǵan) Puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları diyqan xojalıqlarına beriletuǵın jerlerden paydalanıw ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı hám de jerden nátiyjeli jáne aqılǵa uǵras paydalanıwdı támiyinlew boyınsha zárúr ilajlar kóredi. Fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńesleri diyxan xojalıqlarınıń jer uchastkalarınan maqsetli hám nátiyjeli paydalanıwı, sonday-aq, jerlerge islew beriliwiniń jaǵdayı, tuxımlar, náller hám tereklerdiń egiliwi, ıssıqxanalar qurılıwı boyınsha úylerdi aylanıp shıǵıw arqalı turaqlı túrde monitoring ótkeriwge haqılı.(QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar ózgerisler kirgizilgen) 26-statya. Diyqan xojalıǵı jumısınıń nátiyjelerin esapqa alıw Diyqan xojalıǵı óz jumısınıń nátiyjelerin esapqa alıp baradı.

VI bap. DIYQAN XOJALÍǴÍN SAPLASTÍRÍW (JUMÍSÍN TOQTATÍW)

27-statya. Diyqan xojalıǵın saplastırıw (jumısın toqtatıw) tiykarları Diyqan xojalıǵı tómendegi jaǵdaylarda saplastırıladı (jumısı toqtatıladı): xojalıq jumısın dawam ettiriw tileginde bolǵan bir de xojalıq aǵzası yamasa miyrasxor qalmaǵan bolsa: jer uchastkası miyras etip qaldırılatuǵın ómir-boyı iyelik etiw huqıqına ıqtıyarlı túrde bas tartılǵanda: jer uchastkası nızamda belgilengen tártipte alıp qoyılǵanda: belgilengen salıqlar turaqlı tólenbegende: (QR JK 29.06.2019-j. 258/XXVI sanlı QR Nızamına tiykar alıp taslandı) diyqan xojalıqları jumısın tártiplestiriwshi nızam aktleri bir neshe mártebe yamasa bir mártebe, biraq qopal túrde buzılǵanda. 28-statya. Diyqan xojalıǵın saplastırıw (jumısın toqtatıw) tártibi Diyqan xojalıǵı aǵzalarınıń qararı boyınsha: nızam aktlerinde názerde tutılǵan jaǵdaylarda sudtıń qararı boyınsha saplastırıladı (jumısı toqtatıladı). Diyqan xojalıǵın saplastırıw (jumısın toqtatıw) nızam aktlerinde belgilengen tártipte ámelge asırıladı.

VII bap. JUWMAQLAWShÍ REJELER

29-statya. Dawlardı sheshiw Diyqan xojalıqların dúziw, olardıń jumısı hám saplas-tırılıwı menen baylanıslı dawlar nızam aktlerine muwapıq sheshiledi. 30-statya. Minnetlemeler boyınsha juwapkerlik Diyqan xojalıǵı óz minnetlemeleri boyınsha nızamlarǵa muwapıq óndiriw qaratılıwı múmkin bolǵan múlki menen juwap beredi. Diyqan xojalıǵı aǵzaları diyqan xojalıǵı múlki jeterli bolmasa, nızam hújjetlerine muwapıq diyqan xojalıǵınıń minnetlemeleri boyınsha ózlerine tiyisli múlk penen solidar ráwishte subsidiar juwapker boladı. (QR JK 22.05.2010-j. 31/II sanlı QR Nızamına tiykar tiykar ózgerisler kirgizilgen) Mámleket diyqan xojalıǵınıń minnetlemeleri boyınsha diyqan xojalıǵı bolsa mámlekettiń minnetlemeleri boyınsha juwap bermeydi. 31-statya. Diyqan xojalıǵı haqqındaǵı nızam aktlerin buzǵanı ushın juwapkerlik Diyqan xojalıǵı haqqındaǵı nızam aktlerin buzıwda ayıplı bolǵan adamlar belgilengen tártipte juwapker boladı. Diyqan xojalıǵı nızam aktlerine muwapıq xojalıq aǵzalarınıń hám onda waqıtsha islep atırǵan adamlardıń ómiri hám den sawlıǵına olar miynet minnetlemelerin orınlaw waqtında keltirilgen zıyan ushın juwapker boladı. Xızmetkerlerdiń miynet minnetlemelerin orınlawına baylanıslı onıń ómiri hám densawlıǵına keltirilgen zıyan ushın juwapker bolǵan qayta shólkemlestirilip atırǵan yamasa jeterli bolmaǵan jaǵdayda óndiriliw shárt bolǵan qarjılar nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan tártipte mámleket tárepinen tólenedi. Diyqan xojalıǵınıń hám de onıń aǵzalarınıń jerden belgilengen maqsette hám nátiyjeli paydalanbaǵanı ushın juwapkerligi nızam aktlerinde belgilenedi.